Feyruz
Konser sırasında (Beiteddine), 2001
Genel bilgiler
Doğum	نهاد وديع حداد 21 Kasım 1935 (88 yaşında) Jabal al Arz, Fransız Suriye Mandası
Başladığı yer	Lübnan Marunisi-Süryani
Tarzlar	Arap müziği
Meslekler	Şarkıcı, Oyuncu
Etkin yıllar	1950-günümüz
Müzik şirketi	EMI, Virgin,Voix de l'Orient, Fayrouz Productions
İlişkili hareketler	Ümmü Gülsüm, Abdel Halim Hafez
Resmî site	Fayrouz Official

Feyruz (Fairuz, Fairouz, Fayrouz, Arapça: فيروز), asıl adıyla Nouhad Haddad, Lübnanlı şarkıcı. Mardinli Wadi Haddad ile Lübnanlı Süryani-Maruni Liza Alboustani'nin ilk kızı olarak 21 Kasım 1935'te Jabal Alarz'da doğdu. Ailesi Süryani ortodoks Hristiyandır.^[1]

Feyruz, şarkı yazarı ve kompozitörlerden Mohamed Flayfel'in yardımıyla Lübnan Radyosu Korosu'na seçilmiş ve radyo yönetmeni Halim Elrumi aracılığıyla Assy Rahbani ve Mansour Rahbani kardeşlerle tanışmıştır. Şarkı yazarı ve kompozitör olan Rahbani kardeşler, geleneksel Arap şarkılarını ve bazı Batı müziği eserlerini de yeniden düzenlemekteydiler. Fairuz, bu tanışmanın ardından Rahbani kardeşlerin çalışmalarını yorumlayacaktır.

1955'ün temmuzunda Assy Rahbani ile evlenmiş, kocası ile birlikte Beyrut'un kuzeyindeki Antelias'a taşınmıştır. 1956'da Ziad isminde bir oğulları olmuştur.

Fairuz'un Rahbani kardeşlerle çalışmaları Arap dünyasında büyük bir popülerliğe erişmiş, Batı'da da önemli yankı uyandırmıştır. 1971 yılında Batı'da oldukça başarılı geçen bir turneye çıkan Fairuz, New York'ta Carnegie Hall, Londra'da Albert Hall ve Paris'te Olimpia'da konserler vermiştir.

Rahbani kardeşlerin yazdığı birçok müzikalde de sahne almış olan Fairuz; Yusuf Şahin'in Bayya' al-Khawatim (Rings' Salesman), Henry Barakat'ın Safar Barlik (The Exile) ve Bint al-Haris (The Daughter of the Watchman) adlı sinema filmlerinde de oynamıştır. Lübnan İç Savaşı (1975-1990) sırasında Lübnan'ı terk etmeyen ve ülkesinin birliği için mücadele eden Fairuz, müzik çalışmalarına devam etmektedir.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

1935-1950'ler - İlk yıllar[değiştir | kaynağı değiştir]

Nouhad Haddad, 21 Kasım 1935'te Jabal al Arz, Lübnan'da Maruni bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Aile daha sonra Beyrut'un Zuqaq el Blatt bölgesine taşındı. Beyrut'un Patrikhanesi'ne bakan, komşuyla paylaşılan bir mutfağı olan tek odalı klasik bir Lübnan evinde yaşadı. Babası Wadīʿ, Mardin'den göçen bir Süryani'ydi ve bir baskı evinden dizgici olarak çalışıyordu. Annesi Lisa ise evde dört çocuğu, Nouhad, Youssef, Hoda ve Amal'a bakıyordu.

Nouhad utangaç ve okulda çok arkadaşı olmayan bir çocuktu. Ancak yaz aylarını geçirdiği Debbieh böglesinde yaşayan büyükannesine çok bağlıydı. Nohuad, kırsal köy hayatından zevk alıyordu. Gün içinde Nouhad büyükannesine atların bakımında ve yakındaki su kaynağından su getirme işinde yardım ediyordu. Pınara gidip gelişinde şarkı söylemeyi seviyordu. Akşamları ise mum ışığında büyükannesinin anlattığı hikâyeleri dinliyordu.

10 yaşında Nouhad, olağan dışı sesi ile okulda dikkat çekti. Tatilde düzenlenen okul müsamerelerinde düzenli olarak şarkı söylüyordu. Şubat 1950'de okul şovlarından birine katılan Lübnan Konservatuvarı öğretmeni ve aynı zamanda ünlü bir müzisyen olan Mohammed Fleyfel'in dikkatini çekti. Sesi ve performansından etkilenen Fleyfel, Feyruz'u konservatuvara gitmesi konusunda etkiledi. Önce, Nouhad'ın tutucu babası onu konservatuvara gönderme konusunda isteksiz olsa da, kardeşinin de onunla birlikte gitmesi koşuluyla izin verdi. Nouhad'ın ailesi toplu olarak onun müzik kariyeri yapmasına destek oldu.

Mohammed Fleyfel, Nouhad'ın yeteneğiyle çok ilgilendi. Eğitiminin dışında, Kur'an'dan ayetleri okumayı öğretti. Bir kez şarkı söylerken, Lübnan Radyo İstasyonu ve müzisyen (ayrıca ünlü Lübnanlı şarkıcı Majida Roumi'nin babası olan) Halim el Roumi'nin dikkatini çekti. Roumi onun sesinden etkilendi ve Arap notalarının yanında Batı notalarını da rahatça söyleyebilme yeteneğini fark etti. Nouhad'ın isteği üzerinde, el Roumi onu Beyrut'taki radyo istasyonu korosuna şarkıcı olarak atadı ve onun için şarkı bestelemeye başladı. Nouhad'ın sahne adını "Turkuaz" anlamına gelen Arapça bir kelime olan "Feyruz" yaptı.

Kısa bir süre sonra, Feyruz, radyoda müzisyen olarak çalışan Assi ve Mansour Rahbani kardeşler ile tanıştırıldı. Üçlünün kimyası tuttu ve Assi, Feyruz için şarkılar bestelemeye başladı. Onun için yazdığı üçüncü şarkı olan 'Itab, tüm Arap dünyasında kısa sürede bir hit oldu ve Arap müzik sahnesinde Feyruz'u en önemli Arap şarkıcılarından biri yaptı. Assi ve Feyruz 23 Ocak 1955'te evlendi ve Feyruz, Assi'nin inancı olan Yunan Ortodoks inancına geçti.

Feyruz ve Assi'nin dört çocuğu oldu: Ziad, müzisyen ve bestekâr, Layal (1987'de beyin kanamasından öldü), Hali (menenjit nedeniyle çocukluktan beri felçli) ve Rima, fotoğrafçı ve yönetmen.

Feyruz, ilk büyük konserini 1957'de, dönemin Lübnan başkanı Camille Chamoun tarafından düzenlenen Uluslararası Baalbeck Festivali'nde, İngiliz balerin Beryl Goldwyn ve balet Rambert ile beraber verdi. Feyruz, şovdan 1 Lübnan Lirası kazandı. Yıllar içinde yer aldığı müzikal operettalar ve konserler, Feyruz'un Lübnan ve Arap Dünyası'nın en popüler şarkıcılarından biri olmasını sağladı.

1960'lar - Yeni bir yıldızın doğuşu[değiştir | kaynağı değiştir]

1960'larda Feyruz, Halim Roumi'nin deyimiyle "Lübnan şarkıcılığının First Lady'si" olarak tanımlanıyordu. Bu dönemde, Rahbani kardeşler, Feyruz için yüzlerce ünlü şarkı, operattalarının birçoğunu ve 3 sinema filmini hazırladı.

1969'da, Cezayir Başkanı Houari Boumedienne huzurunda özel konsere çıkmaması nedeniyle altı ay boyunca Lübnan radyo istasyonlarında Feyruz şarkıları yasaklandı. Bu olay, popülaritesinin artmasına sebep oldu. Feyruz açıklamasında her zaman her ülke ve bölgede halklara şarkı söyleyeceğini ancak asla bir birey için şarkı söylemeyeceğini belirtti.

1970'ler - Uluslararası ün ve Lübnan İç Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

1971'de Feyruz'un ünü büyük Kuzey Amerika turnesinden sonra uluslararası seviyeye çıktı. Konserler Amerikan ve Arap-Amerikan kitleler tarafından oldukça pozitif tepkilerle karşılandı.

22 Eylül 1972'de, Assi Rahbani bir beyin kanası geçirip hastaneye kaldırıldı. Hayranları hastanenin dışında buluştu ve dua ederek, mumlar yaktı. Üç ameliyat sonrası Assi'nin beyin kanaması durduruldu. Feyruz ve Assi'nin en büyük oğlu Ziad Rahbani, 16 yaşındayken yayınlanmamış şarkılarından "Akhadou el Helween"i (aslen Marwan Mahfouz tarafından Ziad'ın ilk albümü "Sahriyyi"de söylenmesi için yazılmıştı.) amcası Mansour Rahbani'nin yazdığı yeni sözlerle "Saalouni n'Nass" (İnsanlar bana sordu) haline çevirdi. Şarkı, Feyruz'un Assi'siz ilk kez sahnede olmasını anlatıyordu. Beyin kanamasından üç ay sonra, Assi, Hamra Caddesi'ndeki Piccadilly Tiyatrosu'nda sahnelenen "Al Mahatta" müzikalinin galasına katıldı. Assi'nin kardeşi Elias Rahbani perfromansın müzikal aranjmanını yaptı ve orkestrasını yönetti.

Bir yıl içinde Assi, beste yapıp kardeşi ile şarkı yazmaya devam etti. Konuları daha da politikleşen müzikaller hazırlamaya devam ettiler. Lübnan İç Savaşı çıktıktan sonra, kardeşler oyunlarında politik satir ve sert eleştiriler kullanmaya devam ettiler. 1977'de müzikalleri "Petra" hem Müslüman batı ve Hristiyan doğu Beyrut'ta gösterildi.

1978'de üçlü Avrupa ve Basra Körfezi ülkelerini dolaşıp, Paris Olympia dahil olmak üzere konserler verdi. Bu yoğun tempo nedeniyle, Assi'nin beden ve ruh sağlığı bozulmaya başladı. Feyruz ve Rahbani Kardeşler 1979'da profesyonel ve kişisel ilişkilerini bitirmeye karar verdi. Feyruz, oğlu Ziad Rahbani'nin yönettiği bir prodüksiyon ekibiyle çalışmaya başlarken, Assi ve Mansour kardeşler Ronza'nın başta olduğu birkaç sanatçıyla çalışmaya başladı.

1975-1990 arasında devam eden iç savaşta, Feyruz yurtdışında yaşamak için Lübnan'ı asla terk etmedi ve 1978'de Beyrut'un batı ve doğu taraflarında gösterilen Petra operettası dışında, Lübnan'da canlı performans yapmadı. Ancak aynı dönemde dünya çağında birçok başarılı ve rekorlar kıran konserler ve turlar düzenledi.

İlk Avrupa TV performansını, 24 Mayıs 1975'te Fransız televizyonunda gerçekleştirdi. En büyük hitlerinden biri olan "Habbaytak Bissayf"ı söyleyen Feyruz'u performanstan sonra programın sunucusu Fransız yıldız Mireille Mathieu sarılarak kutladı.

1980'ler - Yeni prodüksiyon ekibi[değiştir | kaynağı değiştir]

1979'da yaşanan Feyruz ve Rahbani Kardeşler arasındaki sanatsal ayrılıktan sonra, Feyruz yola oğlu, besteci Ziad Rahbani, söz yazarı arkadaşı Joseph Harb ve besteci Philemon Wehbe ile devam etti.

Feyruz, Fransız televizyonlarındaki ikinci ve son performansını 13 Ekim 1988'de Du côté de chez Fred şovund gerçekleştirdi. 16 Ekim'de Paris Bercy Sahnesi'nde konser verecek olan Feyruz, konserden üç gün önce daha sonra Fransa kültür bakanı olacak Frédéric Mitterrand'ın programına katıldı. Programda Bercy konseri provaları dışında, dönemin Kültür Bakanı Jack Lang'ın Feyruz'a "Commandeur des Arts et des Lettres" madalyasını vermesini de içeriyordu. Ayrıca eski film ve konserlerinden görüntüler gösterildi. Şovda, Feyruz "Ya hourrié", "Yara" ve "Zaali tawwal" şarkılarını söyledi.

1990'lar ve günümüz[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'larda, Feyruz altı albüm yayınladı (yayınlanmamış şarkıların da bulunduğu iki Philemon Wehbe saygı albümü, bir Zaki Nassif albümü, üç Ziad Rahbani albümü ve Ziad tarafından düzenlenmiş bir Assi Rahbani saygı albümü) ve büyük çaplı konserler düzenledi. Bunların en önemlisi Beyrut'un iç savaş döneminde yıkılmış olan merkezi Şehitler Meydanı'nın Eylül 1994'te yeniden düzenlenmesi nedeniyle düzenlenen konserdi. 1998'de Uluslararası Baalbeck Festivali'ne 25 yıl aradan sonra çıkıp, 1960 ve 1970'lerde çok ünlü olan üç oyununun en önemli şarkılarını seslendirdi.

Ayrıca 1999'da çoğunun Araplardan oluştuğu 16,000'den fazla seyirciye Las Vegas MGM Arena'da konser verdi. Bundan itibaren 2000-2003 arasında Lübnan'da Uluslararası Beiteddine Festivali, 2001'de Kuweit, 2002'de Paris, 2003'te ABD, 2004'te Amman, 2005'te Montreal'de, 2006'da Dubai'de, Abu Dhabi'de, Baalbeck'te, BIEL'de, 2007'de Atina ve Amman'da, 2008'de Şam ve Bahreyn'de biletlerinin hepsinin satıldığı konserler verdi.

Feyruz, günümüzde çoğunlukla bestekâr oğlu Ziad ile çalışmaktadır. Yeni milenyumdaki ali albümü "Wala Keef" 2002'de yayınlandı. 2008'de Şam'de verdiği konser, Lübnan ve Suriye arasındaki gergin ilişkiler nedeniyle büyük tartışma yarattı. Bazı milletvekilleri Feyruz'a konseri iptal etmesi teklifinde bulundu. Suriye'de 7000 hayranı tarafından, arabasının Suriye sınırından geçmesi ile çığlıklarla karşılandı. Neredeyse her Suriye medya biriminde Feyruz şarkıları çaldı. Radyo kanalları, TV kanalları, restoran ve kafeler, Feyruz'un 20 yıllık aradan sonra Suriye'ye gelmesinin etkisi altındaydı. Ancak bu tartışma Lübnan'daki popülaritesini etkilemedi ve Batı Beyrut'ta yüzlerce kişi karşısında Cuma Toplu Duası'nda yer aldı.

Feyruz'un "Eh... Fi Amal" isimli yeni albümü 7 Ekim 2010 yılında yayınlandı. Albümdeki şarkılar Ziad Rahbani tarafından yazılmıştı. 7 ve 8 Ekim'de Beyrut'taki BIEL Sahnesi'nde iki konser verdi. Bu konserler Rahbani Kardeşler oyunu "Sah El Nom"un 2006'daki yeni versiyonu için verilan Aralık 2006 konserinden sonraki ilk Beyrut konseriydi.

Eserlerinin Türkçe aranjmanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Resmî Youtube kanalı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]