Joseph Halévy (15 Aralık 1827, Edirne - 21 Ocak 1917, Paris), Osmanlı doğumlu Yahudi-Fransız oryentalist ve seyyah.

En önemli çalışmasını, M.S. 24 yılından beri hiçbir Avrupalının ayak basmadığı topraklarda Saba yazıtlarını bulmak için Yemen'de hazırladı; sonuç olarak 800 yazıtlı değerli bir koleksiyon sundu.

Önce doğduğu şehirde sonra da Bükreş'te Yahudi okulunda öğretmenlik yaptı, boş zamanlarında Oryental diller ve arkeoloji çalışıp bu alanda uzmanlaştı. 1868'de, Alliance Israélite Universelle tarafından Habeşistan'a Falaşalarla ilgili bilgi toplaması için gönderildi. Bu göreviyle ilgili sunduğu başarılı rapor Fransız Enstitüsü (Académie des Inscriptions et Belles-Lettres)'nün ilgisini çekti ve Saba yazıtlarını çalışması için Yemen'e gönderildi. Halévy, 686 parça yazıt bulup bunların şifresini çözdü ve yorumladı; Saba dili ve mitolojisiyle ilgili eksik bilgileri toplayıp başarılı bir şekilde tekrar yapılandırdı. 1879'da Paris Ecole des Hautes Etudes'de Etiyopyaca üzerine profesör ve Société Asiatique'de kütüphaneci oldu.

Halévy'nin geniş anlamda bilimsel çalışmaları, orijinal ve hünerli Oryental filoloji ve arkeoloji eserleri ona dünya çapında itibar kazandırdı. Asur-Babil yazıtlarında bulduğu Semitik olmayan Sümerce bir deyiş Asurologlar arasında tartışma konusu oldu. Genel olarak kabul edilen görüşün aksine Halévy, Sümerce'nin bir dil olmadığı, Semitik Babilliler tarafından kullanılan kavramsal bir yazım metodu olduğu teorisini ortaya attı.^[1]

Halevy, Paris Üniversitesi'nde profesördü.

Ahitsel araştırmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Halévy'nin çalışması olan "Recherches Bibliques," yüksek eleştiriye muhaliftir. Asur-Babil belgeleri ışığında Tekvin'in ilk 25 konusunu inceleyip Tekvin 1.11.26'nın eski Asur-Babil Semitik mitin peygambersi monoteist ruhla dönüştürülmüş olduğunu belirtir. İbrahim ve soyu ile ilgili hikâyelerin esasen bir yazar tarafından abartılarak yazılan tarihsel bir gerçeklik olduğunu savunur. Ona göre Belgesel hipotez'de adı geçen Yahvist ve Elohist kaynaklar temelsizdir.

Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Çok sayıda çalışması bulunan Halevy Oryental çalışmaların birçok alanına el atmıştır.

Aşağıdaki listede Halévy'nin Paris'te yayınlanan temel çalışmaları bulunur:

• Mission archéologique dans le Yemen (1872)
• Essai sur la langue Agaou, le dialect des Falachas (1873)
• Voyage au Nedjrân (1873)
• Études berbères, Epigraphie Lybique (1873)
• Mélanges d'épigraphie et d'archéologie sémitiques (1874)
• Études sabéennes (1875)
• Études sur la syllabaire cunéiforme (1876)
• Recherches critiques sur l'origine de la civilisation babylonienne (1877)
• Essai sur les inscriptions du Safa (1882)
• Mélanges de critique et d'histoire relatifs aux peuples sémitiques (1883)
• La Prétendue Langue d'Accad, Est-Elle Touranienne? (1875)
• La Nouvelle Evolution de l'Accadisme (1876–78)
• Prières des Falachas, İbranice tercümeli Etiypyaca metin (1877)
• Documents Religieux de l'Assyrie et de la Babylonie, tercümeli ve yorumlu metin (1882)
• Essai sur les Inscriptions du Safã (1882)
• Aperçu Grammatical sur l'Allographie Assyro-Babylonienne (1885)
• Essai sur l'Origine des Ecritures Indiennes (1886)
• Fransızca: La Correspondance d'Amenophis III. et d'Amenophis IV. Transcrite et Traduite (1891–93)
• Les Inscriptions de Zindjirli, iki çalışma, 1893, 1899.
• Nouvelles Observations sur les Ecritures Indiennes (1895)
• Recherches Bibliques, (1895)
• Melitzah ve-Şir, İbranice kompozisyon ve şiirler (Kudüs, 1895)
• Tobie et Akhiakar (1900)
• Le Sumérisme et l'Histoire Babylonienne (1900)
• Taazaze Sanbat, Etiyopyaca metin ve tercümesi, (1902)
• Le Nouveau Fragment Hébreu de l'Ecclésiastique (1902)
• Les Tablettes Gréco-Babyloniennes et le Sumérisme (1902)
• Essai sur les Inscriptions Proto-Arabes (1903)
• Etudes Evangéliques (1903).

Bibliyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Meyers Konversations-Lexikon, viii. 219;
• La Grande Encyclopédie, xix. 755;
• Fuenn, Keneset Yisrael, p. 479;
• Brainin, in Ha-Eshkol, iv. 257.
• Hayyim Habshush & S. D. Goitein, Travels in Yemen: an account of Joseph Halévy's journey to Najran in the year 1870. Kudüs İbrani Üniversitesi 1941 baskısı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]