Canis lupus alt türleri

Canis lupus alt türleri
	Kuzey Amerika'dan çeşitli kurt alt türlerinin kafatasları
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Animalia;
Şube:	Chordata;
Alt şube:	Vertebrata;
İnfa şube:	Gnathostomata;
Sınıf:	Mammalia;
Takım:	Carnivora (Etçiller);
Familya:	Canidae (Köpekgiller);
Cins:	Canis;
Tür:	C. lupus;
İkili adlandırma
	Canis lupus; Linnaeus, 1758
	; Canis lupus alt türleri dağılımı

Canis lupus, memeliler için taksonomik referans olan Mammal Species of the World 2005 baskısına göre 38 alt türe sahiptir.

Canis lupus görece yaygın dağılımı ve kararlı popülasyonu nedeniyle IUCN tarafından asgari endişe altındaki türler arasında listelenmiştir ancak bazı yöresel popülasyonlar ve bazı alt türleri tehlikedeki türler arasında yer almıştır.^[2] Taksonomisi tam olarak sabitlenmemiştir ve yeni araştırmalar ışığında güncellenmektedir. Canis lupus türünün güncel alt tür kategorizasyonu aşağıda listelenmiştir.

Taksonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Canis lupus türü ilk olarak Carl Linnaeus tarafından 1758 yılında Systema Naturae adlı eserinde tanımlanmıştır.^[1] Latince "canis" köpek, "lupus" ise kurt anlamına gelmektedir.

Alt tür, taksonomik hiyerarşide türden sonra gelir.^[3] Bir türün coğrafi olarak ayrı popülasyonları ayırt edilebilir fenotipik özellikler gösterdiğinde biyologlar bu farklı popülasyonları bir türün yöresel varyantları olan alt türler olarak tanımlayabilmektedir.^[4] Canis lupus türünün otuz sekiz alt türü 2005 yılında 3ncü baskısı yapılan Mammal Species of the World adlı eserde^[5]^[6] ve Catalogue of Life çevrimiçi veri bankasında^[7] listelenmiştir. Ana alt tür yalnızca "kurt" ya da "bayağı kurt" olarak da adlandırılan Avrasya kurdudur (Canis lupus lupus)^[6]^[8] Alt türlerin arasında köpek, dingo, Doğu Kanada kurdu ve kızıl kurt da yer alır.^[5] Ancak bazı alt türlerin sınıflandırılması son zamanlarda tartışmalıdır.

Yaşayan alt türler[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıda Mammal Species of the World adlı eserin 2005 tarihli 3. baskısına göre yaşayan alt türler^[9] Eski Dünya ve Yeni Dünya alt türleri olarak listelenmiştir:^[10]

Avrasya ve Avustralya[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrasya için mammalog Robert Nowak kafatası morfolojisini temel alarak 1995 yılında 5 alt türü dikkate aldı: C. l. lupus, C. l. albus, C. l. pallipes, C. l. cubanensis ve C. l. communis.^[11] 2003 yılında Nowak ayrıca C. l. arabs, C. l. hattai ve C. l. hodophilax alt türlerinin de ayrılıklarını dikkate aldı.^[12] 2005 yılında, MSW3 C. l. filchneri alt türünü de listeye ekledi.^[9] 2003 yılında ise Çin'in güneyinde ve İç Moğolistan'da iki tipin C. l. chanco ve C. l. filchneri alt türlerinden ayrı olduğu tanımlanmıştır ancak bilimsel adlandırma henüz yapılmamıştır.^[13] ^[14]

*Canis lupus* alt türleri
Alt tür	Otorite	Fiziksel özellikleri	Dağılımı	Sinonimler
C. l. albus Tundra kurdu	Kerr, 1792^[15]	Büyük, açık renkli posta sahip alt tür.^[16]	Rusya'nın Avrupa ve Asya bölgelerinde kuzeyde tundra ve ormanlık alanlar ve Kamçatka. Rusya dışında İskandinavya'nın uç kuzey alanları.^[16]	dybowskii Domaniewski, 1926, kamtschaticus Dybowski, 1922, turuchanensis Ognev, 1923^[17]
C. l. arabs Arap kurdu	Pocock, 1934^[18]	Küçük ve çöl iklimine uyum sağlamış alt tür. Yaklaşık 66 cm boyunda ve ortalama 18 kg. ağırlığındadır.^[19] Kılları yazın kısa kışın ise uzundur.^[20]	İsrail'in güneyi, Irak'ın güneyi ve batısı, Umman, Yemen, Ürdün, Suudi Arabistan ve muhtemelen Sina Yarımadası'nın bazı bölümleri.
C. l. campestris Hazar kurdu	Dwigubski, 1804	Orta boyutlarda; kısa, kaba ve az tüylü bir kurt alt türü.^[21]	Ukrayna'nın kuzeyi, Kazakistan'ın güneyi, Kafkaslar ve Trans-Kafkasya^[21]	bactrianus Laptev, 1929, cubanenesis Ognev, 1923, desertorum Bogdanov, 1882^[22]
C. l. chanco Moğol kurdu	Gray, 1863^[23]	Postu sarımtrak kahverengidir. Sırt tüyleri uzun ve serttir, kara ve gri tüylerle karışıktır. Boğaz, göğüs, karın ve ayakların için saf beyazdır. Kafa soluk gri-kahverengidir. Alnı kısa siyah ve gri tüylerle kaplıdır.^[23]	Moğolistan,^[24] Çin'in kuzeyi ve ortası,^[13]^[14] Kore,^[25] ve Rusya'nın Ussuri Irmağı bölgesi.^[26] ^[27]	chanco Gray, 1863, coreanus Abe, 1923, dorogostaiskii Skalon, 1936, karanorensis Matschie, 1907, niger Sclater, 1874, tschiliensis Matschie, 1907
C. l. dingo Dingo ve Yeni Gine şarkıcı köpeği	Meyer, 1793	Genel olarak omuz yüksekliği 52 ila 60 cm. arasında, burundan kuyruk ucuna 117 ila 124 cm. uzunluğundadır. Ortalama 13 ila 20 kg. ağırlığındadır.^[28] Postu çoğunlukla kum rengi ile kızılımsı kahverengidir ancak bazen kara, açık kahverengi ya da beyaz olmak üzere toprak rengi desenler görülebilir.^[29]	Avustralya ve Yeni Gine	antarticus Kerr, 1792, australasiae Desmarest, 1820, australiae Gray, 1826, dingoides Matschie, 1915, macdonnellensis Matschie, 1915, novaehollandiae Voigt, 1831, papuensis Ramsay, 1879, tenggerana Kohlbrugge, 1896, hallstromi Troughton, 1957, harappensis Prashad, 1936^[30]
C. l. familiaris Köpek	Linnaeus, 1758	Köpek kurdun ıraksak bir alt türüdür ve Pleistosen Çağı'nın son dönemlerinde yaşamış ve soyu tükenmiş kurtlardan gelir.^[10]^[31]^[32] Evrimsel ve yapay seçilim yoluyla köpek yüzlerce farklı ırk olarak gelişmiştir ve karada yaşayan memelilerden çok daha fazla davranışsal ve morfolojik değişiklik gösterir.^[33]	Tüm Dünya	aegyptius Linnaeus, 1758, alco C. E. H. Smith, 1839, americanus Gmelin, 1792, anglicus Gmelin, 1792, antarcticus Gmelin, 1792, aprinus Gmelin, 1792, aquaticus Linnaeus, 1758, aquatilis Gmelin, 1792, avicularis Gmelin, 1792, borealis C. E. H. Smith, 1839, brevipilis Gmelin, 1792, cursorius Gmelin, 1792, domesticus Linnaeus, 1758, extrarius Gmelin, 1792, ferus C. E. H. Smith, 1839, fricator Gmelin, 1792, fricatrix Linnaeus, 1758, fuillus Gmelin, 1792, gallicus Gmelin, 1792, glaucus C. E. H. Smith, 1839, graius Linnaeus, 1758, grajus Gmelin, 1792, hagenbecki Krumbiegel, 1950, haitensis C. E. H. Smith, 1839, hibernicus Gmelin, 1792, hirsutus Gmelin, 1792, hybridus Gmelin, 1792, islandicus Gmelin, 1792, italicus Gmelin, 1792, laniarius Gmelin, 1792, leoninus Gmelin, 1792, leporarius C. E. H. Smith, 1839, major Gmelin, 1792, mastinus Linnaeus, 1758, melitacus Gmelin, 1792, melitaeus Linnaeus, 1758, minor Gmelin, 1792, molossus Gmelin, 1792, mustelinus Linnaeus, 1758, obesus Gmelin, 1792, orientalis Gmelin, 1792, pacificus C. E. H. Smith, 1839, plancus Gmelin, 1792, pomeranus Gmelin, 1792, sagaces C. E. H. Smith, 1839, sanguinarius C. E. H. Smith, 1839, sagax Linnaeus, 1758, scoticus Gmelin, 1792, sibiricus Gmelin, 1792, suillus C. E. H. Smith, 1839, terraenovae C. E. H. Smith, 1839, terrarius C. E. H. Smith, 1839, turcicus Gmelin, 1792, urcani C. E. H. Smith, 1839, variegatus Gmelin, 1792, venaticus Gmelin, 1792, vertegus Gmelin, 1792^[34] Canis familiaris adıyla tür olarak önerilmesi tartışmalıdır.^[35]
C. l. filchneri Tibet kurdu	Matschie, 1907^[36]	Uzun keskin yüz hatlarına, kalkık kaşlara, geniş bir kafaya ve büyük ucu sivri kulaklara sahiptir. Kalın ve yünümsü yapıdaki tüyleri orta uzunluktadır. Üst kısımları mat toprak rengi, alt kısımları ise yüz ve bacaklar dahil olmak üzere sarımsı beyaz renktedir.^[27]	Çin 'in Kansu, Çinghay ve Xichang bölgelerinde,^[13]^[14] Hindistan'ın kuzeyinde Cemmu ve Keşmir'in Ladakh bölgesinde^[37] ve Himaçhal Pradeş'in Lahoul bölgesinde.^[38]	laniger Hodgson, 1847
C. l. lupus Avrasya kurdu	Linnaeus, 1758^[39]	Genellikle büyük boyutlarda, pas renginde ya da açık gri renkte posta sahip alt tür.^[40]	Kurt alt türleri arasında en geniş dağılıma sahip olan ve Avrupa ile Asya'da en yaygın olarak görülen alt türdür. Yaşam alanı Avrupa'nın batısından başlayarak, İskandinavya, Kafkaslar, Rusya, Çin, Moğolistan ve Himalayalar'a kadar uzanır. Yaşam alanı Türkiye'nin bazı bölgelerinde İran kurdu ile çakışır.	altaicus Noack, 1911, argunensis Dybowski, 1922, canus Sélys Longchamps, 1839, communis Dwigubski, 1804, deitanus Cabrera, 1907, desertorum Bogdanov, 1882, flavus Kerr, 1792, fulvus Sélys Longchamps, 1839, italicus Altobello, 1921, kurjak Bolkay, 1925, lycaon Trouessart, 1910, major Ogérien, 1863, minor Ogerien, 1863, niger Hermann, 1804, orientalis Wagner, 1841, orientalis Dybowski, 1922, signatus Cabrera, 1907^[41]
C. l. pallipes İran kurdu	Sykes, 1831	Küçük boyutlarda, tüyleri kuzeyde yaşayan kurtlara göre daha kısa ve ikincil tüyleri hemen hemen hiç olmayan kurt alt türü.^[42] Post rengi grimsi-kızıldan uçları kara olmak üzere kızılımsı-beyaza kadar değişir. Omuzlarda bulunan V şeklindeki koyu çizgi kuzeyde yaşayan kurtlara göre daha belirgindir. Alt kısımları ve bacakları çoğunlukla beyazdır.^[43]	Hindistan, Pakistan, İran, Türkiye, Suudi Arabistan ve İsrail'in güneyi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Linnæus, Carl (1758). Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I (Latince) (10. bas.). Holmiæ (Stockholm): Laurentius Salvius. ss. 39-40. 8 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012.
^ Mech, L.D.; Boitani, L.; IUCN SSC Wolf Specialist Group (2010). "Canis lupus". IUCN Kırmızı Listesi. Cilt 2010. s. e.T3746A10049204. doi:10.2305/IUCN.UK.2010-4.RLTS.T3746A10049204.en. 2 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2017.
^ International Code of Zoological Nomenclature. "ICZN Glossary". International Commission on Zoological Nomenclature. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2018.
^ Russell, Peter J.; Hertz, Paul E.; McMillan, Beverly (2011). "21-Speciation". Biology: The Dynamic Science. Brooks/Cole California. s. 456. ISBN 978-1133418849. 22 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2018.
^ ^a ^b Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ss. 532–628. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
^ ^a ^b Smithsonian - Animal Species of the World database. "Canis lupus". 22 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2018.
^ "Canis lupus". 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2018.
^ Mech, L. David (1981). The Wolf: The Ecology and Behaviour of an Endangered Species, University of Minnesota Press, p. 354, 0-8166-1026-6
^ ^a ^b Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ss. 575–577. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494. url=https://books.google.com/books?id=JgAMbNSt8ikC&pg=PA576 7 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ ^a ^b Fan, Zhenxin; Silva, Pedro; Gronau, Ilan; Wang, Shuoguo; Armero, Aitor Serres; Schweizer, Rena M.; Ramirez, Oscar; Pollinger, John; Galaverni, Marco; Ortega Del-Vecchyo, Diego; Du, Lianming; Zhang, Wenping; Zhang, Zhihe; Xing, Jinchuan; Vilà, Carles; Marques-Bonet, Tomas; Godinho, Raquel; Yue, Bisong; Wayne, Robert K. (2016). "Worldwide patterns of genomic variation and admixture in gray wolves". Genome Research. 26 (2). ss. 163-73. doi:10.1101/gr.197517.115. PMC 4728369 $2. PMID 26680994.
^ Nowak, R. M. (1995). Another look at wolf taxonomy. pp. 375-397 in L. N. Carbyn, S. H. Fritts and D. R. Seip (eds), Ecology and conservation of wolves in a changing world: proceedings of the second North American symposium on wolves, Edmonton, Canada.
^ Mech & Boitani 2003, ss. 246
^ ^a ^b ^c Andrew T. Smith; Yan Xie; Robert S. Hoffmann; Darrin Lunde; John MacKinnon; Don E. Wilson; W. Chris Wozencraft, (Ed.) (2008). A Guide to the Mammals of China. Princeton University press. ss. 416-418. ISBN 978-0691099842.
^ ^a ^b ^c Wang, Yingxiang (2003). A Complete Checklist of Mammal Species and Subspecies in China (A Taxonomic and Geographic Reference). China Forestry Publishing House, Beijing, China. ISBN 978-7503831317.
^ "Canis lupus albus Kerr, 1792". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.
^ ^a ^b Heptner, V. G. & Naumov, N., P. (1998) Mammals of the Soviet Union Vol. II Part 1a, SIRENIA AND CARNIVORA (Sea cows; Wolves and Bears), Science Publishers, Inc., USA, pp. 182-184, 1-886106-81-9
^ Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
^ "Canis lupus arabs Pocock, 1934". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.
^ Lopez, Barry (1978). Of wolves and men. New York: Scribner Classics. s. 320. ISBN 978-0-7432-4936-2.
^ Harrington, Fred H.; Paquet, Paul C. (1982). Wolves of the World: Perspectives of Behavior, Ecology, and Conservation. s. 474. ISBN 978-0-8155-0905-9.
^ ^a ^b Heptner, V. G. & Naumov, N., P. (1998) Mammals of the Soviet Union Vol. II Part 1a, SIRENIA AND CARNIVORA (Sea cows; Wolves and Bears), Science Publishers, Inc., USA, pp. 188-89, 1-886106-81-9
^ Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
^ ^a ^b Gray, J. E. (1863). "Notice of the Chanco or Golden Wolf (Canis chanco) from Chinese Tartary". Proceedings of the Zoological Society of London: 94
^ Canis lupus var. chanco Mivart Monograph of Canidae, p. 8, pi. 3, 1890.
^ Abe Yoshio, "Nukutei ni tisuit" (On Nuketei) Dobutsugaku zasshi (Zoological Magazine) 35 (1923): 320-86
^ Heptner, V.G. and Naumov, N.P. (1998). Mammals of the Soviet Union Vol. II Part 1a, SIRENIA AND CARNIVORA (Sea cows; Wolves and Bears), Science Publishers, Inc. USA., pp. 164-270, 1-886106-81-9
^ ^a ^b Description of the wild ass and wolf of Tibet. 1 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Hodgson BH. (1847) Calcutta Journal of Natural History 7: 469–477
^ Allen, Ben (2008). "Home Range, Activity Patterns, and Habitat use of Urban Dingoes" (PDF). 14th Australasian Vertebrate Pest Conference. Invasive Animals CRC. 24 Nisan 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2009.
^ Fleming, Peter; Corbett, Laurie; Harden, Robert; Thomson, Peter (2001). Managing the Impacts of Dingoes and Other Wild Dogs. Commonwealth of Australia: Bureau of Rural Sciences.
^ Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
^ Freedman, Adam H.; Gronau, Ilan; Schweizer, Rena M.; Ortega-Del Vecchyo, Diego; Han, Eunjung; Silva, Pedro M.; Galaverni, Marco; Fan, Zhenxin; Marx, Peter; Lorente-Galdos, Belen; Beale, Holly; Ramirez, Oscar; Hormozdiari, Farhad; Alkan, Can; Vilà, Carles; Squire, Kevin; Geffen, Eli; Kusak, Josip; Boyko, Adam R.; Parker, Heidi G.; Lee, Clarence; Tadigotla, Vasisht; Siepel, Adam; Bustamante, Carlos D.; Harkins, Timothy T.; Nelson, Stanley F.; Ostrander, Elaine A.; Marques-Bonet, Tomas; Wayne, Robert K.; Novembre, John (2014). "Genome Sequencing Highlights the Dynamic Early History of Dogs". PLoS Genetics. 10 (#1). ss. e1004016. doi:10.1371/journal.pgen.1004016. PMC 3894170 $2. PMID 24453982.
^ Thalmann, O.; Shapiro, B.; Cui, P.; Schuenemann, V. J.; Sawyer, S. K.; Greenfield, D. L.; Germonpre, M. B.; Sablin, M. V.; Lopez-Giraldez, F.; Domingo-Roura, X.; Napierala, H.; Uerpmann, H.-P.; Loponte, D. M.; Acosta, A. A.; Giemsch, L.; Schmitz, R. W.; Worthington, B.; Buikstra, J. E.; Druzhkova, A.; Graphodatsky, A. S.; Ovodov, N. D.; Wahlberg, N.; Freedman, A. H.; Schweizer, R. M.; Koepfli, K.- P.; Leonard, J. A.; Meyer, M.; Krause, J.; Paabo, S.; Green, R. E. (2013). "Complete Mitochondrial Genomes of Ancient Canids Suggest a European Origin of Domestic Dogs". Science. 342 (#6160). ss. 871-4. doi:10.1126/science.1243650. hdl:10261/88173. PMID 24233726.
^ =Spady, TC; Ostrander, EA (Ocak 2008). "Canine Behavioral Genetics: Pointing Out the Phenotypes and Herding up the Genes". American Journal of Human Genetics. 82 (#1). ss. 10-8. doi:10.1016/j.ajhg.2007.12.001. PMC 2253978 $2. PMID 18179880.
^ Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
^ Serpell, James; Barrett, Priscilla (8 Aralık 2016). The domestic dog : its evolution, behavior and interactions with people (İkinci bas.). Cambridge, United Kingdom. s. 8. ISBN 9781107024144. OCLC 957339355.
^ lupus filchneri Matschie. Wiss Ergebn Exped. Filchner mach China u. Tibet, 10 1, p153. Si-ning to the east from Kukunor (Siningfu, Kansu, China)
^ Lydekker, R. (1900). The Tibetan Wolf. Pages 339–340 in: The great and small game of India, Burma, and Tibet. R. Ward, London.
^ Pocock, R. I. (1941). Canis lupus chanco Pages 86–90 in: Fauna of British India: Mammals Volume 2. Taylor and Francis, London
^ "Canis lupus lupus Linnaeus, 1758". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.
^ Heptner, V. G. & Naumov, N., P. (1998) Mammals of the Soviet Union Vol. II Part 1a, SIRENIA AND CARNIVORA (Sea cows; Wolves and Bears), Science Publishers, Inc., USA, pp. 184-87, 1-886106-81-9
^ Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
^ "NATURAL HISTORY OF THE MAMMALIA OF INDIA AND CEYLON by Robert A. Sterndale, THACKER, SPINK, AND CO. BOMBAY: THACKER AND CO., LIMITED. LONDON: W. THACKER AND CO. 1884". 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2018.
^ A monograph of the canidae by St. George Mivart, F.R.S, published by Alere Flammam. 1890

[linnaeus1758-1] Linnæus, Carl (1758). Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I (Latince) (10. bas.). Holmiæ (Stockholm): Laurentius Salvius. ss. 39-40. 8 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012.

[iucn-2] Mech, L.D.; Boitani, L.; IUCN SSC Wolf Specialist Group (2010). "Canis lupus". IUCN Kırmızı Listesi. Cilt 2010. s. e.T3746A10049204. doi:10.2305/IUCN.UK.2010-4.RLTS.T3746A10049204.en. 2 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2017.

[3] International Code of Zoological Nomenclature. "ICZN Glossary". International Commission on Zoological Nomenclature. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2018.

[4] Russell, Peter J.; Hertz, Paul E.; McMillan, Beverly (2011). "21-Speciation". Biology: The Dynamic Science. Brooks/Cole California. s. 456. ISBN 978-1133418849. 22 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2018.

[msw3-5] Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ss. 532–628. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.

[smithsonian2005-6] Smithsonian - Animal Species of the World database. "Canis lupus". 22 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2018.

[7] "Canis lupus". 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2018.

[8] Mech, L. David (1981). The Wolf: The Ecology and Behaviour of an Endangered Species, University of Minnesota Press, p. 354, 0-8166-1026-6

[wozencraft2005-9] Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ss. 575–577. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494. url=https://books.google.com/books?id=JgAMbNSt8ikC&pg=PA576 7 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[fan2016-10] Fan, Zhenxin; Silva, Pedro; Gronau, Ilan; Wang, Shuoguo; Armero, Aitor Serres; Schweizer, Rena M.; Ramirez, Oscar; Pollinger, John; Galaverni, Marco; Ortega Del-Vecchyo, Diego; Du, Lianming; Zhang, Wenping; Zhang, Zhihe; Xing, Jinchuan; Vilà, Carles; Marques-Bonet, Tomas; Godinho, Raquel; Yue, Bisong; Wayne, Robert K. (2016). "Worldwide patterns of genomic variation and admixture in gray wolves". Genome Research. 26 (2). ss. 163-73. doi:10.1101/gr.197517.115. PMC 4728369 $2. PMID 26680994.

[11] Nowak, R. M. (1995). Another look at wolf taxonomy. pp. 375-397 in L. N. Carbyn, S. H. Fritts and D. R. Seip (eds), Ecology and conservation of wolves in a changing world: proceedings of the second North American symposium on wolves, Edmonton, Canada.

[m246-12] Mech & Boitani 2003, ss. 246

[smith2008-13] Andrew T. Smith; Yan Xie; Robert S. Hoffmann; Darrin Lunde; John MacKinnon; Don E. Wilson; W. Chris Wozencraft, (Ed.) (2008). A Guide to the Mammals of China. Princeton University press. ss. 416-418. ISBN 978-0691099842.

[wang2003-14] Wang, Yingxiang (2003). A Complete Checklist of Mammal Species and Subspecies in China (A Taxonomic and Geographic Reference). China Forestry Publishing House, Beijing, China. ISBN 978-7503831317.

[15] "Canis lupus albus Kerr, 1792". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.

[heptner1998albus-16] Heptner, V. G. & Naumov, N., P. (1998) Mammals of the Soviet Union Vol. II Part 1a, SIRENIA AND CARNIVORA (Sea cows; Wolves and Bears), Science Publishers, Inc., USA, pp. 182-184, 1-886106-81-9

[17] Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.

[18] "Canis lupus arabs Pocock, 1934". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.

[Lopez-19] Lopez, Barry (1978). Of wolves and men. New York: Scribner Classics. s. 320. ISBN 978-0-7432-4936-2.

[Paquet-20] Harrington, Fred H.; Paquet, Paul C. (1982). Wolves of the World: Perspectives of Behavior, Ecology, and Conservation. s. 474. ISBN 978-0-8155-0905-9.

[heptner1998campestris-21] Heptner, V. G. & Naumov, N., P. (1998) Mammals of the Soviet Union Vol. II Part 1a, SIRENIA AND CARNIVORA (Sea cows; Wolves and Bears), Science Publishers, Inc., USA, pp. 188-89, 1-886106-81-9

[22] Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.

[gray1863-23] Gray, J. E. (1863). "Notice of the Chanco or Golden Wolf (Canis chanco) from Chinese Tartary". Proceedings of the Zoological Society of London: 94

[mivart1890-24] Canis lupus var. chanco Mivart Monograph of Canidae, p. 8, pi. 3, 1890.

[abe1923-25] Abe Yoshio, "Nukutei ni tisuit" (On Nuketei) Dobutsugaku zasshi (Zoological Magazine) 35 (1923): 320-86

[heptner1998-26] Heptner, V.G. and Naumov, N.P. (1998). Mammals of the Soviet Union Vol. II Part 1a, SIRENIA AND CARNIVORA (Sea cows; Wolves and Bears), Science Publishers, Inc. USA., pp. 164-270, 1-886106-81-9

[hodgson1847-27] Description of the wild ass and wolf of Tibet. 1 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Hodgson BH. (1847) Calcutta Journal of Natural History 7: 469–477

[27kg-28] Allen, Ben (2008). "Home Range, Activity Patterns, and Habitat use of Urban Dingoes" (PDF). 14th Australasian Vertebrate Pest Conference. Invasive Animals CRC. 24 Nisan 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2009.

[impact-29] Fleming, Peter; Corbett, Laurie; Harden, Robert; Thomson, Peter (2001). Managing the Impacts of Dingoes and Other Wild Dogs. Commonwealth of Australia: Bureau of Rural Sciences.

[30] Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.

[freedman2014-31] Freedman, Adam H.; Gronau, Ilan; Schweizer, Rena M.; Ortega-Del Vecchyo, Diego; Han, Eunjung; Silva, Pedro M.; Galaverni, Marco; Fan, Zhenxin; Marx, Peter; Lorente-Galdos, Belen; Beale, Holly; Ramirez, Oscar; Hormozdiari, Farhad; Alkan, Can; Vilà, Carles; Squire, Kevin; Geffen, Eli; Kusak, Josip; Boyko, Adam R.; Parker, Heidi G.; Lee, Clarence; Tadigotla, Vasisht; Siepel, Adam; Bustamante, Carlos D.; Harkins, Timothy T.; Nelson, Stanley F.; Ostrander, Elaine A.; Marques-Bonet, Tomas; Wayne, Robert K.; Novembre, John (2014). "Genome Sequencing Highlights the Dynamic Early History of Dogs". PLoS Genetics. 10 (#1). ss. e1004016. doi:10.1371/journal.pgen.1004016. PMC 3894170 $2. PMID 24453982.

[thalmann2013-32] Thalmann, O.; Shapiro, B.; Cui, P.; Schuenemann, V. J.; Sawyer, S. K.; Greenfield, D. L.; Germonpre, M. B.; Sablin, M. V.; Lopez-Giraldez, F.; Domingo-Roura, X.; Napierala, H.; Uerpmann, H.-P.; Loponte, D. M.; Acosta, A. A.; Giemsch, L.; Schmitz, R. W.; Worthington, B.; Buikstra, J. E.; Druzhkova, A.; Graphodatsky, A. S.; Ovodov, N. D.; Wahlberg, N.; Freedman, A. H.; Schweizer, R. M.; Koepfli, K.- P.; Leonard, J. A.; Meyer, M.; Krause, J.; Paabo, S.; Green, R. E. (2013). "Complete Mitochondrial Genomes of Ancient Canids Suggest a European Origin of Domestic Dogs". Science. 342 (#6160). ss. 871-4. doi:10.1126/science.1243650. hdl:10261/88173. PMID 24233726.

[spady-33] =Spady, TC; Ostrander, EA (Ocak 2008). "Canine Behavioral Genetics: Pointing Out the Phenotypes and Herding up the Genes". American Journal of Human Genetics. 82 (#1). ss. 10-8. doi:10.1016/j.ajhg.2007.12.001. PMC 2253978 $2. PMID 18179880.

[34] Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.

[35] Serpell, James; Barrett, Priscilla (8 Aralık 2016). The domestic dog : its evolution, behavior and interactions with people (İkinci bas.). Cambridge, United Kingdom. s. 8. ISBN 9781107024144. OCLC 957339355.

[matschie1907-36] upus filchneri Matschie. Wiss Ergebn Exped. Filchner mach China u. Tibet, 10 1, p153. Si-ning to the east from Kukunor (Siningfu, Kansu, China)

[lydekker1900-37] Lydekker, R. (1900). The Tibetan Wolf. Pages 339–340 in: The great and small game of India, Burma, and Tibet. R. Ward, London.

[pocock1941-38] Pocock, R. I. (1941). Canis lupus chanco Pages 86–90 in: Fauna of British India: Mammals Volume 2. Taylor and Francis, London

[39] "Canis lupus lupus Linnaeus, 1758". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.

[heptner1998lupus-40] Heptner, V. G. & Naumov, N., P. (1998) Mammals of the Soviet Union Vol. II Part 1a, SIRENIA AND CARNIVORA (Sea cows; Wolves and Bears), Science Publishers, Inc., USA, pp. 184-87, 1-886106-81-9

[41] Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.

[india-42] "NATURAL HISTORY OF THE MAMMALIA OF INDIA AND CEYLON by Robert A. Sterndale, THACKER, SPINK, AND CO. BOMBAY: THACKER AND CO., LIMITED. LONDON: W. THACKER AND CO. 1884". 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2018.

[canid-43] A monograph of the canidae by St. George Mivart, F.R.S, published by Alere Flammam. 1890

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

g t d Memeli türleri listeleri
Sınıfa göre	Memeliler tarihöncesi
Takıma göre	Etçiller Fosil primatlar
Familyaya göre	Ayıgiller (ayılar) Köpekgiller (kurtlar ve tilkiler) Kedigiller (kediler)
Türe göre	Canis lupus (kurt)

Canis lupus alt türleri nedir?, Canis lupus alt türleri anlamı nedir?, Canis lupus alt türleri ne demektir?