Cleomenes (Antik Yunanca: Κλεομένης Kleomenes;. ölüm: MÖ 489) MÖ 6. yüzyılın sonları ve 5. yüzyılın başlarında Sparta'nın Agiad kralıydı. Saltanatı MÖ 519 yılında başladı. Argos şehrini yıkma amaçlı maceracı ve bazen vicdansız bir dış politika izledi. Sparta'nın hakimiyet alanını Mora'nın içinde ve dışında genişletmek amaçlı çokça girişimleri de vardır. Mora Birliği onun döneminde ortaya çıktı. Hükümdarlığı sırasında, Atina meselelerine iki kez başarılı bir şekilde müdahale etti ancak Sparta'yı İyon Ayaklanması'nın dışında tuttu. Gizemli bir şekilde hapishanede öldü. Spartalı soylular onun ölümünü cinnet geçirdiği ve intihar ettiği şekilde yorumlamışlardır.^[1]

Önceki Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Anaxandrides'in (Agiad kraliyet ailesinden) ve ikinci karısının oğluydu; Dorieus, I. Leonidas ve Cleombrotus'un üvey kardeşiydi. Üç küçük üvey erkek kardeş, Anaxandrides'in ilk eşinin oğulları olmasına ve bu nedenle geleneğe göre tahtta daha fazla hakları olmasına rağmen, Cleomenes en büyük oğuldu ve MÖ 519 yılı civarında babasının yerine tahta geçti.^[2] Üvey kardeşi Dorieus'u, Sparta nüfuzunu ve bölgelerini genişletmesi için ve potansiyel bir rakibinden kurtulmak için Mora dışında seferler düzenlemesine izin verdi.^[3] Mora dışındaki dünyaya olan ilgisi, son derece dar görüşlü, muhafazakar ve yabancı her şeye şüpheyle bakan Spartalılar arasında deli olduğu söylentileri oldukça fazladır. Özellikle de Yunan tarihçi Herodot'un Cleomenes'in şarabın tadına bakması üzerine "sarhoş İskit modası" şeklinde yorumladığı bilinmektedir.^[4]

Cleomenes'in erdemliliğini gösteren eski bir anekdot: Samos'a sürgüne gönderilmiş ancak hala zengin bir tiran olan Maeandrius'un Sparta'yı ziyareti sırasında Cleomenes'i birkaç kez evine davet etti ve ona bazı değerli kadehler gösterdi; Cleomenes kadahleri beğenince, Maeandrius bunları ona hediye olarak sundu. Cleomenes, bu üstü örtülü rüşveti reddetti ve Maeandrius'u Sparta'dan kovdu.^[5]

Atina'ya karşı savaş[değiştir | kaynağı değiştir]

MÖ 510 yılı civarında Alcmaeonidae ailesi Atina'dan sürgün edilmişti. Bu aile Sparta'dan Hippias, oğlu Pisistratus ve Atina tiranlarını devirmek için yardım istedi. Kleisthenis liderliğindeki Alcmaeonidae ailesi, Spartalılara onlara yardım etmelerini söylemesi için Delfi'deki kahine rüşvet verdi ve bu çağrı üzerine Cleomenes yardımlarına geldi. Atina'ya yapılan ilk saldırı bir başarısızlıkla sonuçlandı. İkinci taarruzu bizzat Cleomenes yönetti ve Hippias ile destekçilerini Akropolis'te kuşattı. Hippias'ı teslim olmaya ikna edemedi. Ancak Spartalılar, Hippias'ın akrabalarını yakaladılar ve kenti teslim etmeyi kabul edene kadar onları rehin olarak tuttular.^{[kaynak belirtilmeli]}

Kleisthenis ve Atinalı aristokrat Isagoras daha sonra Atina'nın kontrolü için birbirleriyle savaştı. Cleomenes, Isagoras'ı desteklemek bir orduyla geldi ve Kleisthenis ile Alcmaeonidae ailesini ikinci kez sürgüne gitmeye zorladılar. Cleomenes 500'ler Meclisini (Kleisthenis tarafından kurulmuş bir konsey) kaldırdı ve Akropolis'i işgal etti. Atinalılar buna itiraz ettiler ve onu zorla şehir dışına çıkardılar. Cleomenes, Akropolis'te olanlardan mutsuzdu ve bu yüzden ertesi yıl Isagoras'ı Atina'nın tiranı yapmak üzere bir ordu topladı. Bu ordu Attika'yı işgal etti. Kuvvetindeki Korintliler, Elefsis'e ulaştığında ilerlemeyi reddettiler, bu yüzden Cleomenes geri çekilmek zorunda kaldı.^[6] Pausanias'a göre Cleomenes, Egina'ya kadar gitmeyi başardı. Pausanias, Cleomenes'in Egina'da Pers sempatizanlığı yapan kişileri tutukladığını iddia etti.^[7]

Sparta daha sonra müttefiklerine Hippias'ı Atina'nın tiranı olarak geri getirmek için bir sefer düzenlemeyi teklif etti. Sparta'nın Hippias'ın devrilmesinde etkili olduğu göz önüne alındığında, politikadaki bu değişiklik şöyle açıklanabilir: Sparta, Alcmaeonidae tarafından Hippias'ı devirmek için kandırıldıklarını keşfetmişti çünkü Delfili kahinin Alcmaeonidae ailesinden rüşvet aldığı ortaya çıkmıştı. W.G Forrest'e göre, bu politika değişikliğinin sebebi Sparta'nın müttefikleriyle tartışan Cleomenes'in işiydi. Bununla birlikte, Korint liderliğindeki Mora Birliği'nin ilk toplantısında bu öneri reddedildi.^[8]

İyon Ayaklanması ve sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]

M.Ö. 499 yılında Milet'in tiranı Aristagoras, Pers İmparatorluğu'na karşı İyon Ayaklanması için Kral Cleomenes'ten yardım istemeye Sparta'ya geldi. Aristagoras, İran'ın ve zenginliklerinin kolay bir şekilde fethedileceğini vadederek Cleomenes'i yardım için ikna etmeye yakındı ancak Cleomenes, Pers başkentinin çok uzak mesafede olduğunu öğrendiğince onu Milet'e geri gönderdi. Aristagoras ona gümüş teklif ederek rüşvet vermeye çalıştı. Cleomenes reddetti, bununla birlikte Aristagoras ona giderek daha fazlasını vadetmeye başladı. Herodot'a göre, Aristagoras Cleomenes'e 50 talent gümüş teklif ettiğinde, Cleomenes'in genç kızı Gorgo, babasına bu adama güvenmemesi konusunda uyardı.^[9]

MÖ 494 yılı civarında Cleomenes, Sepeia Savaşı'nda Argos'u işgal etti. Cleomenes, savaş sırasında Spartalı elçi Lacedemonians'a bir şey buyurduğunda Argives buyrulan her emri yerine getirdi. Cleomenes, Argives'in Lacedemonians'ın ilettiği her emri yaptığını varsaydı, bu yüzden Lacedemonians'ın, Argives'e ziyafet yapacaklarını ilan ettikten sonra ordusuna saldırmalarını söyleyerek bu durumdan faydalandı. Cleomenes, Argives'in elçinin duyurusuna göre ziyafet yapacağı konusunda haklıydı, bu sayede ordusu silahsız düşman güçlerini yemek yerken katletti. Yunan tarihçi Herodot, 6000 (muhtemelen bir abartı) geri çekilen gücü, kutsal Argus korusunda yakarak öldürdüğünü rivayet eder.^[10]

Cleomenes, ordusunun çoğunu Sparta'ya geri gönderdi ve adak adamak için bin kişiyi Hera tapınağına götürdü. Rahip, yabancıların adak adamasına izin verilemeyeceğini söyleyerek bunu yapmalarına engel oldu. Cleomenes, Helotlara rahibi kırbaçlamalarını emretti ve o sırada adağını adadı.^[11]

Argos, bu saldırıdan sonra on yıllar boyu Sparta'nın düşmanı olarak kalacaktı. Argos'a yapılan saldırının neden yapıldığı tam olarak belli değildir. Bu, Sparta'nın Kral Argos ve şehrinin Pers yanlısı eğilimleriyle ilgili endişelerinden Sparta'nın güvenliğine tehdit olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.

Persler, İyon Ayaklanmasını MÖ 493 yılında bastırdıktan sonra Yunanistan'ı işgal ettiklerinde, birçok şehir devleti ticaretlerinin çok kötü etkileneceğinden korkarak Perslere boyun eğdi. Bu şehir devletleri arasında Egine de vardı. Bu yüzden MÖ 491 yılında Cleomenes oradaki Pers yanlılarının başlarını tutuklamaya başladı. Ancak Egine vatandaşları onunla ve Eurypontid Sparta kralıyla işbirliği yapmaya yeltenmediler, Demechan'ın çabalarını baltalamaya çalıştılar. Cleomenes, Delfi'deki kahine ilk önce bunun ilahi irade olduğunu halka duyurması için rüşvet verdi sonradan bu görev için Leotychides'i seçti. İki kral, Egine'deki Pers işbirlikçilerini başarıyla etkisiz hale getirdi.^{[kaynak belirtilmeli]}

Sürgün ve ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

M.Ö. 490 yılı civarında Cleomenes, onunla birlikte kral olan Demaratus'a karşı komplo düzenlediği öğrenildiğinde Sparta'dan kaçmak zorunda kaldı. Ancak Spartalılar, Cleomenes'in çevredeki bölgelerde bir ordu toplamaya başlaması üzerine geri dönmesine izin verdiler. Bununla birlikte, Yunan tarihçi Herodot'a göre o zamana kadar "deli" olarak kabul edildi. Spartalılar onu zindana hapsettiler. Üvey erkek kardeşi I. Leonidas ve Cleombrotus'un emriyle Cleomenes, zincirlere vuruldu.

Hapishanedeyken Cleomenes kendini yaralayarak ölümüne intihar etti.^[12] Hayatta kalan üvey erkek kardeşi I. Leonidas daha sonra Cleomenes'in kızı Gorgo ile evlendi.

Coğrafyacı Pausanias'ın Hiera Orgas'a yaptığı saygısızlığın sonucu olduğunu iddia ettiği Cleomenes'in cinnet ve intihar anlatımlarının doğruluğu, modern tarihçiler arasında bazı spekülasyonların konusu olmuştur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Tarihsel önem[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihçi J.B. Bury "Cleomenes" diyor, "Spartalı olmasaydı, Yunan tarihinin en büyük figürlerinden biri olabilirdi." Olduğu gibi, politikaları eş Kralı ve Spartalı Ephorate'in muhalefeti tarafından sürekli olarak etkisiz hale getirilen zeki bir politikacı olarak gözüküyor. Bununla birlikte, olgun dönemi boyunca Sparta tarihinin baskın bir figürüydü.^[13]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• • Herodotus; Histories, A. D. Godley (translator), Cambridge: Harvard University Press, 1920; 0-674-99133-8. Online version 1 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at the Perseus Digital Library.
  • Cartledge, Paul, Sparta and Lakonia: A Regional History 1300–362 BC, Publisher: Routledge; 2 edition (December 7, 2001), 978-0-415-26276-7.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Forrest, W.G. A History of Sparta 950–192 BC. New York: Norton. 1968. 
• Huxley, George L. Early Sparta. Cambridge: Harvard University Press. 1962.