Türkiye futbol şampiyonaları

1924 Türkiye Futbol şampiyonu Harbiye İdman Yurdu Gazetede küpüründe günümüz alfabesi ile Türkiye şampiyonu Harbiye takımı dün geldi. Futbolcular istasyonda arkadaşları tarafından alkışlarla karşılanmışlardır. yazmakta
Ülke	Türkiye
Düzenleyen	TFF
Kuruluş	1923
Takım sayısı	20
Seviye	1
Yerel kupa(lar)	Türkiye Kupası Süper Kupa
Son şampiyon	Galatasaray (2022-23)
En çok şampiyon olan	Fenerbahçe (28 kez)
Mevcut sezon: 2023-24 Süper Lig

Türkiye futbol şampiyonları, Türkiye'nin her yıl düzenlenen en üst düzey futbol şampiyonalarını kazanan takımlardır. Ülke çapında düzenlenen ilk futbol turnuvası, Türkiye Futbol Şampiyonası ya da diğer adıyla Türkiye Futbol Birinciliği'dir.^[1] İlk kez 1924 yılında Türkiye Futbol Federasyonu (eski adıyla Futbol Hey'et-i Müttehidesi) tarafından düzenlenen bu organizasyonda bölge (mıntıka) liglerinde şampiyon olan takımlar eleme usulüne göre karşılaşıp Türkiye şampiyonunu belirlemişlerdir. İlk şampiyonada askerî mıntıkasında birinci olup katılan Harbiye İdman Yurdu yenilgisiz ve tek bir gol yemeden Türk futbol tarihindeki ilk ülke şampiyonu olmuştur.^[1][2] 1937'de ise ülkenin ilk deplasmanlı millî futbol ligi olan Millî Küme hayata geçirilmiştir.^[3] Lig 1950'de son kez icra edilip sonlandırılmıştır.

Ertesi yıl Türkiye Futbol Şampiyonası da son kez birinci seviye ulusal şampiyona olarak düzenlenmiştir. Federasyon Kupası, TFF tarafından 1956-57 ve 1957-58 sezonlarında Şampiyon Kulüpler Kupası'na katılacak takımı belirlemek için düzenlenen üçüncü ulusal futbol şampiyonası olmuştur. Sadece iki sezon süren bu turnuvadan sonra 1959'da profesyonel Millî Lig kurulmuştur. Bugünkü adı Süper Lig olan organizasyon 1959 yılından bu yana ülkenin futbol şampiyonunu belirleyen en üst düzey ligdir.

TFF'nin kurulmasından itibaren, 1959'a kadar olan şampiyonluklarla birlikte, tüm şampiyonaların toplamında en çok şampiyon olan takım, 28 şampiyonlukla Fenerbahçe'dir. Fenerbahçe, Süper Lig'de 19, Millî Küme'de 6 ve Türkiye Futbol Şampiyonası'nda 3 şampiyonluk yaşarken, Fenerbahçe'yi takiben Galatasaray ise 23'ü Süper Lig şampiyonluğu olmak üzere, toplam 24 şampiyonluk kazanmıştır. Bu iki takımı 21 şampiyonlukla Beşiktaş izlemektedir. Türkiye Futbol Federasyonu, Türkiye 1. Ligi'nin başladığı tarihi 1959 olarak kabul ettiği için, şampiyonluk sayıları da bu tarihten itibaren alınmış şampiyonluklara göre hesaplanmaktadır. Bu hesaba göre; Galatasaray'ın 23, Fenerbahçe'nin 19, Beşiktaş'ın 16,^[a] Trabzonspor'un 7, Bursaspor ile Başakşehir'in ise birer şampiyonluğu bulunmaktadır.^[4] Kulüplerin armalarına eklediği yıldızlar da bu şampiyonluk sayılarına göre belirlenmektedir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yıllar ve 1959 öncesi millî şampiyonalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'deki ilk futbol ligi İstanbul Futbol Ligi'dir. İlk kez 1904-05 sezonunda düzenlenen lig Süper Lig'in 1959'da kurulmasına dek birinci seviye yarışma olarak devam etmiştir. İstanbul Ligi'nin yanında özellikle Türkiye Cumhuriyeti ile beraber birçok farklı şehirde ligler kurulmaya başlamıştr. 1922'de Ankara, 1923'te Trabzon, 1924'te İzmir, Eskişehir, Bursa ve Adana gibi şehirlerde ligler oluşturulmuştur.

Türkiye'de ilk ülke çapındaki şampiyona Türkiye Futbol Şampiyonası ya da Türkiye Futbol Birinciliği adı altında vücuda getirilmiştir. 1924 yılında ilk kez düzenlenen bu turnuvada kendi bölge liglerinde birinci olan farklı şehir takımları eliminasyon usulüyle karşılaşıp Türkiye şampiyonunu belirlemişlerdir.^[2][5] Turnuva ilk yıllarında kimileyin maddî imkânsızlıktan düzenlenememiştir.^[6] 1937'de ülkenin ilk deplasmanlı ligi olan Millî Küme kurulmuştur. İstanbul, Ankara ve İzmir liglerinde derece yapan takımların katıldığı bu lig 1950 yılına dek tertip edilmiştir.^[7]

1940 yılında Millî Küme ülkenin tek ulusal şampiyonası olarak devam ederken Türkiye Futbol Federasyonu 1935'te kesintiye uğrayan Türkiye Futbol Şampiyonası'nı yeniden düzenlemeye karar vermiştir. O yıldan itibaren 1950'ye dek iki şampiyona aynı anda var olup o dönem içerisindeki kimi yıllarda iki ülke şampiyonu birden olmuştur. 1944'te iki organizasyonun şampiyonu Ankara'da iken dönemin Başbakanı Şükrü Saracoğlu'nun fikriyle Başbakanlık Kupası hayata geçirilmiştir. İki şampiyon takımın karşılaştığı bu kupa Avrupa'daki ilk süper kupalardan biridir.^[8]

Profesyonel dönem ve Süper Lig[değiştir | kaynağı değiştir]

Millî Küme ile Türkiye Futbol Şampiyonası'nın sona ermelerinden sonra 1952-1955 yılları arasında Türk futbolunda birinci seviyede bir ulusal şampiyona olmadığından, TFF 1956'da Şampiyon Kulüpler Kupası'nda Türkiye'yi temsil edecek takımı belirlemek için Federasyon Kupası'nı düzenlemiştir. Üç büyük ligin takımlarına açık olan bu turnuvayı iki kez Beşiktaş kazanıp Avrupa Kupası'na katılma hakkını elde etmiştir. 1959'da profesyonel Millî Lig kurulmuştur. 1959'daki ilk sezonu grup sistemiyle yapılan lig ikinci sezondan itibaren deplasmanlı iki maç üzerinden oynanmaya başlamıştır.^[9] Ligde puan sistemi olarak 1987-88 sezonuna kadar galibiyete iki, beraberliğe bir puan veren sistem uygulanırken bu sezondan itibaren galibiyete üç, beraberliğe bir puan veren üç puanlı sisteme geçilmiştir.^[10] Zaman içinde Millî Lig (1959 yılından 1963 yılına kadar), 1. Lig (1963 yılından 2001 yılına kadar) gibi adlarla anılan ligin adı 2001-02 sezonundan itibaren Süper Lig olmuştur.

Süper Lig'de bugüne dek yalnızca altı takım şampiyonluğa ulaşmıştır. Bu takımlar Galatasaray, Beşiktaş, Fenerbahçe, Trabzonspor, Bursaspor ve Başakşehir'dir.

2013 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisine, Süper Lig'in ilk sezonuna denk gelen 1959'dan önceki şampiyonlukların neden yıldız kriterine dahil edilmediğini soran Milliyetçi Hareket Partisi Ankara Milletvekili Özcan Yeniçeri'ye Türkiye Futbol Federasyonu, tahkim kurulunun şampiyonların tespitini yaparken yalnızca millî olan ligleri göz önünde bulundurduğunu bunun sonucu olarak yerel olarak oynanan ve Türkiye'nin tamamını kapsamayan liglerin millî olarak kabul edilmediği bildirmiştir.^[11]

Şampiyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye Futbol Birinciliği (1924-1956)[değiştir | kaynağı değiştir]

Sezon	Şampiyon[5]	İkinci	Gol kralı	Gol sayısı
1924	Harbiye İY (1)	Bahriye	kayıt yok
1925-26	Maddî imkânsızlıktan yapılamadı
1927	Muhafızgücü (1)	Altınordu	kayıt yok
1928-31	Maddî imkânsızlıktan yapılamadı
1932	İstanbulspor (1)	Altınordu	kayıt yok
1933	Fenerbahçe (1)	İzmirspor	Zeki Rıza (Fenerbahçe)	10
1934	Beşiktaş (1)	Altay	kayıt yok
1935	Fenerbahçe (2)	Altınordu	kayıt yok
1936-39	Millî Küme'nin başlatılmasından dolayı yapılmadı
1940	Eskişehir Demirspor (1)	Fenerbahçe	kayıt yok
1941	Gençlerbirliği (1)	Beşiktaş	kayıt yok
1942	Harbiye İY (2)	Göztepe	kayıt yok
1943	Yapılmadı
1944	Fenerbahçe (6)	Harbiye İY	kayıt yok
1945	Harbiye İY (3)	İzmit Harp Filosu	kayıt yok
1946	Gençlerbirliği (2)	Beşiktaş	kayıt yok
1947	Ankara Demirspor (1)	Fenerbahçe	kayıt yok
1948	1948 Yaz Olimpiyatları nedeniyle yapılmadı
1949	Ankaragücü (1)	Galatasaray	kayıt yok
1950	Göztepe (1)	Gençlerbirliği	kayıt yok
1951	Beşiktaş (5)	Altay	kayıt yok

Millî Küme (1937-1950)[değiştir | kaynağı değiştir]

Sezon	Şampiyon[7]	İkinci	Üçüncü	Gol kralı	Gol sayısı
1937	Fenerbahçe (3)	Galatasaray	Beşiktaş	Sait Altınordu (Üçok)	13
1938	Güneş SK (1)	Beşiktaş	Galatasaray	Şeref Görkey (Beşiktaş)	13
1939	Galatasaray (1)	Ankara Demirspor	Ankaragücü	Cemil Erlertürk (Galatasaray) Hakkı Yeten (Beşiktaş)	13
1940	Fenerbahçe (4)	Galatasaray	Muhafızgücü	Melih Kotanca (Fenerbahçe)	23
1941	Beşiktaş (2)	Galatasaray	Fenerbahçe	Hakkı Yeten (Beşiktaş)	18
1942	Olumsuz hava koşulları ve bölge liglerinin geç sonlanmasından dolayı yapılamadı.
1943	Fenerbahçe (5)	Galatasaray	Beşiktaş	Şeref Görkey (Beşiktaş)	13
1944	Beşiktaş (3)	Fenerbahçe	Göztepe	Kemal Gülçelik (Beşiktaş) Hakkı Yeten (Beşiktaş)	15
1945	Fenerbahçe (7)	Beşiktaş	Galatasaray	Melih Kotanca (Fenerbahçe)	17
1946	Fenerbahçe (8)	Beşiktaş	Kayagücü	Melih Kotanca (Fenerbahçe)	12
1947	Beşiktaş (4)	Fenerbahçe	Galatasaray	İsmet Artun (Vefa) Şükrü Gülesin (Beşiktaş)	12
1948	1948 Yaz Olimpiyatları nedeniyle yapılmadı.
1949	1949 Akdeniz Kupası nedeniyle yapılmadı.
1950	Fenerbahçe (9)	Galatasaray	Beşiktaş	Lefter Küçükandonyadis (Fenerbahçe)	14

İstanbul Profesyonel Ligi (1955-1956)¹[değiştir | kaynağı değiştir]

Sezon	Şampiyon	İkinci	Üçüncü	Gol kralı	Gol sayısı
1955-56	Galatasaray (2)	Fenerbahçe	Beşiktaş	Metin Oktay (Galatasaray)	19

¹ İstanbul Profesyonel Ligi bölgesel bir lig statüsüne sahipti. Ancak TFF, Galatasaray'ı 1955-56 Türk futbol şampiyonu olarak 1956-57 Şampiyon Kulüpler Kupası'na gönderdi. Bu durumda, İstanbul Profesyonel Ligi sadece o yıl 1. kademe ulusal futbol ligi olarak konuşlandırıldı.

Federasyon Kupası (1956-1958)[değiştir | kaynağı değiştir]

Sezon	Şampiyon	İkinci	Üçüncü	Gol kralı	Gol sayısı
1956-57	Beşiktaş (6)	Galatasaray	Altay	Nazmi Bilge (Beşiktaş)	8
1957-58	Beşiktaş (7)	Galatasaray	-	Lefter Küçükandonyadis (Fenerbahçe) Metin Oktay (Galatasaray)	10

Süper Lig (1959'dan beri)[değiştir | kaynağı değiştir]

Anahtar

Sezon	Şampiyon	İkinci	Üçüncü	Gol kralı[12]	Gol sayısı
1959	Fenerbahçe (10)	Galatasaray	-	Metin Oktay (Galatasaray)	11
1959-60	Beşiktaş (8)	Fenerbahçe	Galatasaray	Metin Oktay (Galatasaray)	33
1960-61	Fenerbahçe (11)	Galatasaray	Beşiktaş	Metin Oktay (Galatasaray)	36
1961-62	Galatasaray (3)	Fenerbahçe	Beşiktaş	Fikri Elma (Ankara Demirspor)	21
1962-63	Galatasaray (4)	Beşiktaş	Fenerbahçe	Metin Oktay (Galatasaray)	38
1963-64	Fenerbahçe (12)	Beşiktaş	Galatasaray	Güven Önüt (Beşiktaş)	19
1964-65	Fenerbahçe (13)	Beşiktaş	Galatasaray	Metin Oktay (Galatasaray)	17
1965-66	Beşiktaş (9)	Galatasaray	Gençlerbirliği	Ertan Adatepe (Ankaragücü)	20
1966-67	Beşiktaş (10)	Fenerbahçe	Galatasaray	Ertan Adatepe (Ankaragücü)	18
1967-68	Fenerbahçe (14)	Beşiktaş	Galatasaray	Fevzi Zemzem (Göztepe)	19
1968-69	Galatasaray (5)	Eskişehirspor	Beşiktaş	Metin Oktay (Galatasaray)	17
1969-70	Fenerbahçe (15)	Eskişehirspor	Altay	Fethi Heper (Eskişehirspor)	13
1970-71	Galatasaray (6)	Fenerbahçe	Göztepe	Ogün Altıparmak (Fenerbahçe)	16
1971-72	Galatasaray (7)	Eskişehirspor	Fenerbahçe	Fethi Heper (Eskişehirspor)	20
1972-73	Galatasaray (8)	Fenerbahçe	Eskişehirspor	Osman Arpacıoğlu (Fenerbahçe)	16
1973-74	Fenerbahçe (16)	Beşiktaş	Boluspor	Cemil Turan (Fenerbahçe)	14
1974-75	Fenerbahçe (17)	Galatasaray	Eskişehirspor	Ömer Kaner (Eskişehirspor)	14
1975-76	Trabzonspor (1)	Fenerbahçe	Galatasaray	Cemil Turan (Fenerbahçe) Ali Osman Renklibay (Ankaragücü)	17
1976-77	Trabzonspor (2)	Fenerbahçe	Altay	Necmi Perekli (Trabzonspor)	18
1977-78	Fenerbahçe (18)	Trabzonspor	Galatasaray	Cemil Turan (Fenerbahçe)	17
1978-79	Trabzonspor (3)	Galatasaray	Fenerbahçe	Özer Umdu (Adanaspor)	15
1979-80	Trabzonspor (4)	Fenerbahçe	Zonguldakspor	Mustafa Denizli (Altay) Bahtiyar Yorulmaz (Bursaspor)	12
1980-81	Trabzonspor (5)	Adanaspor	Galatasaray	Bora Öztürk (Adanaspor)	15
1981-82	Beşiktaş (11)	Trabzonspor	Fenerbahçe	Selçuk Yula (Fenerbahçe)	16
1982-83	Fenerbahçe (19)	Trabzonspor	Galatasaray	Selçuk Yula (Fenerbahçe)	19
1983-84	Trabzonspor (6)	Fenerbahçe	Galatasaray	Tarik Hodžić (Galatasaray)	16
1984-85	Fenerbahçe (20)	Beşiktaş	Trabzonspor	Aykut Yiğit (Sakaryaspor)	20
1985-86	Beşiktaş (12)	Galatasaray	Samsunspor	Tanju Çolak (Samsunspor)	33
1986-87	Galatasaray (9)	Beşiktaş	Samsunspor	Tanju Çolak (Samsunspor)	25
1987-88	Galatasaray (10)	Beşiktaş	Malatyaspor	Tanju Çolak (Galatasaray)	39
1988-89	Fenerbahçe (21)	Beşiktaş	Galatasaray	Aykut Kocaman (Fenerbahçe)	29
1989-90	Beşiktaş (13)	Fenerbahçe	Trabzonspor	Feyyaz Uçar (Beşiktaş)	28
1990-91	Beşiktaş (14)	Galatasaray	Trabzonspor	Tanju Çolak (Galatasaray)	31
1991-92	Beşiktaş (15)	Fenerbahçe	Galatasaray	Aykut Kocaman (Fenerbahçe)	25
1992-93	Galatasaray (11)	Beşiktaş	Trabzonspor	Tanju Çolak (Fenerbahçe)	27
1993-94	Galatasaray (12)	Fenerbahçe	Trabzonspor	Bülent Uygun (Fenerbahçe)	22
1994-95	Beşiktaş (16)	Trabzonspor	Galatasaray	Aykut Kocaman (Fenerbahçe)	27
1995-96	Fenerbahçe (22)	Trabzonspor	Beşiktaş	Şota Arveladze (Trabzonspor)	25
1996-97	Galatasaray (13)	Beşiktaş	Fenerbahçe	Hakan Şükür (Galatasaray)	38
1997-98	Galatasaray (14)	Fenerbahçe	Trabzonspor	Hakan Şükür (Galatasaray)	33
1998-99	Galatasaray (15)	Beşiktaş	Fenerbahçe	Hakan Şükür (Galatasaray)	19
1999-00	Galatasaray (16)	Beşiktaş	Gaziantepspor	Serkan Aykut (Samsunspor)	30
2000-01	Fenerbahçe (23)	Galatasaray	Gaziantepspor	Okan Yılmaz (Bursaspor)	23
2001-02	Galatasaray (17)	Fenerbahçe	Beşiktaş	Arif Erdem (Galatasaray) İlhan Mansız (Beşiktaş)	21
2002-03	Beşiktaş (17)	Galatasaray	Gençlerbirliği	Okan Yılmaz (Bursaspor)	24
2003-04	Fenerbahçe (24)	Trabzonspor	Beşiktaş	Zafer Biryol (Konyaspor)	25
2004-05	Fenerbahçe (25)	Trabzonspor	Galatasaray	Fatih Tekke (Trabzonspor)	31
2005-06	Galatasaray (18)	Fenerbahçe	Beşiktaş	Gökhan Ünal (Kayserispor)	25
2006-07	Fenerbahçe (26)	Beşiktaş	Galatasaray	Alex (Fenerbahçe)	19
2007-08	Galatasaray (19)	Fenerbahçe	Beşiktaş	Semih Şentürk (Fenerbahçe)	17
2008-09	Beşiktaş (18)	Sivasspor	Trabzonspor	Milan Baroš (Galatasaray)	20
2009-10	Bursaspor (1)	Fenerbahçe	Galatasaray	Ariza Makukula (Kayserispor)	21
2010-11	Fenerbahçe (27)	Trabzonspor	Bursaspor	Alex (Fenerbahçe)	28
2011-12	Galatasaray (20)	Fenerbahçe	Trabzonspor	Burak Yılmaz (Trabzonspor)	33
2012-13	Galatasaray (21)	Fenerbahçe	Beşiktaş	Burak Yılmaz (Galatasaray)	24
2013-14	Fenerbahçe (28)	Galatasaray	Beşiktaş	Aatif Chahechouhe (Sivasspor)	17
2014-15	Galatasaray (22)	Fenerbahçe	Beşiktaş	Fernandão (Bursaspor)	22
2015-16	Beşiktaş (19)	Fenerbahçe	Konyaspor	Mario Gómez (Beşiktaş)	26
2016-17	Beşiktaş (20)	Başakşehir	Fenerbahçe	Vágner Love (Alanyaspor)	23
2017-18	Galatasaray (23)	Fenerbahçe	Başakşehir	Bafétimbi Gomis (Galatasaray)	29
2018-19	Galatasaray (24)	Başakşehir	Beşiktaş	Mbaye Diagne (Galatasaray)	30
2019-20	Başakşehir (1)	Trabzonspor	Beşiktaş	Alexander Sørloth (Trabzonspor)	24
2020-21	Beşiktaş (21)	Galatasaray	Fenerbahçe	Aaron Boupendza (Hatayspor)	24
2021-22	Trabzonspor (7)	Fenerbahçe	Konyaspor	Umut Bozok (Kasımpaşa)	20
2022-23	Galatasaray (25)	Fenerbahçe	Beşiktaş	Enner Valencia (Fenerbahçe)	29

Milli Küme ve Ulusal Lig Şampiyonluk sayıları (1959 öncesi dahil)[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehirlere göre şampiyonluk sayıları[değiştir | kaynağı değiştir]

İstanbul (7 takım)

Bursaspor

Ankara (5 takım)

Göztepe

Eskişehir Demirspor

Trabzonspor

Türkiye futbol şampiyonlarının konumları

• ¹ Harbiye İY 1936 yılına dek İstanbul merkezli olup, 1936'da Ankara'ya taşınıp Ankara merkezli bir kulüp olarak faaliyetine devam etmiştir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]