Lewis Mumford (18 Ekim 1895, New York - 26 Ocak 1990, New York), Amerikalı yazar; felsefe, kültür ve mimarlık tarihçisi ve eleştirmeni. Özellikle kentler ve kent mimarisi üzerine yazdığı eserlerle anılır. 1961 yılında yayımlanan Tarih boyunca Kent adlı çalışması en önemli eserlerinden biri olarak kabul edilir. İrlandalı biyolog ve kent plancısı Patrick Geddes, Mumford üzerinde derin etkiler bırakmıştır.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Çocukluğu ve eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Lewis 18 Ekim 1895'te New York, Flushing'de doğdu. Annesi Alman göçmeni olan Elvina Mumford idi. Mumford soyadı Elvina'nın ilk eşinden kalmadır. Mumford'un biyolojik babası ise Elvina'nın yirmili yaşlarında iken evinde kahya olarak çalıştığı Jacob Mack'ın yeğeni Lewis Mack idi. Mack ailesi Frankfurt'tan Amerika'ya göc etmiş zengin bir Yahudi aile idi. Elvina ile Lewis arasındaki statü ve din farkı evlenmelerine engeldi. Annesinin ve Lewis'in ailesinin müdahalelesi yüzünden Lewis Mumford babasının kim olduğunu uzun yıllar öğrenemedi ve babasının Jacob Mack olduğunu düşündü.^[1]

Lewis'in annesi Elvina sosyal hayata düşkündü ve çocuğu ile pek ilgili değildi. Lewis yalnız bir çocukluk geçirdi, onunla daha çok dedesi ve katolik bir İrlandalı kadın olan bakıcısı Nellie ilgilendi. Mumford mühendis olmak istiyordu ve öğrencilerini mühendislik kariyerine hazırlayan Stuyvesant lisesine gitti. Henüz 15 yaşında iken "Modern Electrics" dergisine radyo alıcılarının gelişimi üzerine bir makale yazdı. Tiyatroyla ilgilenmeye başladı, okulun aylık dergisi "Caliper"e yazılar yazmaya başladı ve giderek mühendis olma düşüncesinden uzaklaştı.^[1]

Maddi yetersizliklerden dolayı hem çalışıp hem okumak zorunda kalınca tam zamanlı bir üniversite yerine "City College of New York"da gece okuluna kaydoldu. Ancak eğitimin katı dayatmaları Mumford'u hayal kırıklığına uğrattı ve yaşadığı bir hastalıktan sonra, artık isteksiz olarak sürdürdüğü okulu bıraktı. Daha sonra Columbia Üniversitesi, Sosyal Araştırmalar Yeni Okulu ve City College'da dersler alsa da hiçbir zaman bir derecesi almadı.

Düşüncesinin kökenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Mumford City College'da biyoloji okurken İskoç biyolog ve şehir planlamacısı Sir Patrick Geddes'in yazıları ile karşılaştı. Geddes biyoloji alanındaki evrimsel çalışmalarına dolaylı olarak bağlanan disiplinlerarası bir çalışma yöntemi öneriyordu. Şehir ve köyün toplamından oluşan bir bölgeyi kompleks ve iç içe geçmiş bir ekosistem olarak ele alıyor ve buradaki doğal dengeyi bozmadan alternatifler üretilmesi gerektiğini savunuyordu. Mumford Geddes ile sadece iki defa görüştü ancak birbirlerine detaylı mektuplar yazdılar. Mumford'un en çok etkilendiği kişi Geddes olmuştur.^[1]

Mumford aynı yıllarda çok yönlü bir yazar olan Samuel Butler'ın çalışmaları ile karşılaştı. Amatör bir biyolog olan Butler "yeni Lamarkçı" evrim teorisi ile uğraşıyordu ancak Mumford'a cazip gelen yanı romanlarındaki Victorya toplumunun eleştirisi ve kurmaya çalıştığı ütopya idi.^[1] Mumford 1917'de Leonardo da Vinci'ye hayranlık duymaya başladı ve hatta onu başrole yerleştirdiği bir oyun yazdı.

Çalışma hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

1918'de telsiz operatörü olarak orduya katıldı ama ertesi yıl terhis edildi. Önce edebiyat, politika ve din üzerine yazıların yayınlandığı modernist bir Amerikan dergisi olan The Dialda yardımcı editörlük, sonra kısa bir süre Londra'da yayınlanan Sociological Review dergisinde baş editörlük yaptı. 1920'de tekrar ABD'ye döndü ve The Dial'da beraber çalıştıkları Sophia Wittenberg ile evlendi. İlk doğan oğluna danışmanı olan Geddes'in adını verdi. 1935 yılında kızı Alison dünyaya geldi.^[1]

1920'li yıllarda The Freeman, The New Republic, American Mercury ve The Journal of the American Institute of Architects gibi dergilerde yazılar yazdı. Ama asıl olarak 1931'den sonra yazmaya başladığı The New Yorker ile tanındı. The New Yorker''un "The Sky Line" bölümüne 32 yıl boyunca mimarlık ve planlama üzerine yazılar yazdı.^[1]

1922'de ilk kitabı olan Story of Utopias yayınlandı. Sonraki dört kitabı ise arkadaşları Van Wyck Brooks ve Waldo Frank ile birlikte yürüttüğü bir sorgulama olan "Amerikan geçmişinin yeniden keşfi üzerine idi. Sticks and Stones (1924) Amerikan mimarlık tarihi, The Golden Day (1926) Amerikan edebiyat tarihi, Hermann Melville (1929) bir Amerikan edebiyatçı biyografisi, Brown Decades (1931) ise Amerikan sanat tarihi üzerine idi.^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikisöz'de Lewis Mumford ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

Wikimedia Commons'ta Lewis Mumford ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.