Mavi Melek (film, 1930)

Mavi Melek
Der blaue Engel
	Filmin Almanya'da basılmış özgün bir afişi.
Yönetmen	Josef von Sternberg
Yapımcı	Erich Pommer
Senarist	Heinrich Mann; (ayrıca hikâye); Carl Zuckmayer; Karl Vollmöller; Robert Liebmann; Josef von Sternberg
Oyuncular	Emil Jannings; Marlene Dietrich; Kurt Gerron
Müzik	Friedrich Hollaender
Dağıtıcı	UFA; Paramount Pictures
Çıkış tarih(ler)i	1 Nisan 1930 (Almanya); 5 Aralık 1930; (ABD)
Süre	99 Dakika
Dil	Almanca; İngilizce (iki dilde birden eşzamanlı olarak çekilmiştir)

Mavi Melek (Almanca: Der Blaue Engel) Josef von Sternberg tarafından yönetilmiş 1930 yapımı bir filmdir. Heinrich Mann'in Professor Unrat romanından beyaz perdeye uyarlanmıştır. Film ilk büyük Alman sesli filmidir ve aktris Marlene Dietrich'e dünya çapında bir ün sağlamıştır.^[1] Ayrıca, imza şarkısı Friedrich Hollaender ve Robert Liebmann'ın "Falling in Love Again (Can't Help It)" şarkısını da tanıttı. Alman sinemasının bir klasiği olarak kabul edilir.

"Mavi Melek" eşzamanlı olarak hem Almanca hem de İngilizce olarak çekilmiştir ancak ikinci versiyonun yıllarca kayıp olduğu düşünülüyordu. Almanca versiyonun "açıkça üstün" olduğu kabul edilir;^[2] daha uzundur ve İngilizce telaffuzlarıyla mücadele eden aktörler tarafından gölgelenmez.^[3] Film aynı zamanda Emil Jannings'in oynadığı son İngilizce film olmuştur.^[4]

Mavi Melek, saygın bir profesörün trajik bir şekilde bir kabare palyaçosuna dönüşmesini ve sonunda delirmesine kadar düşüşünü anlatır.

Oyuncu kadrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Emil Jannings - Prof. Immanuel Rath
Marlene Dietrich - Lola Lola
Kurt Gerron - Kiepert (sihirbaz)
Rosa Valetti - Guste (sihirbaz'ın karısı)
Hans Albers -Mazeppa (adeleli adam)
Reinhold Bernt - Palyaço
Eduard von Winterstein - Okul müdürü
Hans Roth - Okulun hizmetlisi
Rolf Müller - Öğrenci Angst
Roland Varno - Öğrenci Lohmann
Carl Balhaus - Öğrenci Ertzum
Robert Klein-Lörk - Öğrenci Goldstaub
Charles Puffy - Hancı
Wilhelm Diegelmann - Kaptan
Gerhard Bienert - Polis
Ilse Fürstenberg - Rath'in hizmetçisi
Die Weintraub Senkopatörleri - Orkestra
Friedrich Hollaender - Piyanist
Wolfgang Staudte - Öğrenci

Yapım[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyuncu seçimi Lola Lola[değiştir | kaynağı değiştir]

Şarkıcı Lucie Mannheim, başrol oyuncusu Emil Jannings'in desteğiyle Lola rolü için UFA yapımcısı Erich Pommer tarafından tercih edildi. ancak yönetmen Josef von Sternberg, büyük bir prodüksiyon için yeterince çekici olmadığı için onu veto etti. Sternberg ayrıca yazar Mann'ın aktris-kız arkadaşı Trude Hesterberg'i de geri çevirdi. Sternberg tarafından ciddi olarak düşünülen Brigitte Helm ise rol için uygun değildi. Sternberg ve Pommer, 25.000 Reichsmark karşılığında sahne ve sinema oyuncusu Käthe Haack'e karar verdi.^[5]

Biyografi yazarı Herman G. Weinberg, Sternberg'in anılarından (1966) alıntı yapıyor: Yönetmenin 29 yaşındaki Marie Magdalene "Marlene" Dietrich'e ilk bakışını oyun yazarı Georg Kaiser'in yapımcılığını üstlendiği Zwei Krawatten (İki Kravat) adlı bir müzik revüde yaptığını söyledi. Sternberg, Dietrich'i hemen "olabileceğini gördüğü kadın" haline getirmeye başladı.

Senaryo ve çekimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Mann'ın öyküsü, Sternberg tarafından büyük ölçüde terk edildi (yazarın izniyle), yalnızca rastgele bir kabare şarkıcısına aşık olan son derece dürüst bir üniversite profesörü arasındaki ilişkiyi anlatan sahneler kaldı. Çekimler sırasında Sternberg, "senaryoya tamamen yeni bir boyut kazandıran" diyaloğu değiştirdi, sahneler ekledi ve oyuncu kadrosu karakterizasyonlarını değiştirdi.^[6]^[7] Profesörün cinsel tutkudan kıskançlık öfkesine ve en sonunda delirmesi tamamen yönetmenin icadıydı.^[8]^[9]

The Blue Angel, filmin karlılığını en üst düzeye çıkarmak için hem Almanca hem de İngilizce olarak çekildi ve her biri verimlilik için art arda çekildi. Çekimler, 4 Kasım 1929'dan 22 Ocak 1930'a kadar 11 hafta sürdü ve tahmini bütçesi 500.000$'dı.

Jannings, çekimler sırasında, hâlâ filmin itibarlı yıldızı olmasına rağmen (en yüksek maaşı almasına rağmen), Sternberg ile Dietrich arasındaki artan yakınlığı ve yönetmenin ona gösterdiği özeni görebiliyordu. Jannings bu durumu kıskandı, histeri yaptı ve prodüksiyonu bırakmakla tehdit etti. Mavi Melek, onun son büyük sinemasal filmi olacaktı; aynı zamanda UFA'nın son başarılı filmlerinden biriydi.^[10]^[11]

Film tarihçisi Andrew Sarris bu çifte ironiyi şöyle yorumluyor:

"Mavi Melek'in nihai trajik ironisi, Sternberg'in tahmin edemeyeceği bir şekilde iki ucu keskindir. Gerçek hayatta Lola Lola'nın yükselişi ve Profesör Immanuel Rath'in düşüşü, gerçek hayatta Marlene Dietrich'in yükselişi ve Emil Jannings'in düşüşüyle paraleldir..."^[8]^[12]

Temalar ve analiz[değiştir | kaynağı değiştir]

Görünürde saygın bir orta yaşlı akademisyenin genç ve güzel bir kabare şarkıcısı tarafından düşüşünün öyküsü olan Mavi Melek, Sternberg'in sinema tarihinin "en acımasız ve en az komik" filmidir.^[13]^[14] Anlatının sertliği, "bohem kadın tarafından yozlaştırılan burjuva erkeğin önemsiz türünü aşar" ve Sternberg'in karakter gelişiminin karmaşıklığı, erkeklerini acımasızca boynuzlayan "eski baştan çıkarıcı kadın klişesini" reddeder.^[15]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Bordwell, David; Thompson, Kristin (2003) [1994]. "The Introduction of Sound". Film History: An Introduction (2. bas.). New York City: McGraw-Hill. s. 204. ISBN 978-0-07-115141-2.
^ Maltin, Leonard (ed.) Leonard Maltin's 2005 Movie Guide Plume, 2005. p. 151. 978-0-452-28592-7
^ Travers, James. "Der Blaue Engel (1930)" 17 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Films de France (2005)
^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2010.
^ Baxter, 1971. p. 66
^ Baxter, 1971. p. 72
^ Weinberg, 1967. p. 50
^ ^a ^b Sarris, 1966. p. 25
^ Weinberg, 1967. P.50
^ Baxter, 1971. p. 74: The production "was complicated [by the Sternberg/Dietrich] romance...Jannings, as expected, had reacted with special bitterness to the affair, working actively to break down their rapport, throwing tantrums and threatening to walk out."
^ Baxter, 1971. p. 63, pp. 74–75: The Blue Angel "had no successors at UFA"
^ Sarris, 1998. p. 220
^ Sarris, 1998. pp. 219–220
^ Sarris, 1998. p. 121: "The Blue Angel (1930) [depicts] the downfall of a middle-aged bourgeois male through the machinations of a disreputable demi-mondaine..."
^ Sarris, 1998. pp. 220–221

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Mavi Melek
The Blue Angel (1930 İngilizce versiyonu) IMDB7 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
AllMovie'de Mavi Melek (film, 1930)
Filmin çeşitli afişleri3 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Bordwell, David; Thompson, Kristin (2003) [1994]. "The Introduction of Sound". Film History: An Introduction (2. bas.). New York City: McGraw-Hill. s. 204. ISBN 978-0-07-115141-2.

[2] Maltin, Leonard (ed.) Leonard Maltin's 2005 Movie Guide Plume, 2005. p. 151. 978-0-452-28592-7

[3] Travers, James. "Der Blaue Engel (1930)" 17 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Films de France (2005)

[4] "Arşivlenmiş kopya". 18 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2010.

[5] Baxter, 1971. p. 66

[6] Baxter, 1971. p. 72

[7] Weinberg, 1967. p. 50

[Sarris,_1966._p._25-8] Sarris, 1966. p. 25

[9] Weinberg, 1967. P.50

[10] Baxter, 1971. p. 74: The production "was complicated [by the Sternberg/Dietrich] romance...Jannings, as expected, had reacted with special bitterness to the affair, working actively to break down their rapport, throwing tantrums and threatening to walk out."

[11] Baxter, 1971. p. 63, pp. 74–75: The Blue Angel "had no successors at UFA"

[12] Sarris, 1998. p. 220

[13] Sarris, 1998. pp. 219–220

[14] Sarris, 1998. p. 121: "The Blue Angel (1930) [depicts] the downfall of a middle-aged bourgeois male through the machinations of a disreputable demi-mondaine..."

[Sarris,_1998._pp._220–221-15] Sarris, 1998. pp. 220–221

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

g t d Josef von Sternberg'in yönettiği filmler
Sessiz filmler	The Salvation Hunters • Exquisite Sinner • A Woman of the Sea • Underworld • The Last Command • The Drag Net • The Docks of New York • The Case of Lena Smith
Sesli filmler	Thunderbolt • The Blue Angel • Morocco • Dishonored • An American Tragedy • Shanghai Express • Blonde Venus • The Scarlet Empress • The Devil Is a Woman • Crime and Punishment • The King Steps Out • I, Claudius (tamamlanamadı) • Sergeant Madden • The Shanghai Gesture • The Town • Macao • Anatahan • Jet Pilot

Der Blaue Engel nedir?, Der Blaue Engel anlamı nedir?, Der Blaue Engel ne demektir?