Hint kutsal metinleri Vedalarda geçen Hint dünyasında ve en yüksek düzeyde saygı gören mantra. Vedalardaki diğer mantralar gibi Gayatri Mantra'nın da doğrudan mucidi olmadığı kabul edilir. Mantra'nın ermiş Brahmarshi Vishvamitra'ya vahiy yoluyla Tanrı tarafından aktarıldığına inanılır. Rigveda'da bir ayette (Mandala 3.62.10) mantranın Savitr adlı Tanrı'ya yönelik gerçekleştirildiği yorumlandığından Savitri mantra olarak da adlandırılır.

Vedik literatürde olduğu kadar Bhagavad Gita, Harivamsa ve Manusmriti gibi klasik Hindu metinlerinde de övülen bir mantra olan Gayatri Mantra Hint geleneğinde genç oğlan çocuklarının Hinduizme kabul töreni olarak gerçekleştirilen Upanayana töreninde kullanılır ve dvija erkeklerinin günlük ritüellerinin bir parçası olarak kabul edilir. Modern Hindu reform hareketleri mantra uygulamasını kadınlar, her türlü kast ve dinden insana da yaygınlaştırmıştır.

Yazılışı[değiştir | kaynağı değiştir]

Mantra'nın ana yapısı Rig Veda 3.62.10.'da geçmektedir. Ancak mantranın zikri sırasında başa oṃ (ॐ) hecesi ve bhūr bhuvaḥ svaḥ (भूर् भुवः स्वः) eklenir.

Mantra'nın Devanagari alfabe sistemindeki yazılışı

ॐ भूर्भुवः॒ स्वः । तत्स॑वि॒तुर्वरेण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ यो नः॑ प्रचो॒दया॑त् ॥

IAST (Uluslararası Sanskrit Transliterasyon Alfabesinde/International Alphabet of Sanskrit Transliteration)sistemindeki yazılışı

 om bhūr bhuvaḥ svaḥ
 tát savitúr váreṇ(i)yaṃ
 bhárgo devásya dhīmahi
 dhíyo yó naḥ prachodayat

Anlamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Monier Monier-Williams mantranın anlamını 1882'de "İlahi canlandırıcı Güneş'in mükemmel şânı üzerine tefekkür edelim. O anlayışımızı aydınlatsın" şeklindedir.

Diğer kadim kültürlerde de önemli bir yeri olan Güneş sembolizmi burada yaydığı ışık ve ısıyla insanlığı aydınlatan ve varlıklarını sürdürecek yaşamsal enerjiyi veren ilahi isme remiz olmaktadır. Gayatri tapınımı veya zikri bilindiği anlamda göksel güneşe yapılmamaktadır. Güneş ilahi ismin özelliklerini taşıyan bir kanal olmaktadır.

Hint Geleneğinde Gayatri Mantra[değiştir | kaynağı değiştir]

İçinde farklı inanış, yorum ve tartışmaları barındıran Hint geleneği veya Hintlerin ifadesiyle Sanatana Dharma (Ezeli Gelenek/Yasa) içinde Gayatri mantra ve değerine ilişkin bir konsensüs bulunmaktadır.

Atharva Veda'daki bir duada (19-1-71) Gayatri'nin kişiye uzun ömür, canlılık, kudret, ün, zenginlik ve ilahi ihtişam (Brahma-tej) bağışlayacağı geçer.

Vishwamitra'ya göre tüm dört veda Gayatri mantra gibi bir ikinci mantra yoktur. Vedaların tümü, yagya, hayırseverlik, tapas (zühd) uygulamaları Gayatri mantranın potansiyelinin küçük bir parçasını dahi oluşturamaz.

Manu yasalarında Gayatri mantradan daha arındırıcı mantra olmadığı ve düzenli olarak 3 yıl boyunca Gayatri tap yapan kişilerin Tanrı'yı idrak edecekleri belirtilir. Günde bin kez mantrayı zikredenlerin günahların kötü etkilerinden kurtulacakları iddia edilir.

Yagyavalkya, Upanişadların Vedaların özü, Gayatri'nin de Upanişadların özü olduğunu söyler. Vedaların anası olan ve günahları yok eden Gayatri gibi arındırıcı bir mantranın dünyada ve ilahi alemlerde/semada bulunmamaktadır.

Vashishta, kalın kafalı, dikbaşlı, kararsız kişilerin Gayatri Sadhana ile yüksek zeka, sebatkarlık ve dünyevi ve manevi arayışlarında büyük mesafeler katedeceklerini dile getirir. Gayatri'ye ibadet edenler kararlı ve dindarane şekilde öz-farkındalığa ulaşırlar.

Adi Şankaraçarya'ya göre Gayatri'nin şanını tanımlamak bir insanın ifade yeteğini aşar. Gayatri Sadhana'nın ilhamıyla erişilen manevi bilgelikten daha önemli hiçbir şey yoktur dünyada. Gayatri ilksel (primordial) mantradır. Gayatri Sadhana günahları yok eder, faziletleri teşvik eder.

Swami Ramteerath, "En önemli vazife Ram'a (Tanrı) ulaşmaktır. Gayatri'nin amacı duyusal/duygusal hazlara yönelik arzuları zihinden söküp atmak ve Tanrı'ya yönelik derin iştiyakı insana aşılamaktır. Yalnızca zihni saf ve kararlı hale gelen kişi Tanrı'ya ulaşabilir. Zihni böylesi bir saflığa ulaşmamış kişi Ram'ı kam'dan (duyusal-duygusal) daha önemli görebilir." der.

Yirminci yüzyılın önde gelen Hint ermişlerinden Ramakrişna Pramahamsa ise Gayatri ile ilgili şunları söyler: "İnsanlara karmaşık Sadhanalar (ruhsal yollar) ile meşgul olmalarının gerekmediğini söylüyorum. Basit Gayatri Sadhana'yı icra edip sonuçları görün. Büyük Sidhilere (ruhsal güçler) Gayatri Sadhana ile erişilir. Bu mantra kısa olmakla birlikte şüphe yok ki son derece güçlüdür.

Gayatri Sadhana (Gayatri Ruhsal Yolu)[değiştir | kaynağı değiştir]

20.yüzyıldan önceki Hint geleneğinde Gayatri mantra'nın zikri Brahman kastından erkeklere özgü olarak kabul edilip diğer kastlardan erkek ve kadınlara mantranın zikri yasaklanmıştı. Gelenekte mantrayı zikreden kadınlar fizyolojik olarak erkeklere benzer hale gelmekle korkutulmaktaydı. Oysa Gayatri mantrayı ilham yoluyla edinen Vishwamitra Brahman olmayın savaşçı Kşatriya kastındandı ve modern dönemde Gayatri'nin belirli bir kastla ilişkilendirmesini eleştiren kişiler Vishwamitra'nın doğduğu kastın Brahman kastı olmayışını iddialarına ilişkin kanıtlar arasında sayarlar.^[1] 20.yüzyıl'da Gayatri Hareketini başlatıp kitleye yayan Hint Pandit Shriram Sharma Acharya Gayatri mantra uygulamasının yapılışıyla ilgili bilgileri de kitleyle paylaşmıştır. Sharma Acharya Gayatri mantranın Tantrik (Vama Marga/Sol El Yolu) ve Vedik (Dakshina Marga/Sağ El Yolu) uygulamaları olduğunu belirtmekte ancak hızlı sonuç vermekle birlikte büyük riskleri (ölüm, akıl hastalığına tutulmak vb) de beraberinde taşıdığı için Tantrik uygulamalar yerine mantranın Vedik uygulamasını önermektedir.^[2] Ancak Gayatri'nin Vedik uygulamaları (Dakshina Marga) böylesine riskleri içermediği güvenle uygulama yapılabilir.^[3]

Sharma Acharya'nın açıklamalarına göre Mantra uygulaması öncesi bazı arınma ritüelleri yapılması gerekmektedir. Gayatri Japası (zikr) yapılmadan önce banyo yapılması, eğer böyle bir imkân yoksa temiz bir ıslak bezle tüm bedenin silinmesi istenir. Ancak koşulların banyo yapmaya uygun olmaması durumunda ağız, el, yüz ve ayakların yıkanması yeterli kabul edilir. Beden temizliği kadar giyilenlerin temizliği de önemlidir. Mantra için müstakil olarak kullanılan giyecek gündelik hayatta kullanılmamalıdır. Olabildiğince az ve bedenle teması az ve iki parçalı bir elbise giyilmelidir. Kot pantolon veya kalın elbiselerle mantra uygulaması önerilmemektedir. Çorap ayakkabı hükmünde olduğu için mantra uygulaması sırasında çıkarılmalıdır ancak soğuk havanın rahatsız ediciliğinin fazla olması durumunda giyilebilir.

Mantra'nın yapılışı için nehir, göl veya bir tapınak kenarı idealdir. Bunun olmaması durumunda evde mantra zikrine ayrılabilecek bir oda veya köşe de olabilir. Yatak veya yemek odasında ise asla mantra yapılmamalıdır.

Mantra zikrinin dış koşulları sağlandığında ve kişi oturuma geçtiğinde ilk yapılanların başında Brahma Sandhya gelmektedir. Brahma Sandhya'nın bölümleri şunlardır: Pavitreekaran Aachman Shikha Bandhan Pranayama Nyas Prithvi Poojan.

Pavitreekaran[değiştir | kaynağı değiştir]

Sol avuç içine alınan suyun Gayatri mantranın zikriyle ve sağ elin parmaklarını bastırarak baş ve tüm vücuda serpilmesidir...

Aachman[değiştir | kaynağı değiştir]

Sağ avuç ayasına alınan suyun 5 kez Gayatri mantra zikrinden sonra yudumlanmasıdır. Bu uygulama 3 kez tekrarlanır. Avuç içindeki su yere dökülmemelidir.

Shikha Bandhan[değiştir | kaynağı değiştir]

Başın tepe ortasına gelen bölgedeki (Sahasrara Çakra olarak bilinen nokta) saçın at kuyruğu yapılması...At kuyruğu yapılamayacak denli kısa saçlı olan erkek ve kadınlar bu bölgeyi suyla nemlendirirler.

Pranayama[değiştir | kaynağı değiştir]

Nefes alış, tutuş, veriş ve bekleyiş olarak sıralanan Pranayama uygulamasında Nefes alırken zihinden om bhūr bhuvaḥ svaḥ, nefes tutarken tát savitúr váreṇ(i)yaṃ nefes verirken bhárgo devásya dhīmahi nefes verildikten sonra nefes alış-verişi olmadan beklerken dhíyo yó naḥ prachodayat satırları geçirilir. Bu uygulamada dil, boğaz vs. kullanılmaması ve sadece zihinden Mantranın geçirilmesi önerilir.

Nyas[değiştir | kaynağı değiştir]

Özümsemek anlamına gelen Nyasa ile Gayatri'nin ürettiği satvik (saf) enerjinin bedenin kaba ve süptil katmanlarına erişmesi hedeflenir. Sol avuç içine alınan suyun Gayatri Mantra'da geçen satırlarla birlikte bedenin önce sol sonra sağ tarafındaki bölgelere parmaklarla yapılan dokunuştan ibarettir. Buna göre mantradaki ibareler ve temas edilen organlar şu şekildedir;

1. Om Bhur Bhuvaha Svaha (Baş)
2. Tat savitur (gözler)
3. Varinyam (kulaklar)
4. Bhargo (ağız)
5. Divasya (boğaz)
6. Dhimahi (kalp)
7. Diyo yonah (göbek deliği)
8. Pracodayat (el ve bacaklar)

Prithvi Puja[değiştir | kaynağı değiştir]

Gayatri Mantra'nın imajı veya sembolüne yönelik murakabe ve sunu uygulamasıdır. Geleneksel olarak tütsü, su, pirinç, sandalağacı, meyveler, çiçekler Gayatri'nin murti (idol) veya imajına sunulur. Bu maddelerin bulunmaması durumunda tütsü ve su kullanılır..

Mantra zikri (Japa)[değiştir | kaynağı değiştir]

Mantra'nın zikrinde 108 adetlik hint tespihleri kullanılır. İşaret parmağının tespihin çekilişinde kullanılması yasaktır, zikr sırasında tespihin tutuluşunda baş ve orta parmak kullanılır. Sumeru ya da meru denilen tespihin imame kısmı asla aşılmaz zikre devam edilecekce sumeru öpülüp iki göze ve alın kısma değdirilir ve zikrin geldiği yerden tekrar geri dönülerek zikr devam eder.

İdeal zikr zamanları Brahmamurta denilen sabah 03:00-05:00 arası, öğlen 12:00 ve akşam 20:00-22:00 arasıdır. Her gün aynı saatte zikr yapmak önemli olmakla birlikte meşguliyet veya engeller sebebiyle saat aşımı olsa dahi zikr yine de yapılabilir. Eğer üç vakitte yapılamıyorsa sabah ve akşam, o da yapılamıyorsa en azından sabah zikr uygulaması yapılmalıdır.

Japa uygulaması ya yüksek sesle ya pes sesle ya da sessiz (zihinden) şeklinde üç şekilde yapılabilir. Gayatri zikri oturumlarında dil, boğazın zikre katıldığı ancak yanınızda bir kişi olsa onun duymayacağı şekilde zikr yapılması önerilir. Gündelik hayatta ise dil, boğaz, dişler kullanılmaksızın sadece zihinden geçirilerek zikir yapılması mümkündür, hatta bu önerilmektedir. Yemek öncesi ise zihinden üç kez yapılan Gayatri mantra yemeğin kutsanmasını sağlamaktadır.

Doğum, ölüm gibi durumlarda japa oturumu yapılmamalıdır. Bu dönemlerde zikr zihinden yapılabilir.

Gayatri zikri hızlı, gözle görülür şekilde olmasa dahi süreç içinde kişinin algı ve davranışlarını dönüştürmektedir. Yine de hafif yemekler tercihen vejetaryen beslenme, kötü, acı verici sözleri söylemekten, filmler izlemekten uzak durma uygulamasıyla mantranın etkinliğini arttırması sağlanacaktır.

Kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Temel Kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Genç Hindu erkeklerinin Veda çalışmalarına başladıklarını gösteren geleneksel uyanayana törenleri sırasında kullanılır. Gayatri mantrası inisiyasyonuna "Gayatri diksha" da denmektedir. Geleneksel olarak Brahman kastına mensup oğlan çocukları bu törene katılabilmektedir. Farklı Gayatri mısraları Kşatriya ve diğer kastlar için de kullanılmaktadır.

Diğer Kullanımları[değiştir | kaynağı değiştir]

Tantrik pratiğin bir parçası ve Prayascitta metodu olarak japa (zikr) şeklinde kullanılır. Mantra'nın kendisini zikreden kişiye, Güneş'i aracı olarak kullanan Savitr tarafından bilgelik ve aydınlanma bahşedeceğine inanılır.

Mantra'nın Gelenek Dışı Kullanımları[değiştir | kaynağı değiştir]

Brahmoizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Ram Mohan Roy'un 1827'de Gayatri mantraya ilişkin yayınladığı tezde mantra çeşitli Upanişadlar bağlamında analiz edilmiştir. 1830'dan itibaren Brahmos grubuna bağlılık seremonisinde kullanılmıştır. 1843'te Brahmo Samaj Gayatri mantrayı İlahi İbadet için kullanmayı bağlıları için ilk şartı olarak ortaya koymuştur. 1848-1850 arasında Vedaları reddeden Adi Dharm Brahminleri Gayatri mantrayı özel kulluk uygulamalarına almışlardır.

Hindi İhyacılığı[değiştir | kaynağı değiştir]

19.yüzyıl sonlarına doğru Hindu reform hareketleri Gayatri mantranın zikrindeki kast ve cinsiyet ayırımlarını kaldırmışlardır. 1898'de Swami Vivekananda Brahmin kastına mensup olmayanlara da Uyanayana ve Gayatri mantra ile inisiye etmeye başlamıştır. Vivekananda Vedalar ve Bhagavad Gita'yı yeniden yorumlayarak Brahmin statüsünün kan yoluyla aktarılmadığını aksine eylemlerle kazanıldığını öne sürmüştür. Arya Samaj grubu ise mantranın zikrine kadınları da dahil etmişler ve hem Vedaların hem de Gayatri mantranın kadınlarca da okunabileceğini kabul etmişlerdir. S.Radhakrishnan da Gayatri mantranın her kasttan erkek ve kadınlara öğretilmesini teşvik etmiştir. All World Gayatri Pariwar grubu ise her türden insanların katılımına açık olan Gayatri yajnalar düzenleyerek mantrayı kitleye açmıştır.

İnanılan Yararları[değiştir | kaynağı değiştir]

Gayatri Japa'nin (zikr) yapılışıyla ortaya çıkan birtakım yararlar olduğuna inanılır. Mantranın zikrinin dört Veda'nın zikri ile aynı meyveleri verdiği kabul edilir. Swami Sivananda mantranın günahları yok ettiğini, canlılık, yüze manyetik bir aura, güzellik ve sağlık kazandırdığını ifade etmiştir. Hint dini ve dünya görüşünde hayatın amacı olan ve Dharma (fazilet/doğruluk), Artha (zenginlik), Kama (arzu edilen nesneler) ve Moksha (kurtuluş) tümünün mantra ile kazanıldığı kabul edilir. Gayatri ayrıca zihni arındırır Ashta Siddhis yani bir takım gizli güçleri açığa çıkardığı ve en nihayetinde de ruhsal pratikten beklenilen özgürlüğe ulaştırdığı kabul edilir.

Gayatri mantra uygulaması sırasında EEG ile alınan beyin filmlerinde beyinde Alfa dalgasının artışının gözlemlendiği bildirilmektedir.^[4] Ayrıca sempatik sinir sistemini teşvik ettiğinden bastırılmış saldırganlık eğilimlerinin açığa çıkabildiği söylenilmiştir.^[5] Ancak zaten mevcut bir eğilim olarak açığa çıkan öfke ve saldırganlık hisleri zamanla kaybolmakta ve zikreden kişi sükunete ermektedir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Gayatri
• Mantra
• Hinduizm
• Hinduizm mezhepleri

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Swami Sivananda Gayatri Japa12 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Pandit Sharma Acharya, Super Science of Gayatri

Ek Bilgiler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Gayatri Mantra 108 Times With Lyrics - Chanting By Brahmins22 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• http://www.selftransform.net/gayatri/Supreme%20Science%20of%20Gayatri.pdf16 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Supreme Science of Gayatri
• Swami Sivananda Gayatri Japa12 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• All World Gayatri Pariwar16 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Science of Gayatri 30 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Gayatri Mantra-Kitaplar21 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]