Dolama

Sınıflandırma	D ICD-10: L03.0; ICD-9-CM: 681.02, 681.11; MeSH: D010304; DiseasesDB: 9663;
Dış kaynaklar	MedlinePlus: 001444; eMedicine: derm/798;

Paronişi (Dolama)
Paronişi (Dolama)
Uzmanlık	Dermatoloji, acil tıp

Dolama veya paronişi, el ya da ayak tırnağının tabanında veya yanında tırnak ve deride görülen el veya ayağın sıklıkla duyarlı olduğu bakteri veya mantar enfeksiyonu olan bir tırnak enfeksiyonudur. Enfeksiyon birden (akut paronişi) veya yavaş yavaş (kronik paronişi) başlayabilir.^[1]^[2] "Paronişi" sözcüğü; Yunanca παρωνυχία sözcüğünden gelmekte olup para "çevre" ile onyx "tırnak" sözcüklerinin birleşiminden ve soyut adlara gelen -ia son ekinin birleşiminden gelmektedir.

Belirti ve bulgular[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir kıymıkta ikincil kütikül enfeksiyonu

Deri tipik olarak yoğun ağrı ile birlikte kırmızı, kaşıntılı ve sıcak olarak kendini gösterir. İrin genellikle, tırnak plağının aşamalı kalınlaşması ve kahverengileşmesi ile birlikte bulunur.

Nedenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Akut paronişi genellikle bakterilerden kaynaklanır. Dolama genellikle topikal, oral veya her ikisinin de birleşimi olacak biçimde antibiyotiklerle tedavi edilir. Kronik paronişi çoğunlukla tırnak çevresindeki yumuşak dokuların maya enfeksiyonundan kaynaklanır, ancak aynı zamanda bakteriyel bir enfeksiyon da izlenebilir. Enfeksiyon sürekli ise neden genellikle mantardır ve tedavi edilmesi için antifungal krem veya boyaya gereksinim vardır.^[3]

Risk faktörleri arasında ellerin çok sık olarak yıkanması ve yine çok sık olarak tırnak yemeden kaynaklanabilecek kütikül travması bulunmaktadır. Barmenlik mesleğinin yaygın olduğu ülkelerde bu enfeksiyon, bar çürüğü olarak da bilinir.^[4]

Prosektörün paronişisi, örnekleri diseksiyon için hazırlayan kişiler olan prosektörlerle ilişkisi kurulduğundan dolayı bu adı alan, deri ve tırnakların tüberkülozunun birincil aşılanmasıdır (inokülasyonudur).

Kulak, burun, parmak ve ayak parmaklarının pullu, eritematöz, keratotik döküntüsü (papüller ve plaklar) ile ilişkili ağrılı paronişi; larinksin skuamöz hücreli karsinomu ile ilişkili akrokeratoz paraneoplastikanın bir göstergesi olabilir.^[5]

Paronişi; diyabet, ilaca bağlı immünosupresyon^[6] veya pemfigus gibi sistemik hastalıklarla ortaya çıkabilir.^[7]

Tanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Aynı kişinin sol ve sağ yüzük parmakları. Parmağın sağındaki distal falanksında akut paronişi nedeniyle şişme görülmektedir.

Paronişi şu biçimde ayrılabilir:^[8]

Akut paronişi; bir parmağın tırnağını veya daha az yaygın olarak da ayak parmağını çevreleyen doku kıvrımlarının altı haftadan az süren bir enfeksiyonudur.^[2] Enfeksiyon genellikle yerel kızarıklık, şişme ve ağrı ile tırnağın kenarındaki paronişyumun içinde başlar.^[9]^:660 Akut paronişi genellikle kütikül veya tırnak kıvrımına doğrudan veya dolaylı travmadan kaynaklanır ve bulaşık yıkama, kıymık veya diken batması, tırnak yeme, şeytan tırnağını yeme veya koparma, parmak emme, manikür veya tırnak batması gibi göreceli olarak küçük olaylardan kaynaklanabilir.^[10]^:339
Kronik paronişi; bir parmağın tırnağını veya daha az yaygın olarak da bir ayak parmağının tırnağını çevreleyen doku kıvrımlarının altı haftadan fazla süren bir enfeksiyondur. Elleri veya ayaklarının nemli ortamlara maruz kalması ve sıklıkla kontakt dermatitten dolayı bireylerde yaygın olarak görülen bir tırnak hastalığıdır.^:660 Kronik paronişide kütikül tırnak plağından ayrılır ve proksimal tırnak kıvrımı ile tırnak plağı arasındaki bölgeyi enfeksiyona karşı savunmasız bırakır.^[11]^:343 Bulaşık yıkama, parmak emme, kütikülleri agresif bir biçimde kesme veya kimyasallarla (hafif alkaliler, asitler vb.) sıkça temas etme buna neden olabilir.

Başka bir seçenek olarak, paronişi şu biçimde de ayrılabilir:^[9]

Kandidal paronişi, Candida albicans tarafından üretilen tırnak kıvrımının iltihaplanmasıdır.^[8]^:310
Piyojenik paronişi veya irinli dolama, bakterilerin neden olduğu, tırnağı çevreleyen deri kıvrımlarının iltihaplanmasıdır.^:254 Genellikle akut paronişi, sıklıkla bakteriyel bir enfeksiyondan kaynaklandığı için piyojenik bir paronişidir.^[2]

Tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

Herhangi bir irin bulunmadığında, kullanımını destekleyecek kanıt eksikliğine karşın, akut paronişi için sıcak suda parmak bekletme uygulaması mantıklıdır.^[12] Hafif olgular için mupirosin [Bactroban], gentamisin, basitrasin/neomisin/polimiksin B [Neosporin] gibi topikal antibiyotiklerle basit bir tedavi yeterli olabilir.^[13] Klindamisin veya sefaleksin gibi antibiyotikler de sıklıkla kullanılır; klindamisin, MRSA'nın yaygın olduğu bölgelerde daha etkilidir. Bir apse belirtisi varsa (irin varlığı) drenaj önerilir.

Kronik paronişi, buna neden olan şeyden, topikal antifungal ve topikal steroidden kaçınılarak tedavi edilir.^[14] Bu önlemlerin ardından düzelmeyenlerde oral antifungal ve steroid kullanılabilir veya tırnak kıvrımı cerrahi olarak çıkarılabilir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Acute and chronic paronychia". Am Fam Physician. 77 (3). Şubat 2008. ss. 339-46.
^ ^a ^b ^c Rockwell PG (Mart 2001). "Acute and chronic paronychia". Am Fam Physician. 63 (6). ss. 1113-6.
^ "Doctor's advice Q: Whitlow (paronychia)". bbc.co.uk. 19 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2008.
^ "Bar Rot". The Truth About Bartending. 27 Ocak 2012. 22 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.
^ Karen Allen, MD (17 Ağustos 2005). "eMedicine - Acrokeratosis Neoplastica". 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.
^ eMedicine'de Paronychia~clinical
^ "Nail disease in pemphigus vulgaris". Dermatol. Online J. 15 (7). 200. s. 2. 23 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.
^ ^a ^b Richard D. Judge; George D. Zuidema; Faith T. Fitzgerald (1969). Clinical Diagnosis (İngilizce). Little, Brown Medical Division. ISBN 978-0-7216-2921-6.
^ ^a ^b Fitzpatric's Dermatology in General Medicine (İngilizce). 2003. ISBN 978-0071380768.
^ Rigopoulos (2008). "Acute and Chronic Paronychia" (PDF). American Family Physician. 77 (3). ss. 339-346. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ocak 2013.
^ Rigopoulos (2008). "Acute and Chronic Paronychia" (PDF). American Family Physician. 77 (3). ss. 339-346. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2013.
^ Ritting (Mayıs 2012). "Acute paronychia". The Journal of Hand Surgery. 37 (5). ss. 1068-70; quiz page 1070.
^ Rigopoulos (1 Şubat 2008). "Acute and Chronic Paronychia". American Family Physician (İngilizce). 77 (3). ss. 339-346. 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.
^ Rigopoulos (1 Şubat 2008). "Acute and chronic paronychia". American Family Physician. 77 (3). ss. 339-46.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"Paronychia Nail Infection". Dermatologic Disease Database. American Osteopathic College of Dermatology. 30 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2006.

[pmid18297959-1] "Acute and chronic paronychia". Am Fam Physician. 77 (3). Şubat 2008. ss. 339-46.

[pmid11277548-2] Rockwell PG (Mart 2001). "Acute and chronic paronychia". Am Fam Physician. 63 (6). ss. 1113-6.

[hicks-3] "Doctor's advice Q: Whitlow (paronychia)". bbc.co.uk. 19 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2008.

[4] "Bar Rot". The Truth About Bartending. 27 Ocak 2012. 22 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.

[Allen_2005-5] Karen Allen, MD (17 Ağustos 2005). "eMedicine - Acrokeratosis Neoplastica". 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.

[6] Medicine'de Paronychia~clinical

[7] "Nail disease in pemphigus vulgaris". Dermatol. Online J. 15 (7). 200. s. 2. 23 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.

[ANDREWS2006-8] Richard D. Judge; George D. Zuidema; Faith T. Fitzgerald (1969). Clinical Diagnosis (İngilizce). Little, Brown Medical Division. ISBN 978-0-7216-2921-6.

[FITZPATRICK2003-9] Fitzpatric's Dermatology in General Medicine (İngilizce). 2003. ISBN 978-0071380768.

[10] Rigopoulos (2008). "Acute and Chronic Paronychia" (PDF). American Family Physician. 77 (3). ss. 339-346. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ocak 2013.

[11] Rigopoulos (2008). "Acute and Chronic Paronychia" (PDF). American Family Physician. 77 (3). ss. 339-346. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2013.

[Ritting2012-12] Ritting (Mayıs 2012). "Acute paronychia". The Journal of Hand Surgery. 37 (5). ss. 1068-70; quiz page 1070.

[13] Rigopoulos (1 Şubat 2008). "Acute and Chronic Paronychia". American Family Physician (İngilizce). 77 (3). ss. 339-346. 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.

[AFP2008-14] Rigopoulos (1 Şubat 2008). "Acute and chronic paronychia". American Family Physician. 77 (3). ss. 339-46.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Dolama nedir?, Dolama anlamı nedir?, Dolama ne demektir?