Otto von Guericke

Otto von Guericke (d. 20 Kasım 1602 - ö. 11 Mayıs 1686), Alman bilim insanı, mucit ve politikacı. Vakum fiziğinin kurucusudur.^[1] 1650'de vakum pompasını bulmuş ve doğduğu kent olan Magdeburg'un 1646 - 1676 yılları arasında belediye başkanlığını yapmıştır.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Otta von Guericke bir amatör bilgindi. Ama, Almanya’nin Magdeburg şehrinin belediye başkanı olarak ancak küçük bir yerel ünü vardı. Bununla beraber, bilim tarihinin başlangıcındaki en büyük deneylerden birinin yaratıcısı olarak çok büyük ün kazandı.

Guericke (1602-1686), hava basıncı ve vakuma karşı ilginin arttığı bir devirde yaşadı. Ondan önce, büyük İtalyan Galilei, bilimin bu yolunda yürümüştü. Galilei‘nin izcisi ve vatandaşı Evangelista Toriçelli de öyleydi. Toriçelli, cıvayla doldurulmuş ve bir ucu kapalı bir tüpü ters çevirerek üst kapalı ucundaki (tepe) yerde bir vakum elde etti. Bu vakumun, tüp içindeki cıvayı yüksekte tuttuğunu gösterdi. 1650 sıralarında Guericke, kapalı bir kaptaki havayı alarak yaklaşık bir vakum yaratabilen, ilk pratik hava boşaltma tulumbasını buldu.

Sonra, 1684’te, Guericke’in en büyük deneyi geldi. iki metal yarımküre -içi boş yarım toparlaklar- yaptı, bunları birbirlerine değdirdi ve aralarındaki havanın hepsini tulumbayla çekti. Dışarıdan bastıran havanın kuvveti içerideki yaklaşık vakumun pek küçük basınçlarını çok aşıyordu. Bilgin, yarımküreleri bir arada tutan ve dışarıdaki havanın basıncından ileri gelen kuvvetin ne derecede büyük olduğunu kanıtlamak için, on altı beygir bularak bunları iki gruba ayırdı ve gruplardan her birini yarımkürelerden birine bağladı. Atlar, bütün kuvvetleriyle çektikleri halde, on altı atın kombine kuvveti, yarım küreleri ayırmaya ancak yetecek kadar büyüktü. Bu deney Regensburg’da, imparator Üçüncü Ferdinand ve saray büyükleri önünde yapıldığı zaman, öneminden hiçbir şey kaybetmedi. «Magdeburg yarım küreleri» deneyinin bir sonucu olarak, bilginler atmosfer basıncının önemini çok daha iyi anladılar.

Otto von Guericke’in araştırıcı zekası, sadece basınç üzerindeki incelemelerle yetinmedi; ilk elektrik makinesini ve çeşitli bilim alanlarında deneyler yaptı.

Magdeburg Küreleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Magdeburg kentinin belediye başkanı Otto von Guericke, 1654 yılında şu iddiada bulunur: "Karpuz büyüklüğündeki bir cismin yüzeyine açık havanın uyguladığı basınç kuvveti, sekiz atın çekme kuvvetinden büyüktür."

İnsanlar bu iddiaya inanmazlar. Otto von Guericke iddiasını ispatlamak için kalın metalden içi boş ve kulplu iki yarım küre yaptırır. Bu yarım küreleri karşılıklı olarak hava sızdırmayacak biçimde üst üste kapatır. Kendi icat ettiği hava boşaltma pompası ile kürelerin içindeki havayı boşaltır. Küreyi 4 çift at bir tarafta 4 çift at diğer tarafta olacak şekilde zıt yönde çekmelerine rağmen küreler birbirinden ayrılmaz. Sonra Otto von Guericke hava musluğunu açarak kürenin içine hava pompalayınca küreler birbirinden ayrılıverir. Yapılan gösteriyi izleyenler hayretler içinde kalırlar.

Magdeburg küreleri, hava basıncının varlığını kanıtlamak için tasarlanmış iki yarım küredir.

Durağan elektrik üreten makineler[değiştir | kaynağı değiştir]

1660 yılında ilk statik (durağan) elektrik makinasını yaptı. Bu makine, kayışlı bir makara düzeneği ile döndürülen kükürt bir küreden oluşmaktaydı. Dönen kükürt topa çeşitli cisimlerin sürtülmesi ile o zamana göre büyük ölçülerde durağan elektrik üretilebilmekteydi.

Guericke'nin makinası çok kısa bir süre içinde büyük bir üne kavuştu. Avrupa'nın birçok kentinde bu makinaların benzerleri yapıldı ve durağan elektrikli cisimlerin tüy ve benzeri hafif cisimleri çekmesi ve elektriğin yol açtığı çatırtılar ve kıvılcımlar gözlendi. Ünlü bilim insanı Isaac Newton'un da durağan elektrik üreten makinalarla ilgilendiği ve 1629 yılında camdan bir küreyi elektriklendiren bir makinanın yapımı ile bizzat ilgilendiği bilinmektedir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Buchwald, Jed Z. (2013). The Oxford handbook of the history of physics (1. bas.). Oxford, Birleşik Krallık: Oxford University Press. ISBN 978-0198805328.

Literatürde Otto von Guericke[değiştir | kaynağı değiştir]

(İlk kitap hariç, diğer kitapların tümü Almanca veya Latincedir.)

Conlon, Thomas E. (27 Eylül 2011). Thinking About Nothing: Otto von Guericke and the Magdeburg Experiments on the Vacuum. The Saint Austin Press. ISBN 978-14478-3916-3. 7 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2012.
Puhle, Matthias, (Ed.) (2002). Die Welt im leeren Raum (Almanca). München: Deutscher Kunstverlag. ISBN 978-3-422-06374-7. 20 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2012.
Schneider, Ditmar (2002). Otto von Guericke: ein Leben für die alte Stadt Magdeburg (Almanca) (3., bearb. und erw. Aufl. bas.). Stuttgart: Teubner: Teubner. ISBN 3-519-25153-1.
Neue 'Magdeburgische' Versuche über den leeren Raum
- Otto von Guericke,
- Reihe Ostwalds Klassiker, Bd. 59: Übersetzung von Guerickes "Experimenta nova Magdeburgica de vacuo spatio", 1672. (Magdeburger Halbkugeln) 1996,
- ISBN 3-8171-3059-7
Guericke, Otto von: Gesamtausgabe, 24 Bde.
- Bd.2/1/1 Guericke, Otto von: Otto von Guerickes Neue (so genannte) Magdeburger Versuche über den leeren Raum. Ottonis de Guericke Experimenta Nova (ut vocantur) Magdeburgica de Vacuo Spatio. Faksimile d. latein. Ausg., 1672. 2002.
- ISBN 3-89923-015-9,
Otto von Guericke, Burgermeister der Stadt Magdeburg: Ein Lebensbild aus dem Deutschen Geschichte des Siebzehnten Jahrhunderts
- Hoffman, Friedrich Wilhelm (Verlag von Emil Baensch) (1874)
- ISBN 9 781145 081925
Otto von Guericke: Burgermeister von Magdeburg. Ein deutscher Staatsman, Denker und Forscher
- Schimank, Hans (Herausgegeben von der Stadt Magdeburg) (1936)
Otto von Guericke Ertrage der Forschung
- Krafft, Fritz (Wissenschaftliche Buchgesellschaft Darmstadt) (1978)
Otto von Guericke Philosophisches uber den leeren Raum
- Kauffeldt, Alfons (Akademie-Verlag Berlin) (1968)
Philosophia Magnetica
- Cabeo, Nicolo S.J. (Johannes Kinckius) (1629) (Dijital platforma 2010 yılında Herzog August Bibliothek, Wolfenbuettel tarafından aktarılmıştır.)
Mechanica Hydraulico-pneumatica
- Schott, Gaspar S.J. (Heinricus Pigin of Wurzburg) (1657) (aynı zamanda Googlebooks'ta)
Technica Curiosa
- Schott, Gaspar S.J. (Jobus Hertz of Wurzburg) (1664) (aynı zamanda Googlebooks'ta)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

[FizikTarihi-1] Buchwald, Jed Z. (2013). The Oxford handbook of the history of physics (1. bas.). Oxford, Birleşik Krallık: Oxford University Press. ISBN 978-0198805328.

[1]

Guericke nedir?, Guericke anlamı nedir?, Guericke ne demektir?