Kvevri

Kvevri (Gürcüce: ქვევრი; veya Batı Gürcistan'da kullanıldığı adıyla çuri (ჭური) geleneksel Gürcü şarabının fermantasyonu, depolanması ve yıllandırılması için kullanılan büyük toprak kaptır. Tarihsel olarak en eski şarap üretim şeklidir.^[1]^[2] Yumurta şeklindeki bu kaplar, kulpsuz amforalara benzer. Bu kaplar geleneksel olarak kilden yapılır ve içine konan balmumu kaba şekil verilir.^[3] Bu kaplar ya toprak altına gömülmüşlerdir, ya da büyük şarap mahzenlerinin zeminlerine yerleştirilmişlerdir. Kvevrilerin boyutları çeşitlilik gösterir. Kvevrilerin hacmi 20 litre ile 10,000 litre arasında değişir; 800 litrelik kvevriler tipik bir hacimdedir.^[4] Büyük şarapçılık şirketleri çoğunlukla 2000 litrelik kvevri kullanırlar. Romalıların kullandığı dolium ile benzerlik gösterir.

Güney Gürcistan'ın Kvemo Kartli bölgesindeki (özellikle Dangreuli Gora, Gadaçrili Gora ve İmiri köyünde) arkeolojik kazılarla MÖ 6. milenyumdan kalma üzüm çekirdekleri ve kvevriler bulunmuştur.^[5]

Guria'daki Atsana; İmereti'deki Makatubani, Şroşa, Tq'emlovana ve Çhiroula; ve Kaheti'deki Vardisubani köyleri geleneksel kvevri üretim yerleriydi. Zanaatkâr aileler, bu eski el sanatı bilgisini nesiller boyunca aktardılar. Kvevri üretmek için kullanılan kil, şarabın mineral içeriğini etkileyeceği için dikkatlice seçilmelidir.^[6]

Şarap yapımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kvevride şarap yapımı, üzümlerin sıkıştırılmasınından sonra üzüm suyunun, üzüm kabuğunun, yaprak saplarının ve tohumların kvevriye dökülmesiyle gerçekleşir. Sonrasında kvevri hava almayacak şekilde mühürlenir. Ardından üzüm suyu, boşaltılıp şişelenmeden önce beş ila altı ay şaraba mayalanması için beklenir. Kvevrinin dibinde kalan cibre, (lapa halinde tohum, kabuk ve İnternod) Gürcülerin çaça dediği şekerli kısımdır. Daha sonra bu şekerli kısmın damıtılmasıyla gene çaça adını verdikleri brendiyi elde ederler. Boş kvevri ardından yıkanır, kireç ile sterilize edilir ve yeniden doldurulmaya hazır olacak şekilde balmumu ile tekrar kaplanır.

Geleneksel Gürcü şarapları tek tip bir yapım şekline sahip değildir. Geleneksel Gürcü şaraplarının yapımında genellikle, şaraplar tamamen toprağa gömülü olan kvevrilerde muhafaza edilirler, böylece kvevrinin deliği bile yer seviyesinin altında kalır. Kvevri toprağa gömülü olduğu için, amfora gözeneklerinden şaraba oksijen zar zor girer ve sadece şarabın olgunlaşması için gerekli olan bir mikro oksidasyon gerçekleşir.

Geleneksel Gürcü şaraplarından en sıra dışı ve eski yöntemle yapılan beyaz Kahetyan şarabıdır (aynı zamanda turuncu veya kehribar şarabı olarak da bilinir), gömülü kvevrideki kabuklar, tohumlar ve üzüm sapları birkaç ay boyunca ıslatılarak yumuşatılır. “Kaheti metodu" geleneksel Gürcü şarabı yapımındaki en uç akımıdır, ılımlı hizip ise "İmereti metodu" olarak adlandırılır. İmereti metodu, Kaheti metodundan kullanılan çaçanın (cibre) miktarı ve kalitesine göre ayrılır. İmereti metodunda çaçanın sadece bir kısmı, kabaca onda biri kullanılır ve yaprak sapları hiç kullanılmaz. Üretim sürecinin geri kalanı temelde aynı şekilde ilerler. İmeretyan metoduyla elde edilen şaraplar Avrupa standartlarına çok daha yakındır ve geleneksel Kaheti şarapları kadar tanenli değildir. Yine de kvevride uzun süre yıllandırılması, İmereti şarabında tartışmasız bir Gürcü etkisi hissettirir. Kaheti ve İmereti metodları arasındaki yöntem, Kartli (Orta Gürcistan) bölgesinde uygulanan geleneksel beyaz şaraptır, burada çaçanın üçte biri ve yaprak sapları kvevriye eklenir.^[7]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Geçmişte kvevriler, brendi, tahıl, tereyağı, peynir ve çeşitli diğer bozulabilir gıda maddelerinin depolanmasında da kullanılıyordu, ancak Gürcistan'da kvevrilerin en çok kullanıldığı alan her zaman şarap yapımı olmuştur. Kvevri gibi büyük seramik depolama kapları birçok ülkede yapılır, fakat sadece Gürcistan, İspanya (vino de tinaja, vino de pitarra) ve Portekiz'de (vinho de talha) bu kaplar şarap üretimi için kullanılır.^[8]

Kvevriyi kullanan şarap üreticileri, şarabının doğası gereği stabil ve tanen bakımından zengin olduğunu, bu yüzden daha uzun ömür ve lezzet sağlamak için eklenen kimyasal koruyucuların gereksiz olduğunu iddia ediyor. Kvevri şarabında bulunan tanenler, protein içeriğini sınırlar ve bulanıklığı önler.^[9]

Rusya'nın Gürcü şarabı pazarında bir kandırmaca yaşandığı için, Gürcistan bu eski şarap yapım yöntemini yeniden canlandırdı ve dünya çapında ilgi çekti.^[10] Gürcistan'daki çeşitli ticari şaraphaneler yurt dışına kvevri şarapları ihraç ediyor ve Avrupa ile Amerika'daki bazı şarap üreticileri şaraplarını kvevriler ile üretiyor.^[11]^[12]

Sovyetler Birliği döneminde, bu çok pahalı şarap üretim yöntemi sadece öz tüketim veya karaborsa için kullanılıyordu. Günümüzde, bu geleneksel süreçte şarabını üreten ve ihraç eden bazı şirketler vardır. Kahetyan usulü amfora şarabı, yalnızca Avrupa şaraplarından çok farklı olan lezzetiyle değil, aynı zamanda daha yüksek polifenol içermesiyle de kendine hastır.

Kvevri ve kvevrideki şarapçılık geleneği, 2011'de Gürcistan'ın Somut Olmayan Kültürel Mirasları listesine eklenmiştir.^[13]^[14] 2013'te, UNESCO Gürcülerin geleneksel kvevrilerde şarap yapma geleneğini Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine eklemiştir.^[15]

Tao-Klarceti[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihsel Gürcistan’ın birer parçası olan ve bugün Türkiye sınırları içinde bulunan Tao, Klarceti ve Şavşeti gibi bölgelerde kvevrilerin tespit edilmiş olması, bu bölgelerin geleneksel Gürcü şarap üretiminin bir parçası olduğunu göstermektedir. Bu geleneksel Gürcü şarap küplerinin kalıntıları Şavşat ilçesinin Sataplia, Ardanuç ilçesinin Gelaşeni, Artvin'in merkez ilçesine bağlı Çedila gibi köylerde yer alan kale veya yeraltı depolarında tespit edilmiştir.^[16]^[17]^[18]

"Kvevri" veya "qvevri"[değiştir | kaynağı değiştir]

Gürcücede iki farklı 'k' sesi vardır: ქ (normal 'k', Türkçedeki gibi) ve კ (gırtlaksıl 'k'). Kvevri (Gürcüce: ქვევრი) normal 'k' ile yazılır, ancak Gürcüce bir klavye ile yazıldığında, 'k' için tahsis edilen tuş aslında 'q' tuşudur; bu nedenle Gürcüler her zaman İngilizcedeki 'q' harfi ile bu kelimeyi yazar. Bu yanıltıcı heceleme o zamandan beri yurtdışında oldukça yaygınlaşmıştır ve birçok resmi yayında bile kullanılmaktadır (ö. UNESCO belgeleri, &c.).^[19]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Hugh Johnson: Hugh Johnsons Weingeschichte, Hallwag Verlag, 1989, S 14, ISBN 3-444-10370-0
^ G. Binder, S. Ghvanidze: "Georgiens Weinwirtschaft im Umbruch", Deutsches Weinbau Jahrbuch 2012, Verlag Ulmer Stuttgart, ISBN 978-3-8001-7678-6, S. 170–184.
^ "Robert Steidl: Amphorenweine - gestern und heute, Vortrag beim Symposium der Vereinigung Österreichischer Önologen und Weinforscher Orange & Co - neue Weine begeistern die Konsumenten - begeistern sie auch die Experten?, 13. Dezember 2013, Kompetenzzentrum Weinbau der Höhere Bundeslehranstalt und Bundesamt für Wein- und Obstbau, Klosterneuburg" (PDF). 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2019.
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2019.
^ T. Glonti, Traditional technologies and history of Georgian wine (Abstract, PDF file) 5 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in Le Bulletin de l'Organisation internationale de la vigne et du vin, July–August-September 2010
^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2019.
^ "Qvevri winemaking technology and instructions for red, rose, orange and white wines". www.domainegeorgia.com. 1 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.
^ A.J.M. Silva, "Les vins au goût d’argile : anatomie d’une tradition plurimillénaire. Le cas d’étude portugais du vin de talha"(https://www.academia.edu/10205544/Les_boissons_Les_vins_au_go%C3%BBt_d_argile_anatomie_d_une_tradition_plurimill%C3%A9naire._Le_cas_d_%C3%A9tude_portugais_du_vin_de_talha_ 10 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..)
^ "About qvevri". www.biowine.ge. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.
^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2019.
^ "Qvevri Project". Qvevri Project. 7 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.
^ "Georgia: Betting on Clay and Kvevri for Entrée into International Wine Markets". Eurasianet. 7 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.
^ "არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობა" [Intangible Cultural Heritage] (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2017.
^ "UNESCO Culture for development indicators for Georgia (Analytical and Technical Report)" (PDF). EU-Eastern Partnership Culture & Creativity Programme. Ekim 2017. ss. 82-88. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2017.
^ "UNESCO - Intangible Heritage Home". ich.unesco.org. 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.
^ ""Evidence of ancient wine found in Georgia a vintage quaffed some 6,000 years BC"". 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2021.
^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 55, 76 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 161 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2019.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Gürcü şarabının kvevrilerde yapımının tarihi3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kvevri ve kvevri şarabının nasıl yapıldığını ayrıntılı olarak açıklayan resimli bir el kitabı
"Kvevri hakkında sormaya korktuğunuz ama bilmeniz gereken her şey" Gerçek Şarap Fuarı
Kvevrilerin yapımıyla ilgili bir belgesel filmi 10 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kvevri şarapları 22 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Hugh Johnson: Hugh Johnsons Weingeschichte, Hallwag Verlag, 1989, S 14, ISBN 3-444-10370-0

[2] G. Binder, S. Ghvanidze: "Georgiens Weinwirtschaft im Umbruch", Deutsches Weinbau Jahrbuch 2012, Verlag Ulmer Stuttgart, ISBN 978-3-8001-7678-6, S. 170–184.

[3] "Robert Steidl: Amphorenweine - gestern und heute, Vortrag beim Symposium der Vereinigung Österreichischer Önologen und Weinforscher Orange & Co - neue Weine begeistern die Konsumenten - begeistern sie auch die Experten?, 13. Dezember 2013, Kompetenzzentrum Weinbau der Höhere Bundeslehranstalt und Bundesamt für Wein- und Obstbau, Klosterneuburg" (PDF). 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2019.

[4] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2019.

[5] T. Glonti, Traditional technologies and history of Georgian wine (Abstract, PDF file) 5 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in Le Bulletin de l'Organisation internationale de la vigne et du vin, July–August-September 2010

[6] "Arşivlenmiş kopya". 9 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2019.

[7] "Qvevri winemaking technology and instructions for red, rose, orange and white wines". www.domainegeorgia.com. 1 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.

[8] A.J.M. Silva, "Les vins au goût d’argile : anatomie d’une tradition plurimillénaire. Le cas d’étude portugais du vin de talha"(https://www.academia.edu/10205544/Les_boissons_Les_vins_au_go%C3%BBt_d_argile_anatomie_d_une_tradition_plurimill%C3%A9naire._Le_cas_d_%C3%A9tude_portugais_du_vin_de_talha_ 10 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..)

[9] "About qvevri". www.biowine.ge. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.

[10] "Arşivlenmiş kopya". 1 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2019.

[11] "Qvevri Project". Qvevri Project. 7 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.

[12] "Georgia: Betting on Clay and Kvevri for Entrée into International Wine Markets". Eurasianet. 7 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.

[13] "არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობა" [Intangible Cultural Heritage] (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2017.

[14] "UNESCO Culture for development indicators for Georgia (Analytical and Technical Report)" (PDF). EU-Eastern Partnership Culture & Creativity Programme. Ekim 2017. ss. 82-88. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2017.

[15] "UNESCO - Intangible Heritage Home". ich.unesco.org. 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.

[16] ""Evidence of ancient wine found in Georgia a vintage quaffed some 6,000 years BC"". 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2021.

[17] 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 55, 76 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9

[18] 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 161 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7

[19] "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

Kvevri nedir?, Kvevri anlamı nedir?, Kvevri ne demektir?