Parmaklıklar Arkasında

Cool Hand Luke
"Parmaklıklar Arkasında" (Cool Hand Luke) filminin özgün sinema afişi
Yönetmen	Stuart Rosenberg
Yapımcı	Gordon Carroll
Senarist	Frank Pierson Donn Pearce (roman)
Oyuncular	Paul Newman George Kennedy Strother Martin
Müzik	Lalo Schifrin
Görüntü yönetmeni	Conrad L. Hall
Kurgu	Sam O'Steen
Stüdyo	Jalem Productions Warner Bros. Pictures
Dağıtıcı	Warner Bros. Pictures
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Dram, suç
Renk	Renkli (Technicolor)
Yapım yılı	1967
Çıkış tarih(ler)i	1 Kasım 1967, ABD 1969, Türkiye
Süre	126 dakika
Ülke	ABD
Dil	İngilizce
Diğer adları	Parmaklıklar Arkasında (Türkiye) Luke la Main Froide (Fransa) Nick mano Fredda (İtalya) La Leyenda del İndomable(İspanya) Der Unbeugsame(Almanya)

Parmaklıklar Arkasında,^[1] 1967 ABD yapımı dramatik filmdir. Özgün adı Cool Hand Luke (İng: Serinkanlı Luke) olan film Türkiye'de 1969 yılında gösterime girmişti.

Senaryosunu Donn Pearce'ın 1965 tarihli aynı adlı kendi romanından Frank Pierson'la birlikte uyarlayıp yazdıkları filmi Stuart Rosenberg yönetmiştir. Kendi de bir zamanlar kalpazanlık, sahtecilik ve kasa hırsızlığı gibi suçlardan hapiste yatmış olan Donn Pearce'ın (d. 1928 - ö. 2017) Oscar'a aday olan senaryosu kendi hayatından izler taşımaktadır.^[2] Baş rollerinde Paul Newman, George Kennedy ve Strother Martin'in oynadığı filmde Jo Van Fleet'ten Harry Dean Stanton'a, Anthony Zerbe'den Dennis Hopper'a kadar çok geniş bir yardımcı oyuncu kadrosu yer almıştır. Filmin Oscar'a aday gösterilen müziğini Lalo Schifrin yapmıştır.

Filmde otoritenin duyarsız ve katı doğruculuğu ile bu otoriteye karşı direnişin sembolü olmuş, kaybederken kazanan bir adamın çatışmasının hikâyesi anlatılır. Bu alegorik hapishane filminde Paul Newman sinema tarihinin en unutulmaz otorite karşıtı anti-kahramanlarından birini canlandırıyordu. Aynı zamanda bu rol Newman'ın oyunculuk kariyerindeki en unutulmaz rollerinden birisidir. Benzer bir performans da 1975 yılında Guguk Kuşu (One Flew Over the Cuckoo's Nest) filmindeki "McMurphy" rolü ile Jack Nicholson'dan geldi.

Hapishane müdürünün (Strother Martin) kaçma girişiminden sonra Luke'a (Paul Newman) güneyli aksanı ile söylediği şu cümle aynı zamanda filmin tanıtım sloganı da olmuştur; " Buradaki sorunumuz...iletişim eksikliği "^dinle. Bu söz Amerikan Film Enstitüsü (AFI) tarafından en ünlü film replikleri arasında 11'inci sırada ilan edilmiştir.^[3]

Filmdeki "Dragline" rolü için George Kennedy'ye En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü verildi. Film ayrıca 'En iyi erkek oyuncu', 'en iyi müzik' ve 'en iyi uyarlama senaryo' dallarında Oscar'a aday gösterildi.

2005 yılında Kongre Kütüphanesi tarafından "kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli" filmler arasına seçilerek ABD Ulusal Film Arşivi'nde muhafaza edilmesine karar verilmiştir.^[4]

Olay Örgüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Asi ruhlu, başına buyruk ama sicili temiz bir genç olan Luke (Paul Newman) sarhoş olduğu bir gece ortada bir neden yokken kasabanın parkmetrelerine zarar verdiği için hapse gönderilir. Yer ABD'nin güney eyaletlerinden birindedir ve 1960'lı yıllarda bu bölgede hapishaneler bir nevi toplama kampını andırır. Mahkûmlar bütün gün yol yapımı gibi ağır işlerde çalıştırılırlar. Şartlar çok çetin disiplin ise sıkıdır. Aslında başarılı bir askerlik geçmişi de olan Luke fazla bir ceza da almamıştır, ancak buna rağmen defalarca kaçma girişiminde bulunur. Her girişiminde cezası daha da arttığı gibi kamp yöneticilerinin gittikçe vahşileşen baskılarına da maruz kalmaya başlar. Bütün bunlar soğukkanlı duruşunu (Zaten lakabı da "Cool hand" dir), inatçılığı ve iradesini kırmaya yetmez. Bu özellikleriyle diğer mahkûmların idolü haline gelir. Onların yapamaya cesaret edemediğini yapmış, baskı ve kaba kuvvete karşı özgürlüğün sembolü haline gelmiştir. İşte bu nedenle idareciler onun iradesini diğer mahkûmların önünde kırmayı denerler ve başarır gibi de olurlar. Önceleri tamamen teslim olmuş gözüken bir Luke diğer mahkûmların umutlarını kırsa da son bir kaçma girişimiyle onların gözünde tekrar bir kahraman haline gelir ama bu kez yöneticiler daha ileri gitmesine izin vermeyecekler ve onu vuracaklardır.

Film hakkında notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• "Parmaklıklar Arkasında" Anthony Zerbe'nin ilk filmidir. Zaten filmin geniş yardımcı oyuncu kadrosunda yer alan ve bugünün tanınmış starları olan oyuncuların çoğu o tarihte sinemada oldukça yeniydiler. Örneğin Harry Dean Stanton ve Dennis Hopper o yıllarda (1967) daha çok TV dizilerinde rol alıyor bazı sinema filmlerinde de önemsiz rollerde gözüküyorlardı.
• Filmin asıl yapımcı şirketi olan "Jalem Productions" ın sahibi aktör Jack Lemmon'dı.

Oyuncu kadrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• IMDb'de Parmaklıklar Arkasında
• Allmovier.com'da "Cool Hand Luke" 14 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Roger Ebert'in 1967 tarihli eleştirisi 26 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Roger Ebert'in 2008 tarihli eleştirisi 20 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• "Pearce, Donn. Cool Hand Luke: A Novel. Da Capo Press, 3 August 1999, Pg. 304, (BK), 1560252286" Senaryonun uyarlandığı roman.