Kara dut

Dut, çiğ
Dut, çiğ
	Besin değeri
Enerji 180 kJ (40 kcal)
Karbonhidrat	9.8 g
- Şeker	8.1
- Lif	1.7 g
Yağ	0.39 g
- Doymuş yağ	0.27 g
- Tekli doymamış yağ	0.041 g
- Çoklu doymamış yağ	0.207 g
Protein	1.44 g
A vitamini	1 μg (%0)
Tiyamin (Vit. B1)	0.029 mg (%2)
Riboflavin (Vit. B2)	0.101 mg (%7)
Niyasin (Vit. B3)	0.62 mg (%4)
B6 vitamini	0.05 mg (%4)
Folik asit (Vit. B9)	6 μg (%2)
C vitamini	36.4 mg (%61)
E vitamini	0.87 mg (%6)
K vitamini	7.8 μg (%7)
Kalsiyum	39 mg (%4)
Demir	1.85 mg (%15)
Magnezyum	18 mg (%5)
Fosfor	38 mg (%5)
Potasyum	194 mg (%4)
Sodyum	10 mg (%0)
Çinko	0.12 mg (%1)
	Link to USDA Database entry ; Oranlar yetişkinler için alınması önerilen oranlardır.

Kara dut
Kara dut
	Bir illüstrasyon: Flora of Germany, Austria and Switzerland (1885)
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Plantae
Şube:	Spermatophyta
Sınıf:	Magnoliopsida
Takım:	Rosales
Familya:	Moraceae
Cins:	Morus
Tür:	M. nigra
İkili adlandırma
	Morus nigra L., Sp. Pl.: 986 (1753). Vikitür'de Morus nigra ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.; Wikimedia Commons'ta Morus nigra ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur;

Kara dut veya bilimsel adıyla Morus nigra,^[1] Güneybatı Asya ve İber Yarımadası kökenli olmakla birlikte, çok uzun süredir kültürü yapılmasından dolayı, doğal yayılış alanı tam anlamıyla bilinemeyen, Moraceae familyasına mensup, çiçekli bir bitki türüdür.^[2] Bitki, yüksek kromozom sayısı ile bilinmektedir (308 kromozomlu).^[3] Bitki, Morus alba'nın siyah meyveli bireyleri ile karıştırılabilir ancak yaprağının alt yüzünün tek tip tüylerle kaplı olması ile ayırt edilir.^[4]

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Morus nigra, 12 m boya ve 15 m ene kadar büyüyebilen, yaprak döken bir ağaçtır. Yapraklar, 10–20 cm uzunlukta, 6–10 cm genişliktedir ve genç sürgünler 23 cm boya kadar ulaşabilir. Yaprakların alt yüzeyleri tüylüdür, üst yüzeyleri ise düzensiz kısa ve sert tüylerle kaplıdır.

Yenilebilir olan meyveleri; koyu mor (neredeyse siyah) renkte, olgunlukta 2–3 cm uzunlukta, birçok küçük drupadan oluşmuş bir küme şeklindedir. Meyvelerinin, Morus alba'nın daha tatsız meyvelerinin aksine, Morus rubra meyvelerine benzer zengin bir aroması vardır.

Yetiştirme ve kullanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Kara dut, yenilebilir meyveleri için uzun süredir yetiştirilmektedir ve Batı Avrupa'dan Çin'e kadar olan coğrafyada naturalize olmuştur.

Kara dutun, ilk olarak Mezopotamya'nın ve İran'ın dağlık bölgelerinde yetişmeye başladığı sanılmaktadır. Günümüzde Afganistan, Irak, İran, Hindistan, Pakistan, Suriye, Lübnan, Ürdün, Filistin, İsrail ve Türkiye'ye geniş ölçüde yayılmıştır ve bu bölgelerde Farsça kökenli bir isim olan dut veya şahdut şeklinde adlandırılır. Bu bölgelerde meyvesinden reçel ve şerbet yapımında yararlanılır.

Kara dut, 17. yüzyılda Britanya'ya, ipek böceği yetiştirilmesinde kullanılabileceği düşüncesiyle getirtilmiştir. Ancak ipek böcekleri beyaz dutu tercih ettikleri için bu deneme başarısız olmuştur fakat bu başarısız denemeden geriye evlerin bahçelerinde yaşlı ve büyük kara dut ağaçları miras olarak kalmıştır.

Avrupa'daki belgelenmiş en büyük kara dut topluluğu (470 ağaç), Pukanec, Slovakya'da bulunmaktadır.^[5]