El-Nusra Cephesi

El-Nusra Cephesi
El-Nusra Cephesi
جبهة النصرة
Kuruluş	23 Ocak 2012-28 Temmuz 2016
Bağlılık	El-Kaide ; Mücahit Şura Meclisi (2014-2016); Fetih Ordusu; Zafer Savaşı
Lider(ler)	Ebu Muhammed el-Cevlani
Merkez(ler)	Deyrizor, Suriye (2012-14); Harem, Suriye (Şubat-Kasım 2014); Selkin, Suriye (Kasım 2014-Mart 2015); İdlib, Suriye (Mart 2015-28 Temmuz 2016)
Etkin bölgeler	Suriye; Lübnan
İdeoloji	Kutubçuluk; Vehhabîlik; Cihatçı Selefilik; İslami köktendincilik;
Siyasi yelpaze	Aşırı sağ
Büyüklük	15.000
Müttefikler	Tehrik-i Taliban Pakistan; Türkistan İslam Partisi; Kafkasya Emirliği; Ecned el-Kavkaz; Şam Cephesi; Irak ve Şam İslam Devleti (bazı gruplar); İslami Cephe (2012-2014,bazı gruplar); Ensar ed-Din Cephesi; Şam lejyonu(2012-2013); Fecr el-Ümmet; Mücahit Ordusu(2012-2013); Ecned eş-Şam; Cund el-Aksa (2016'ya kadar); Ensaru'l İslam; Suriye Türkmen Ordusu(2012-2013); Özgür Suriye Ordusu (2012-2013,bazı gruplar);
Rakip(ler)	Suriye; Lübnan; İran; Rusya; Amerika Birleşik Devletleri; Devlet olmayan rakipleri Suriye Demokratik Güçleri YPG; Devrimciler Ordusu; ; Özgür Suriye Ordusu (2013-günümüz); Suriye Milli Ordusu; Hizbullah; Hizbullah Tugayları; Asayib Ehl-ül Hak; El-Abbas Tugayları; Seyyid Şehitleri Tugayı; Irak ve Şam İslam Devleti Yermük Şehitleri Tugayı; Ceyş el-Cihad; İslami Musenna Hareketi; ;
Çatışma(lar)	Suriye İç Savaşı Humus Kuşatması; Halep Muharebesi; El-Kuseyr Taarruzu; Lazkiye Taarruzu (2013); İsyancılar arasındaki çatışmalar; İdlib Taarruzu (2014); El-Nusra Cephesi–Suriye Devrimciler Cephesi çatışması; İdlib Taarruzu (2015) İdlib Muharebesi; ; Bosra Muharebesi (2015); 2015 Cisr eş-Şuğur Taarruzu; Yermük Kampı Muharebesi (2015); Kalemun Taarruzu (Mayıs-Haziran 2015); Ez-Zabadani Muharebesi (2015); Hama Taarruzu (2015); Nubul ve ez-Zehra Kuşatması; Kuzey Halep Taarruzu (Şubat 2016); Maaret en-Numan Muharebesi (2016); Suriye İç Savaşı'nın Lübnan'daki sıçramaları; Ersal Muharebesi; Irak ve Şam İslam Devleti'ne karşı yapılan askerî müdahaleler
	Ardıl; * Şam Fethi Cephesi Tahrir el-Şam;

El-Nusra Cephesi (Arapça: جبهة النصرة - Cebhet'ün-Nusra ya da uzun adıyla جبهة النصرة لأهل الشام - Cebhet'ün-Nusra li-Ehl'üş-Şam - Şam Halkına Destek Cephesi), silahlı cihatçı Selefi örgüt. Amacı Suriye'de Beşşar Esad hükûmetini devirerek bölgede bir İslam devleti kurmaktır.^[7]^[8] Birçok ülke tarafından terör örgütü olarak tanımlanmıştır.^[9] 23 Ocak 2012'de İnternet'te yayınlanan bir videoyla kurulduğu duyuruldu.^[10] Nisan 2013'te el-Kaide'ye bağlılığını açıkladıysa da 28 Temmuz 2016 tarihinde el-Kaide'den ayrıldığını bildirerek yeni isimlerinin Şam Fethi Cephesi olarak değiştirdiğini açıkladı.^[11]

Şam Fethi Cephesi olarak adını değiştirmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

El-Nusra Cephesi 28 Temmuz 2016'da el-Kaide'den ayrıldıklarını duyuran gruplarla birlikte isim değişikliğine gitti ve grubun adı "Şam Fethi Cephesi" olarak değiştirildi.^[12]^[13]^[14]^[15]

Yeni adıyla 'Suriye devrimini savunma' amacı taşıdıklarını iddia eden örgüt, diğer yandan Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya'nın yaptığı saldırı 'bahanelerini' engellemek için bu adımı attıklarını duyurdular.^[16]^[17]^[18]^{[daha iyi kaynak gerekli]} Şam Fethi Cephesi lideri bu kararı Suriye devrimini korumak, birlik beraberlik ve Şam halkının Amerika Birleşik Devletleri taraflı güvenliğini sağlamak (Amerika Birleşik Devletleri Nusra'nın El-Kaide ile bağlantılı olmasından dolayı Nusra'ya operasyonlar yapıyor ve bu operasyonlarda halk büyük ölçüde etkilendiği için verdiklerini duyurdu.^[19]^{[daha iyi kaynak gerekli]}

Birleşmiş Milletler tarafından yapılan açıklamada, grubun adını değiştirmesine karşın "terör listesinde kalacağı" duyuruldu.^[20]^{[daha iyi kaynak gerekli]}

Tahrir el-Şam'ın kuruluşu[değiştir | kaynağı değiştir]

28 Ocak 2017'de Şam Fethi Cephesi de dahil olmak üzere birçok selefî cihatçı grup birleşme anlaşması üzerinde anlaşarak Tahrir el-Şam (Şam'ın Kurtuluşu) adlı yeni bir grubun oluşturdu.^[21] Şam Fethi Cephesi'nin yeni oluşumdaki en etkili gruplardan biri olması nedeniyle lideri Ebu Muhammad el-Julani yeni grubun lideri oldu.^[22] Yeni grupta eşit veya daha fazla otoriteye sahip olan diğer tek pozisyon, bu yeni gruba katılmak için Ahrar uş-Şam'dan kaçan Ebu Jaber'in atandığı emirlik pozisyonuydu.^[21]

Dış destek iddiaları[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD hükümeti, Suriye İç Savaşı'nın başlangıç aşamalarında (CIA'nın gizli programı Timber Sycamore ile) 2012 başı ve 2013 sonu arasında Suriye'deki isyancılara silah gönderdi.^[23]^[24] Bu silahlardan bazılarının el Nusra'nın eline geçtiği bildirildi.^[25] El-Nusra üyesi ve diğer örgütlerdeki isyancıların verdiği bilgilere göre Ahrar uş-Şam tarafından silahlar el-Nusra'ya devredildi.^[26] Pentagon, Eylül 2015'te eğitimleri ABD tarafından eğitilen "Yeni Suriye Kuvvetleri" adı verilen 30. Tümen'e bağlı isyancılarından oluşan küçük bir grubun, güvenli geçiş karşılığında el-Nusra'ya altı kamyonet ve mühimmatlarının bir kısmını verdiğini doğruladı.^[27]

Savaşta yaralanan bazı el-Nusra üyeleri İsrail'de tedavi oldu. Mossad'ın eski başkanı Efraim Halevy el-Cezire ile yaptığı röportajda, "İsrail'in sınırdaki yaralı isyancı savaşçıları tedavi etme politikasının bir parçası olarak" bu tür uygulamaların yapıldığını doğruladı.^[28]^[29]

Arap devletleri arasında Katar el-Nusra'ya yardım etmekle suçlandı.^[kim?]^[30]^[31]^[32]^[33]^[34] Ekim 2014'te, ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden "Türkiye, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri, Esad'a karşı savaşacak herkese yüz milyonlarca dolar ve on binlerce ton silah temin etti, ancak tedarik edenler el-Nusra, el-Kaide ve dünyanın diğer yerlerin gelen aşırı cihatçı unsurlar oldu" ifadelerini kullandı.^[35] 2015 yılında The Independent Suudi Arabistan ve Türkiye'nin "Suriyeli isyancılara destekleri bakımından el-Nusra ile birleşik bir komuta yapısı olan Fetih Ordusu'na odaklandıklarını" iddia etti.^[36]

Terör örgütü olarak tanımlayan ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

El-Nusra Cephesi'ni terör örgütü olarak tanımlayan ülkeler şu şekildedir:

Ülke	Tarih	Kaynak
ABD	10 Aralık 2012	^[37]
Fransa	30 Mayıs 2013
Avustralya	28 Haziran 2013	^[38]
Birleşik Krallık	19 Temmuz 2013	^[39]^[40]
Kanada	7 Kasım 2013	^[41]
Suudi Arabistan	7 Mart 2014	^[42]
Yeni Zelanda	14 Mayıs 2014	^[43]
Birleşik Arap Emirlikleri	19 Mayıs 2014	^[44]
Türkiye	2 Haziran 2014	^[45]^[46]
Rusya	29 Aralık 2014	^[47]^[48]^[49]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "An internal struggle: Al Qaeda's Syrian affiliate is grappling with its identity". Brookings Institution. 31 Mayıs 2015. 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2015.
^ Ghanmi, Elyès; Punzet, Agnieszka (11 Haziran 2013). "The involvement of Salafism/Wahhabism in the support and supply of arms to rebel groups around the world" (PDF). European Parliament. 24 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022.
^ Hudson, Valerie (30 Haziran 2015). The Hillary Doctrine. Columbia University. s. 154. ISBN 9780231539104. Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.
^ "Jabhat al-Nusra". Australian National Security. 28 Haziran 2013. 21 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2015.
^ "Jabhat al-Nusra, A Strategic Briefing" (PDF). Quilliam Foundation. 28 Mart 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2015.
^ "Al-Nusra Front". 2012. 14 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2018.
^ "Nusra Cephesi ile IŞİD yabancı cihatçıları çekmek için yarışıyor". 18 Temmuz 2014. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2015.
^ "Al-Nusra Front not yet dead as its emir devises "Islamic Emirate of the Levant"" (İngilizce). al-akhbar. 12 Temmuz 2014. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2015.
^ "Terrorist Designations of the al-Nusrah Front as an Alias for al-Qa'ida in Iraq" (İngilizce). 11 Aralık 2012. 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2013.
^ Abouzeid, Rania (23 Haziran 2014). "The Jihad Next Door" (İngilizce). Politico. 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2016.
^ "Suriye'de 'Nusra Cephesi, El Kaide'den ayrılıyor' iddiası - Dünya Haberleri". Haberturk.com. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.
^ Nusra Cephesi: Devrimi kurtarmak için El Kaide ile bağımızı koparıyoruz. 29 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. El-Cezire Türk. 29 Temmuz 2016
^ Fetih el Şam'ın üst düzey bir komutanı öldürüldü. 21 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC Türkçe. 9 Eylül 2016
^ BM Suriye temsilcisi: Nusra Cephesi Halep’i "rehin tutuyor" 20 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Al-Monitor Türkçe. Ekim 2016
^ El Nusra, El Kaide’den ayrıldı: Yeni isim ‘Fetih el Şam 14 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Diken. 29 Temmuz 2016
^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2017.
^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2017.
^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2017.
^ "Suriye Savaşında Yeni Dönem: Şam'ın Fethi Cephesi (Türkçe Tam Metin)". 31 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.
^ "BM'den Şam'ın Fethi Cephesi hakkında ilk açıklama". 31 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.
^ ^a ^b "Al Qaeda and allies announce 'new entity' in Syria | FDD's Long War Journal". FDD's Long War Journal (İngilizce). 28 Ocak 2017. 19 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2017.
^ "الاعلام الحربي مركزي on Twitter". Twitter. 6 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2017.
^ Ernesto Londoño and Greg Miller (11 Eylül 2013). "CIA begins weapons delivery to Syrian rebels - The Washington Post". The Washington Post. 29 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
^ "U.S. has secretly provided arms training to Syria rebels since 2012". Los Angeles Times. 21 Haziran 2013. 29 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
^ Lisa Lundquist (27 Nisan 2014). "The shadowy flow of US weapons into Syria". Longwarjournal.org. 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
^ Karouny, Mariam (22 Eylül 2015). "Resilient insurgent group Ahrar al-Sham to play bigger role in Syria". Reuters. BEIRUT. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
^ "US-trained Syria fighters gave equipment to Nusra Front". Al Jazeera. 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
^ "Report: Israel treating al-Qaida fighters wounded in Syria civil war". Jerusalem Post. 15 Mart 2015. 13 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
^ "Ex-Mossad head on Israel medical aid to al-Nusra Front". Al-Jazeera. 31 Mayıs 2016. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
^ David Blair and Richard Spencer (20 Eylül 2014). "How Qatar is funding the rise of Islamist extremists". Telegraph. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2015.
^ How Qatar seized control of the Syrian revolution 18 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Financial Times, 17 Mayıs 2013
^ "Gulf allies and 'Army of Conquest". Al-Ahram Weekly. 28 Mayıs 2015. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
^ Hudson, Valerie (30 Haziran 2015). The Hillary Doctrine. Columbia University. s. 154. ISBN 9780231539104. Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.
^ "Gulf crisis seen widening split in Syria rebellion". Reuters. 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Joe Biden Is the Only Honest Man in Washington". Foreign Policy. 7 Ekim 2014. 15 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
^ Kim Sengupta (12 Mayıs 2015). "Turkey and Saudi Arabia alarm the West by backing Islamist extremists the Americans had bombed in Syria". The Independent. 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
^ "U.S. Places Militant Syrian Rebel Group on List of Terrorist Organizations" (İngilizce). 10 Aralık 2012. 3 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2015.
^ "Australian Government lists anti-Assad Syrian group as terrorist organisation" (İngilizce). 29 Haziran 2013. 19 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2013.
^ "Britain bans Syria's al-Qaida-linked Nusra Front on terrorism grounds" (İngilizce). Fox News Channel. 19 Temmuz 2013. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2013.
^ "Proscribed terrorist organisations" (PDF) (İngilizce). 4 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015.
^ "'Public Safety Canada. Currently listed entities.'" (İngilizce). Publicsafety.gc.ca. 20 Kasım 2014. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.
^ "Saudi Arabia lists terrorist groups" (İngilizce). 8 Mart 2014. 3 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.
^ "Designated individuals and organisations" (PDF) (İngilizce). 7 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2015.
^ "UAE to try nine for recruiting militants to fight in Syria: agency" (İngilizce). 19 Mayıs 2014. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.
^ "Turkey lists al-Nusra Front as terrorist organization" (İngilizce). 3 Haziran 2014. 3 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.
^ "Turkey Designates Al-Nusra Front as a Terrorist Organization" (İngilizce). Voice of America. 4 Haziran 2014. 31 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.
^ "Russia calls on all states to put Islamic State, Jabhat al-Nusra on terrorist lists" (İngilizce). Russian News Agency "TASS". 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2014.
^ "Russia seeks UN ban on oil trade with terrorists in Syria" (İngilizce). 2 Temmuz 2014. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.
^ "UN threatens sanctions on anyone trading oil with ISIS terrorists – RT News" (İngilizce). RT. 29 Temmuz 2014. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.

Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "world.time.com" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: Kaynak gösterme)
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "info" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: Kaynak gösterme)
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "longwar" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: Kaynak gösterme)
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "csmonitor" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: Kaynak gösterme)

Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "BBC" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: Kaynak gösterme)

[internal_struggle-1] "An internal struggle: Al Qaeda's Syrian affiliate is grappling with its identity". Brookings Institution. 31 Mayıs 2015. 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2015.

[2] Ghanmi, Elyès; Punzet, Agnieszka (11 Haziran 2013). "The involvement of Salafism/Wahhabism in the support and supply of arms to rebel groups around the world" (PDF). European Parliament. 24 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022.

[The_Hillary_Doctrine-3] Hudson, Valerie (30 Haziran 2015). The Hillary Doctrine. Columbia University. s. 154. ISBN 9780231539104. Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.

[4] "Jabhat al-Nusra". Australian National Security. 28 Haziran 2013. 21 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2015.

[5] "Jabhat al-Nusra, A Strategic Briefing" (PDF). Quilliam Foundation. 28 Mart 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2015.

[Al-Nusra_Front-6] "Al-Nusra Front". 2012. 14 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2018.

[al-monitor-7] "Nusra Cephesi ile IŞİD yabancı cihatçıları çekmek için yarışıyor". 18 Temmuz 2014. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2015.

[al-akhbar-8] "Al-Nusra Front not yet dead as its emir devises "Islamic Emirate of the Levant"" (İngilizce). al-akhbar. 12 Temmuz 2014. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2015.

[state-9] "Terrorist Designations of the al-Nusrah Front as an Alias for al-Qa'ida in Iraq" (İngilizce). 11 Aralık 2012. 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2013.

[10] Abouzeid, Rania (23 Haziran 2014). "The Jihad Next Door" (İngilizce). Politico. 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2016.

[11] "Suriye'de 'Nusra Cephesi, El Kaide'den ayrılıyor' iddiası - Dünya Haberleri". Haberturk.com. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.

[ec01-12] Nusra Cephesi: Devrimi kurtarmak için El Kaide ile bağımızı koparıyoruz. 29 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. El-Cezire Türk. 29 Temmuz 2016

[bbc01-13] Fetih el Şam'ın üst düzey bir komutanı öldürüldü. 21 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC Türkçe. 9 Eylül 2016

[almonitor-14] BM Suriye temsilcisi: Nusra Cephesi Halep’i "rehin tutuyor" 20 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Al-Monitor Türkçe. Ekim 2016

[diken-15] El Nusra, El Kaide’den ayrıldı: Yeni isim ‘Fetih el Şam 14 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Diken. 29 Temmuz 2016

[16] "Arşivlenmiş kopya". 31 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2017.

[17] "Arşivlenmiş kopya". 4 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2017.

[18] "Arşivlenmiş kopya". 28 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2017.

[19] "Suriye Savaşında Yeni Dönem: Şam'ın Fethi Cephesi (Türkçe Tam Metin)". 31 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.

[20] "BM'den Şam'ın Fethi Cephesi hakkında ilk açıklama". 31 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.

[longwarjournal1-21] "Al Qaeda and allies announce 'new entity' in Syria | FDD's Long War Journal". FDD's Long War Journal (İngilizce). 28 Ocak 2017. 19 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2017.

[22] "الاعلام الحربي مركزي on Twitter". Twitter. 6 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2017.

[23] Ernesto Londoño and Greg Miller (11 Eylül 2013). "CIA begins weapons delivery to Syrian rebels - The Washington Post". The Washington Post. 29 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.

[24] "U.S. has secretly provided arms training to Syria rebels since 2012". Los Angeles Times. 21 Haziran 2013. 29 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.

[25] Lisa Lundquist (27 Nisan 2014). "The shadowy flow of US weapons into Syria". Longwarjournal.org. 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.

[26] Karouny, Mariam (22 Eylül 2015). "Resilient insurgent group Ahrar al-Sham to play bigger role in Syria". Reuters. BEIRUT. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.

[27] "US-trained Syria fighters gave equipment to Nusra Front". Al Jazeera. 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.

[28] "Report: Israel treating al-Qaida fighters wounded in Syria civil war". Jerusalem Post. 15 Mart 2015. 13 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.

[29] "Ex-Mossad head on Israel medical aid to al-Nusra Front". Al-Jazeera. 31 Mayıs 2016. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.

[30] David Blair and Richard Spencer (20 Eylül 2014). "How Qatar is funding the rise of Islamist extremists". Telegraph. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2015.

[31] How Qatar seized control of the Syrian revolution 18 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Financial Times, 17 Mayıs 2013

[32] "Gulf allies and 'Army of Conquest". Al-Ahram Weekly. 28 Mayıs 2015. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.

[33] Hudson, Valerie (30 Haziran 2015). The Hillary Doctrine. Columbia University. s. 154. ISBN 9780231539104. Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.

[34] "Gulf crisis seen widening split in Syria rebellion". Reuters. 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[35] "Joe Biden Is the Only Honest Man in Washington". Foreign Policy. 7 Ekim 2014. 15 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.

[36] Kim Sengupta (12 Mayıs 2015). "Turkey and Saudi Arabia alarm the West by backing Islamist extremists the Americans had bombed in Syria". The Independent. 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.

[ABD-37] "U.S. Places Militant Syrian Rebel Group on List of Terrorist Organizations" (İngilizce). 10 Aralık 2012. 3 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2015.

[Avustralya-38] "Australian Government lists anti-Assad Syrian group as terrorist organisation" (İngilizce). 29 Haziran 2013. 19 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2013.

[UK-39] "Britain bans Syria's al-Qaida-linked Nusra Front on terrorism grounds" (İngilizce). Fox News Channel. 19 Temmuz 2013. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2013.

[UK2-40] "Proscribed terrorist organisations" (PDF) (İngilizce). 4 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015.

[Kanada-41] "'Public Safety Canada. Currently listed entities.'" (İngilizce). Publicsafety.gc.ca. 20 Kasım 2014. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.

[Saudi-42] "Saudi Arabia lists terrorist groups" (İngilizce). 8 Mart 2014. 3 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.

[YZ-43] "Designated individuals and organisations" (PDF) (İngilizce). 7 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2015.

[UAE-44] "UAE to try nine for recruiting militants to fight in Syria: agency" (İngilizce). 19 Mayıs 2014. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.

[Türkiye-45] "Turkey lists al-Nusra Front as terrorist organization" (İngilizce). 3 Haziran 2014. 3 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.

[Türkiye2-46] "Turkey Designates Al-Nusra Front as a Terrorist Organization" (İngilizce). Voice of America. 4 Haziran 2014. 31 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.

[Rusya-47] "Russia calls on all states to put Islamic State, Jabhat al-Nusra on terrorist lists" (İngilizce). Russian News Agency "TASS". 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2014.

[Rusya2-48] "Russia seeks UN ban on oil trade with terrorists in Syria" (İngilizce). 2 Temmuz 2014. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.

[Rusya3-49] "UN threatens sanctions on anyone trading oil with ISIS terrorists – RT News" (İngilizce). RT. 29 Temmuz 2014. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

El Nusra Cephesi nedir?, El Nusra Cephesi anlamı nedir?, El Nusra Cephesi ne demektir?