Garni Muharebesi

Garni Muharebesi
	Gürcü-Khwarazmid savaşları
Tarih	1225
Bölge	Garni, Gürcistan Krallığı, 40°07′K 44°43′D / 40.117°K 44.717°D
Sonuç	Khwarazmian ordusu zaferi
Taraflar
Gürcistan	Khwarezmid İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Ivane Mkhargrdzeli; Shalva Akhaltiskheli; Ivane Akhaltsikheli	Jalal ad-Din Mingburnu
Güçler
70,000 konuşlandırma; 17,000 ayrılan kuvvetler	10,000
Kayıplar
muhtemelen tüm öncüler	bilinmiyor

Garni Muharebesi, 1225 yılında Garni yakınlarında (günümüz Ermenistan'ında) yapılan bir savaş. Daha sonra Gürcistan Krallığı'nın parçası olarak yapıldı. Muharebe; Khwarazmid İmparatorluğu, Moğol İmparatorluğu tarafından krallığından sürülen ve kaybedilen toprakları yeniden ele geçirmeye çalışan son Sultanı Celal ad-Din Mingburnu tarafından yönetiliyordu. Savaş, Harezmid zaferi ile sona erdi ve ihanet nedeniyle Gürcü tarihinde yıkıcı bir olay olarak işaretlendi. Sonuç olarak, Gürcü Kraliçesi Rusudan'ın (1223–1245) kraliyet mahkemesi Kutaisi'ye taşındı ve ülke, Moğol istilası sırasında yağmalanmaya maruz kaldı.

Savaş öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Celal ad-Din Mingburnu, Kraliçe Rusudan'a, Gürcistan'ın kendi yönetimi altında boyun eğmesini talep eden bir aşağılama mektubu gönderdi. Aynı zamanda, imparatorluğun dört bir yanındaki müttefiklerinden ve soylularından asker isteyerek devasa bir askerî güç topladı. Amaç, Gürcistan Krallığı'nı tamamen yok etmek ve varlığını başarıyla terk ederek tüm hâkimiyetlerini ele geçirmekti. Gürcistan mahkemesi ve yönetimi olası bir müdahale hakkında not ve raporlara sahipti, ancak bu tehdit ciddiye alınmadığı için önlem alınmasını gerekli görmedi. Bunun yerine, Celal ad-Din'e Moğollara karşı aldığı ezici yenilgiyi hatırlatan bir mektup göndererek yanıt verdi, ancak o zamana kadar imparatorluğunun ne kadar güçlü olduğu hakkında hiçbir fikri yoktu. 1225'te büyük bir Khwarezmid ordusu Gürcistan sınırını geçti ve kısa süre sonra her iki taraf da savaş alanında buluştu.^[4]

Tarafların kapasitesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kraliçe Rusudan komutasında, asker toplamak için Gürcistan Krallığı'nın tüm bölgelerine elçiler gönderildi. Bu dönemde krallık, paralı askerler de dâhil olmak üzere toplamda yaklaşık 100.000 asker yetiştirme potansiyeline sahipti. Bununla birlikte Gürcüler, güvenlik gerekçesiyle bazı kuvvetleri ayırmış, böylece savaş için 60-70.000 civarında asker bırakmışlardır. İşgalci ordunun gücü, Rusudan'ın güçlerinden çok daha fazlaydı. "Jamtaaghtsereli" adlı bilinmeyen Gürcü tarihçiye göre, Celal ad-din ordusu 140.000 kişilikti. Ermeni kaynakları Müslüman koalisyonunun 200.000 kadar asker konuşlandırdığını iddia edilmektedir.^[5] Ancak bu iddialar abartılıdır.

Savaş düzeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Toreli kardeşler tarafından yönetilen yaklaşık 17-18.000 askerden oluşan Gürcü bir öncü olan Şalva Akhaltiskheli ve Ivane Akhaltsikheli, alan hâkimiyetini güvence altına almak için Harazmid güçlerine doğru koştu. Harazmenler alçak ve düz arazilere yerleştirilirken, daha önce gelen Gürcüleri akıllıca çevredeki yaylalara konuşlandırıldı ve gelen ana ordu için stratejik bir avantaj sağladı. General Mkhargrdzeli, 50.000'den fazla savaşçısıyla zamanında geldi ve başlangıçta, diğer komutanlar tarafından, düşman tarafından fark edilmeden öncüsüne karşı herhangi bir saldırıya tepki vermesi beklenen arka planda tuttu.

Savaş[değiştir | kaynağı değiştir]

Savaş, Celal ad-Din'in sol kanadının Gürcü öncüye saldırmasıyla başladı ve ana kuvvetlerinin savaşa girmesi uzun sürmedi. O zamana kadar Şalva Toreli-Akhaltiskheli ve Ivane Toreli-Akhaltsikheli, Gürcü komutan Ivane Mkhargrdzeli'ye, öncü ön cepheleri istikrara kavuşturabildiği için arkadan Harezmid'e saldırmasını isteyen birkaç haberciyi göndermişti. Arazinin önemli avantajına rağmen, öncünün rahatlaması kritik bir şekilde gerekli hâle geldi. Mkhargrdzeli'nin ordusu hâlâ yanıt vermemişti ve Gürcü ordusunun ana gövdesi sabit kaldı. Düşmanını kuşatılmaya veya bir kıskaç hareketine yakalanmaya karşı savaşmaya zorlamak için neredeyse mükemmel bir fırsat boşa harcandı. Kısa süre sonra Gürcü öncüsü parçalandı ve sonunda tamamen istila edildi. Komutan Mkhargrdzeli daha sonra birliklerine savaş alanını tamamen terk etmelerini emretti ve diğer iki komutan Şalva ve Ivane Akhaltsikheli'yi düşmanlarının ellerine bıraktı. Bir kez daha Gürcü büyük feodal beyler arasındaki iç çatışmalar ve kişisel çekişmeler, Gürcü krallığının savunmasını ve liderlerinin gücünü kesin bir şekilde sakatladı.

İhanetin sonuçları, Gürcü ordusunun dörtte birinin imha edilmesi ve ülkenin yaklaşmakta olan Moğol istilasına karşı zayıf bir şekilde çelik kalmasıydı. Dvin'in ele geçirilmesi, Gürcistan Orta Çağ'ının sona ermesine neden oldu.

Bibliyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Margarian, Hayrapet, "On the History of the Battle of Garni," Armenian Review 37/4 (Winter 1984): s. 63–71.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ History and coin finds in Armenia: coins from Duin, capital of Armenia (4–13th c.) : inventory of Byzantine and Sasanian coins in Armenia (6–7th c.) by Kh. A. Musheghean, page 14
^ The Cambridge History of Iran: The Saljuq and Mongol periods By J. A. Boyle, page 327
^ Alaaddin Ata Melik Cüveyni, Tarih-i Cühangüşa, s. 362
^ Great Battles of Georgia By Jaba Samushia; elf, pp. 71–72
^ Merab Vachnadze, Vakhtang Guruli, Mikheil Bakhtadze, History of Georgia; Artanuji 2004, page 112.

[1] History and coin finds in Armenia: coins from Duin, capital of Armenia (4–13th c.) : inventory of Byzantine and Sasanian coins in Armenia (6–7th c.) by Kh. A. Musheghean, page 14

[boyle-2] The Cambridge History of Iran: The Saljuq and Mongol periods By J. A. Boyle, page 327

[Alaaddin_Ata_Melik_Cüveyni-3] Alaaddin Ata Melik Cüveyni, Tarih-i Cühangüşa, s. 362

[Samushia-4] Great Battles of Georgia By Jaba Samushia; elf, pp. 71–72

[merab-5] Merab Vachnadze, Vakhtang Guruli, Mikheil Bakhtadze, History of Georgia; Artanuji 2004, page 112.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Garni Muharebesi nedir?, Garni Muharebesi anlamı nedir?, Garni Muharebesi ne demektir?