Goril

Goril
Goril
	Dişi bir Batı gorili (Gorilla gorilla)
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Takım:	Primates
Alt takım:	Haplorhini
İnfra takım:	Simiiformes
Familya:	Hominidae
Alt familya:	Homininae
Oymak:	Gorillini
Cins:	Gorilla; Isidore Geoffroy Saint-Hilaire, 1852
Tip tür
	Gorilla gorilla Savage, 1847
Türler
	Gorilla gorilla; Gorilla beringei;
	Turuncu: = Batı gorili (Gorilla gorilla gorilla); Sarı: = Doğu gorili (Gorilla gorilla beringei)
Sinonimler
	Pseudogorilla Elliot, 1913;

Goril (Gorilla), yaşayan en büyük insansı ve primat cinsi. Diğer çoğu primatın aksine yerde yaşar. Otçuldur ve Ekvator Afrikası'nın yağmur ormanlarında yaşar. Gorilla cinsinin iki türü vardır. Goril DNA'sının ~%98.4'ü insan DNA'sı ile aynıdır.^[2]^[3]^[4] Bu da onu şempanzeden (bonobo dahil) sonra insanın yaşayan ikinci en yakın akrabası yapar.^[5]

Anatomisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Primatların en irisi olan goril; güçlü, sert göğüslü ve çıkık karınlı bir hayvandır. Derisi ve kılları siyahtır. İri burun delikleri ve kabarık bir kaş hattı vardır. Gövdesi çok iridir.

Erkek goril 180–200 cm boyunda ve 200 kg ağırlığındadır. Nadiren 300 kg ağırlığa ve 250 cm boy uzunluğuna ulaşır. Dişisi daha küçük olup ağırlığı en fazla 100 kg olur. Dağ gorili, ova goriline göre daha büyüktür. Sürü halinde yaşarlar. Kolları dizlerine kadar gelir. Göğüs kafesi çok gelişmiş, gözleri yuvalarına gömük ve burnu basıktır. Dişleri çok keskindir. Ova gorilinin alnı kızıl kahverengi tüylerle kaplı iken dağ gorilinin alnı siyahtır. Bütün alttürlerin erkeğinin sırtı gümüş beyazı, kalan tüyleri siyahtır. Rahatsız edilmedikçe insana saldırmaz. Fakat tehlikeli bir hayvan olarak bilinir.

Goril yumruklarına basarak yürür. İşaret parmağı ile kavuşan başparmakları sayesinde nesneleri rahatça kavrar. Ağaç üzerinde dolaşırken tutunacağı dalın vücut ağırlığını çekip çekemeyeceğini uzun kollarıyla deneyip anlamadan üzerine atlamaz ve yavrularına çok bağımlıdır.

Yaşamları[değiştir | kaynağı değiştir]

Goril genellikle sakin ve çok az gıda ile doyduğu zaman bile kendini rahat hisseden bir hayvandır. Tek doğal düşmanı leopardır. Hemcinsleri ile kavga etmez. Goriller genelde küçük aile grupları halinde yaşarlar. Grup, erkek bir lider, 4-5 dişi ile yavrulardan meydana gelir. Grup lideri en az on yaşında olur. Gümüş beyazı sırtı sayesinde hemen tanınır. Zaten bu sebepten dolayı erkek gorillere "gümüşsırt" denir. Grubun hareketi lider tarafından yönetilir. Erkek goril, bazen sürüsünde otoriteyi sağlamak için iki ayağı üzerine dikilerek kızgın vaziyette göğsünü yumruklar. Yan yan yürüyerek sinirli kükremeleriyle çevresine gözdağı verir.

Goriller; filiz, yaprak ve meyvelerle beslenirler. Beslenmek için gündüzleri her yerde dolaşırlar. Göçebe olanları her gece bir yerde kamp kurar. Dişi ve yavrular ağaçların orta yükseklikteki dallarında yuva kurarak orada yatarlar. İri gövdeli erkeklerse ağaç dibinde dallardan yaptıkları basit yataklarda sırtlarını ağaca yaslamak suretiyle oturarak uyurlar. Goriller yuvalarını her gün yeniden tertipleyerek döşerler.

Goriller sadece Afrika'da yaşarlar. Dağ gorillerinin başında uzun bir saç perçemi bulunur. Ova gorillerinde bu yoktur. Gorillerin nesli, kaçak avcılar yüzünden tükenme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Dağ gorilinin nesli tükenmek üzere olup sadece Ruanda, Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Uganda'da yaşar. Doğada sadece 280-300 dağ gorili kalmıştır. Ova gorili ise Kongo, Gabon, Kamerun, Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Orta Afrika Cumhuriyetinde yaşar. Ova gorilinden ise doğada 15.000-30.000 adet kalmıştır. Rakamlar tahminidir.

Sistematik[değiştir | kaynağı değiştir]

Gorillerin yaşayan en yakın akrabaları insanlar ve şempanzelerdir. İnsanların (ayrıca şempanzelerin) ve gorillerin son ortak atasının yaklaşık 7 milyon yıl önce yaşadığı düşünülüyor.^[6]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Maisels, F.; Bergl, R. A.; Williamson, E. A. (2016). "Gorilla gorilla (amended version of 2016 assessment)". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2018: e.T9404A136250858. |volume= / |date= mismatch
^ Goidts, Violaine; Armengol, Lluis; Schempp, Werner; Conroy, Jeffrey; Nowak, Norma; Müller, Stefan; Cooper, David N.; Estivill, Xavier; Enard, Wolfgang; Szamalek, Justyna M.; Hameister, Horst (1 Mart 2006). "Identification of large-scale human-specific copy number differences by inter-species array comparative genomic hybridization". Human Genetics (İngilizce). 119 (1): 185-198. doi:10.1007/s00439-005-0130-9. ISSN 1432-1203.
^ "Genetics". The Smithsonian Institution's Human Origins Program (İngilizce). 15 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
^ "Greater Than 98% Chimp/Human DNA Similarity? Not Any More". Answers in Genesis (İngilizce). 23 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
^ "Western gorilla | primate". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 21 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
^ Glazko, Galina V.; Nei, Masatoshi (1 Mart 2003). "Estimation of Divergence Times for Major Lineages of Primate Species". Molecular Biology and Evolution. 20 (3): 424-434. doi:10.1093/molbev/msg050. ISSN 0737-4038.

[iucn-1] Maisels, F.; Bergl, R. A.; Williamson, E. A. (2016). "Gorilla gorilla (amended version of 2016 assessment)". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2018: e.T9404A136250858. |volume= / |date= mismatch

[2] Goidts, Violaine; Armengol, Lluis; Schempp, Werner; Conroy, Jeffrey; Nowak, Norma; Müller, Stefan; Cooper, David N.; Estivill, Xavier; Enard, Wolfgang; Szamalek, Justyna M.; Hameister, Horst (1 Mart 2006). "Identification of large-scale human-specific copy number differences by inter-species array comparative genomic hybridization". Human Genetics (İngilizce). 119 (1): 185-198. doi:10.1007/s00439-005-0130-9. ISSN 1432-1203.

[3] "Genetics". The Smithsonian Institution's Human Origins Program (İngilizce). 15 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.

[4] "Greater Than 98% Chimp/Human DNA Similarity? Not Any More". Answers in Genesis (İngilizce). 23 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.

[5] "Western gorilla | primate". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 21 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.

[6] Glazko, Galina V.; Nei, Masatoshi (1 Mart 2003). "Estimation of Divergence Times for Major Lineages of Primate Species". Molecular Biology and Evolution. 20 (3): 424-434. doi:10.1093/molbev/msg050. ISSN 0737-4038.

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Gorillini nedir?, Gorillini anlamı nedir?, Gorillini ne demektir?