Glasgow Koma Skalası

Glasgow Koma Skalası (GKS), bir insanın bilinç durumunu başlangıçta ve sonraki değerlendirmelerde güvenilir ve objektif olarak kaydetmeyi amaçlayan bir yöntemdir. Hasta skalanın kriterlerine göre değerlendirildiğinde, hastaya 3 (derin bilinç kaybına işaret eder) ile 14 (orijinal skalaya göre) ya da 15 (geniş kullanımlı düzeltilmiş skalaya göre) arasında puanlar verilir.

GKS başlangıçta kafa travmalarında bilinç seviyesini değerlendirmek için kullanılsa da, artık günümüzde ilk yardım, 112 acil ve her türlü akut medikal ve travma hastaları için kullanılır. Ayrıca hastanelerde yoğun bakım ünitelerindeki kronik hastaları monitörize etmek için de kullanılır.

Koma klasifikasyonu skorlama sistemi, 1974 yılında Glasgow Üniversitesi Nörolojik Bilimler Enstitüsü beyin cerrahisi profesörleri Graham Teasdale ve Bryan J. Jennett tarafından yayınlanmıştır.

GKS, yoğun bakım ünitelerinde merkezi sinir sistemini değerlendirmeye yarayan APACHE II, SAPS II ve SOFA'yı içeren skorlama sisteminin bir parçasıdır. Benzer bir skala olarak Rancho Los Amigos Skalası, travmatik beyin hasarlarının iyileşmesinin değerlendirilmesinde kullanılır.

Nörölojik disfonksiyonun ciddiyetini tahmin etmeyi ve yaralanma sonrası iki hafta içinde hayati tehlike durumunu %85 oranında tahmin etmeyi sağlar. Gözlerin açılması, motor cevap ve sözlü cevapların niteliğine göre puanlandırılır. Üç nitelik ayrı ayrı ve birlikte olarak değerlendirilir.

Skala[değiştir | kaynağı değiştir]

Glasgow Koma Skalası
	1	2	3	4	5	6
Gözler	Yanıtsız, açmıyor	Ağrılı uyaran ile açabiliyor (ağrılı uyaran kesinlikle yüz bölgesine uygulanmamalı)	Sözle açabiliyor	Spontan açık ve normal olarak hareketli	-	-
Verbal (Sözel yanıt)*	Ses yok	Tanımlanamayan kelime ve sesler çıkartıyor	Uygun olmayan kelimeler kullanıyor fakat kelimeler tek tek seçilebiliyor	Sorulara konfüze bir biçimde yanıt verebiliyor	Hasta oryante, yaşını ve ismini biliyor ve doğru söyleyebiliyor	-
Motor	Hareket yok	Deserebre postür, ekstansor yanıt	Dekortike postür, anormal fleksiyon	Ağrılı uyarandan çekerek yanıt verir	Ağrılı uyaran veren ekstremiteyi hareket ettirerek ağrıyı lokalize eder	Komutlara uyarak ekstremitelerini hareket ettirir

*:Hasta entübe ise bu değerlendirme yapılamayacaktır; bu durum ayrıca belirtilmelidir. Hastalara ismi, yer, gün gibi basit sorular sorularak aynı zamanda oryantasyonları da kontrol edilebilir.

Değerlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]

3-7 puan: anlamlı nörolojik hasar (derin koma ya da ölüm)
8-11 puan: orta dereceli nörolojik hasar
12-15 puan: hafif nörolojik hasar

Trakeal entübasyon, ciddi yüz veya göz şişmesi ya da yüzdeki hasar, sözel ve göz yanıtlarının değerlendirilmesini imkansız hale getirebilir. Bu gibi durumlarda, belirli bir değiştirici ile birlikte 1 puanı atanır. Örneğin, "E1c" şişlik nedeniyle gözlerin kapalı olduğunu gösterirken ("c" kapalı anlamına gelir), "V1t" entübasyon anlamına gelir ("t" tüp anlamına gelir). Çoğu zaman "1" atlanır ve "Ec" veya "Vt" gibi kısaltmalar ortaya çıkar. Birleşik bir değerlendirme "GCS 5tc" olarak ifade edilebilir. Bu durumda, skor şişme (1) ve entübasyon (1) nedeniyle kapalı gözleri içerir ve geriye "anormal fleksiyona" karşılık gelen 3 motor skoru kalır.

Glasgow Koma Skalası'nın (GKS) çocukları, özellikle de 36 ayın altındakileri değerlendirirken, sözel performansları tipik olarak zayıf olduğu için sınırlı bir faydası olduğunu belirtmek gerekir. Bunu ele almak için, daha küçük çocukların değerlendirilmesi için Pediatrik Glasgow Koma Ölçeği adı verilen özel bir araç geliştirilmiştir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

GCS öncesi değerlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]

1960'larda kafa yaralanmalarının değerlendirilmesi ve yönetimi ilgi çeken bir konu haline geldi. Kafa yaralanmalarının sayısı, kısmen motorlu taşıt kullanımının artması nedeniyle hızla artıyordu. Ayrıca, doktorlar kafa travmasından sonra birçok hastanın iyileşme sürecinin kötü olduğunu fark etti. Bu durum hastaların doğru değerlendirilmediği veya tıbbi olarak doğru yönetilmediği endişesine yol açtı.^[1] Uygun değerlendirme, çeşitli nedenlerden dolayı tıbbi yönetimde kritik bir adımdır. İlk olarak, güvenilir bir değerlendirme doktorların uygun tedaviyi sağlamasına olanak tanır. İkinci olarak, değerlendirmeler doktorların hastanın durumunu takip etmesini ve hastanın durumu kötüye gidiyorsa müdahale etmesini sağlar. Son olarak, bir değerlendirme sistemi araştırmacıların hasta kategorilerini tanımlamasına olanak tanır. Bu da farklı hasta türleri için hangi tedavilerin en iyisi olduğunu belirlemeyi mümkün kılar.

Kafa travması için bir dizi değerlendirme ("koma ölçekleri") geliştirilmiş olsa da hiçbiri yaygın olarak benimsenmemiştir. 1974'e kadar yayınlanmış olan 13 ölçekten hepsi bilinç düzeylerini tanımlayan doğrusal ölçekler içeriyordu.^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]^[7] Bu ölçekler iki sorun ortaya çıkarmıştır. Birincisi, bu ölçeklerdeki bilinç düzeyleri genellikle zayıf bir şekilde tanımlanmıştır. Bu da doktor ve hemşirelerin kafa travmalı hastaları değerlendirmesini zorlaştırıyordu. İkincisi, farklı ölçekler birbiriyle örtüşen ve anlaşılması zor terimler kullanarak iletişimi zorlaştırıyordu.

Köken[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu ortamda, Glasgow Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden Bryan Jennett ve Graham Teasdale, Glasgow Koma Ölçeği'ne dönüşen ölçek üzerinde çalışmaya başladı. Deneyimlerinden yola çıkarak, birkaç kriteri karşılayan bir ölçek yapmayı amaçladılar. İlk olarak, özel bir eğitim gerektirmeden uygulanabilmesi için basit olması gerekiyordu. İkinci olarak, doktorların ölçeğin sonuçlarından emin olabilmeleri için güvenilir olması gerekiyordu. Üçüncüsü, ölçeğin kafa travması geçiren bir hastanın yönetimi için önemli bilgiler sağlaması gerekiyordu.^[8]

Çalışmaları, GKS'nin ilk yinelemesinin 1974'te yayınlanmasıyla sonuçlandı.^[9] Orijinal ölçek üç sınav bileşeni (göz hareketi, motor kontrol ve sözel kontrol) içeriyordu. Bu bileşenler açıkça tanımlanmış davranışsal tepkilere göre puanlanıyordu. Ölçeğin uygulanması ve sonuçların yorumlanması için açık talimatlar da eklenmiştir. Orijinal ölçek, motor değerlendirme dışında mevcut ölçekle aynıdır. Orijinal motor değerlendirme, "fleksiyon" ve "anormal fleksiyon "u birleştiren sadece beş seviye içeriyordu. Bunun nedeni Jennett ve Teasdale'in birçok kişinin bu iki durumu ayırt etmekte zorlandığını tespit etmesidir.^[9]

Glasgow Koma Skalası Güncellemeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

1976 yılında Teasdale, Glasgow Koma Skalasının motor bileşenini fleksiyon hareketlerini ayırt edecek şekilde güncellemiştir.^[9] Bunun nedeni, eğitimli personelin fleksiyon hareketlerini güvenilir bir şekilde ayırt edebilmesiydi. Daha ileri araştırmalar da normal ve anormal fleksiyonun farklı klinik sonuçları olduğunu göstermiştir.^[10] Sonuç olarak, altı noktalı motor ölçeği artık standart olarak kabul edilmektedir.

Teasdale başlangıçta GKS bileşenlerinin toplam puanını kullanmayı düşünmemiştir.^[11] Ancak, daha sonraki çalışmalar GKS bileşenlerinin toplamının veya Glasgow Koma Skorunun klinik öneme sahip olduğunu göstermiştir. Spesifik olarak, toplam puan sonuçla (ölüm ve sakatlık dahil) ilişkiliydi.^[10] Sonuç olarak, Glasgow Koma Skoru hasta gruplarını tanımlamak için araştırmalarda kullanılmaktadır. Ayrıca klinik uygulamada tam ölçek için kısaltma olarak kullanılır.

Klinik kullanımda benimsenme[değiştir | kaynağı değiştir]

Glasgow Koma Ölçeği ilk olarak Glasgow beyin cerrahisi ünitesindeki hemşireler tarafından benimsenmiştir.^[12] Özellikle 1975 tarihli bir hemşirelik yayınının ardından diğer tıp merkezleri tarafından da benimsenmiştir.^[13] GCS'nin gerçek anlamda yaygın olarak benimsenmesi 1978'deki iki olaya bağlanmıştır.^[12] İlk olarak, nörolojik travma alanında önde gelen bir isim olan Tom Langfitt, Journal of Neurosurgery dergisinde nöroşirürji birimlerini GKS skorunu benimsemeye teşvik eden bir başyazı yazdı.^[14] İkinci olarak, GKS, İleri Travma Yaşam Desteği'nin (ATLS) ilk versiyonuna dahil edilmiş, bu da personelin GKS'yi uygulamak üzere eğitildiği merkezlerin sayısını artırmıştır.^[15]

Tartışma[değiştir | kaynağı değiştir]

GKS, değerlendiriciler arası güvenilirliğinin düşük olması ve prognostik faydasının bulunmaması nedeniyle bazı araştırmacılar tarafından baskı altına alınmıştır. Üzerinde uzlaşılmış bir alternatif olmamasına rağmen, GKS'ye iyileştirme olarak basitleştirilmiş motor ölçeği ve FOUR skoru gibi yeni skorlar da geliştirilmiştir. Bu yeni skorların değerlendiriciler arası güvenilirliği GKS'den biraz daha yüksek olmasına rağmen, henüz GKS'nin yerini alabilecekleri konusunda fikir birliği sağlanamamıştır.^[16]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "n2:0140-6736 - Search Results". www.worldcat.org. 23 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.
^ Bouzarth WF (January 1968). "Neurosurgical watch sheet for craniocerebral trauma". The Journal of Trauma. 8 (1): 29-31. doi:10.1097/00005373-196801000-00004. PMID 5293834.
^ Bozzamarrubini ML (1 Nisan 1964). "Resuscitation treatment of the different degrees of unconsciousness". Acta Neurochirurgica. 12 (2): 352-65. doi:10.1007/BF01402103. PMID 14293386.
^ Fischgold H, Schwartz BA, Dreyfus-Brisac C (February 1959). "Indicateur de l'état de présence et tracés électroencéphalographiques dans le sommeil nembutalique" [Indicator of the state of responsiveness and electroencephalographic recordings during nembutal-induced sleep]. Electroencephalography and Clinical Neurophysiology (Fransızca). 11 (1): 23-33. doi:10.1016/0013-4694(59)90004-5. PMID 13630229.
^ Fisher CM (1969). "The neurological examination of the comatose patient". Acta Neurologica Scandinavica. 45 (S36): 5-56. doi:10.1111/j.1600-0404.1969.tb04785.x. PMID 5781179.
^ Mollaret P, Goulon M (July 1959). "[The depassed coma (preliminary memoir)]". Revue Neurologique. 101: 3-15. PMID 14423403. 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.
^ "Acute Injuries of the Head. By G. F. Rowbotham. Fourth edition. 9⅝ × 6¾ in. Pp. 604, with 271 illustrations. 1964. Edinburgh: E. & S. Livingstone Ltd. £5". British Journal of Surgery (İngilizce). 52 (2): 158. February 1965. doi:10.1002/bjs.1800520221. 20 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.
^ "Arşivlenmiş kopya". www.semanticscholar.org. 5 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.
^ ^a ^b ^c Teasdale, G.; Jennett, B. (13 Temmuz 1974). "Assessment of coma and impaired consciousness. A practical scale". Lancet (London, England). 2 (7872): 81-84. doi:10.1016/s0140-6736(74)91639-0. ISSN 0140-6736. PMID 4136544. 27 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.
^ ^a ^b Teasdale G, Murray G, Parker L, Jennett B (1979). Brihaye J, Clarke PR, Loew F, Overgaard J (Ed.). "Adding up the Glasgow Coma Score". Acta Neurochirurgica. Supplementum. Viyana: Springer Vienna. 28 (1): 13-6. doi:10.1007/978-3-7091-4088-8_2. ISBN 978-3-7091-4090-1. PMID 290137.
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :1 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ ^a ^b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :12 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ Teasdale G, Galbraith S, Clarke K (Haziran 1975). "Acute impairment of brain function-2. Gözlem kayıt çizelgesi". Nursing Times. 71 (25): 972-3. PMID 1144086. 26 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.
^ Langfitt TW (May 1978). "Measuring the outcome from head injuries". Journal of Neurosurgery (İngilizce). 48 (5): 673-8. doi:10.3171/jns.1978.48.5.0673. PMID 641547.
^ Collicott PE, Hughes I (Mart 1980). "Training in advanced trauma life support". JAMA. 243 (11): 1156-9. doi:10.1001/jama.1980.03300370030022. PMID 7359667.
^ Fischer M, Rüegg S, Czaplinski A, Strohmeier M, Lehmann A, Tschan F, Hunziker PR, Marsch SC (2010). "Inter-rater reliability of the Full Outline of UnResponsiveness score and the Glasgow Coma Scale in critically ill patients: a prospective observational study". Critical Care. 14 (2): R64. doi:10.1186/cc8963. PMC 2887186 $2. PMID 20398274.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Çevrimiçi Glasgow koma skalası testi19 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Tıp ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "n2:0140-6736 - Search Results". www.worldcat.org. 23 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.

[pmid5293834-2] Bouzarth WF (January 1968). "Neurosurgical watch sheet for craniocerebral trauma". The Journal of Trauma. 8 (1): 29-31. doi:10.1097/00005373-196801000-00004. PMID 5293834.

[3] Bozzamarrubini ML (1 Nisan 1964). "Resuscitation treatment of the different degrees of unconsciousness". Acta Neurochirurgica. 12 (2): 352-65. doi:10.1007/BF01402103. PMID 14293386.

[4] Fischgold H, Schwartz BA, Dreyfus-Brisac C (February 1959). "Indicateur de l'état de présence et tracés électroencéphalographiques dans le sommeil nembutalique" [Indicator of the state of responsiveness and electroencephalographic recordings during nembutal-induced sleep]. Electroencephalography and Clinical Neurophysiology (Fransızca). 11 (1): 23-33. doi:10.1016/0013-4694(59)90004-5. PMID 13630229.

[5] Fisher CM (1969). "The neurological examination of the comatose patient". Acta Neurologica Scandinavica. 45 (S36): 5-56. doi:10.1111/j.1600-0404.1969.tb04785.x. PMID 5781179.

[6] Mollaret P, Goulon M (July 1959). "[The depassed coma (preliminary memoir)]". Revue Neurologique. 101: 3-15. PMID 14423403. 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.

[7] "Acute Injuries of the Head. By G. F. Rowbotham. Fourth edition. 9⅝ × 6¾ in. Pp. 604, with 271 illustrations. 1964. Edinburgh: E. & S. Livingstone Ltd. £5". British Journal of Surgery (İngilizce). 52 (2): 158. February 1965. doi:10.1002/bjs.1800520221. 20 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.

[8] "Arşivlenmiş kopya". www.semanticscholar.org. 5 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.

[:0-9] Teasdale, G.; Jennett, B. (13 Temmuz 1974). "Assessment of coma and impaired consciousness. A practical scale". Lancet (London, England). 2 (7872): 81-84. doi:10.1016/s0140-6736(74)91639-0. ISSN 0140-6736. PMID 4136544. 27 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.

[:2-10] Teasdale G, Murray G, Parker L, Jennett B (1979). Brihaye J, Clarke PR, Loew F, Overgaard J (Ed.). "Adding up the Glasgow Coma Score". Acta Neurochirurgica. Supplementum. Viyana: Springer Vienna. 28 (1): 13-6. doi:10.1007/978-3-7091-4088-8_2. ISBN 978-3-7091-4090-1. PMID 290137.

[:1-11] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :1 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[:12-12] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :12 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[13] Teasdale G, Galbraith S, Clarke K (Haziran 1975). "Acute impairment of brain function-2. Gözlem kayıt çizelgesi". Nursing Times. 71 (25): 972-3. PMID 1144086. 26 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.

[14] Langfitt TW (May 1978). "Measuring the outcome from head injuries". Journal of Neurosurgery (İngilizce). 48 (5): 673-8. doi:10.3171/jns.1978.48.5.0673. PMID 641547.

[15] Collicott PE, Hughes I (Mart 1980). "Training in advanced trauma life support". JAMA. 243 (11): 1156-9. doi:10.1001/jama.1980.03300370030022. PMID 7359667.

[16] Fischer M, Rüegg S, Czaplinski A, Strohmeier M, Lehmann A, Tschan F, Hunziker PR, Marsch SC (2010). "Inter-rater reliability of the Full Outline of UnResponsiveness score and the Glasgow Coma Scale in critically ill patients: a prospective observational study". Critical Care. 14 (2): R64. doi:10.1186/cc8963. PMC 2887186 $2. PMID 20398274.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Glasgow Koma Skalası nedir?, Glasgow Koma Skalası anlamı nedir?, Glasgow Koma Skalası ne demektir?