Ayurveda

Ayurveda veya Ayurvedik tıp (Sanskrit: आयुर्वेद), kökeni Hint altkıtasına dayanan bir alternatif tıp sistemidir. Ayurvedik tıp, bilimsellikle metafizik kavramlarını iç içe geçirdiği ve temeli bilime dayalı olmadığı için sözdebilim kabul edilir.^[3]^[4]^[5]^[6]

Günümüzde Hindistan, Nepal ve Sri Lanka'da uygulanmaktadır. Çin ve Tibet tıp sistemleri üzerinde etkileri olmuştur. Ayurveda "Ayur" ve "veda" olarak iki kelimeden oluşmuştur. "Ayur" hayat veya hayat ilkesi anlamına gelen "ayus" kökenlidir, "veda" ise "bilgi" anlamına gelir. Ayurvedik bilginin Hindistan'da Rişi ve Munilere atfedilen spiritüel bilgiye dayalı olduğuna inanılır.

Ayurveda'nın herhangi bir hastalığın tedavisinde etkili olduğuna dair kayda değer bir bulgu yoktur.^[7]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayurveda'nın kökenlerine ilişkin tam bir zamanlama yapılamamaktadır. Ayurvedavatara'ya göre Ayurveda'nın kökeni Hint Tanrısı Brahma'nın vahyidir. Vedik felsefeye dayalı bu bilgi doğrudan Brahma'dan Daksha Prajapati'ye ve ondan da tanrılar zinciriyle Dharma'nın korucuyusu Tanrı İndra'ya aktarılmıştır. Aynı anlatıma göre Ayurveda'nın ulaştığı ilk insan onu İndra'dan doğrudan öğrenen Bharadvaja'dır. Bharadvaja Ayurveda'yı bir grup bilgeye öğretmiş, onlar da öğrencilerine öğreterek Ayurveda'nın yayılmasını sağlamıştır. Geleneğe göre Ayurveda ilkin Agnivesh Tantra'da geçmektedir. Kitap daha sonra Charaka tarafından yeniden düzenlenmiş ve "Charaka Samhita" adını almıştır. Bir diğer önemli Ayurveda metni Ayurvedik Cerrahi uygulamasının babası olarak bilinen Dhanvantri Sushrut tarafından M.Ö. yaklaşık 1000'de derlenen Sushruta Samhita'dır.

Ayurveda'nın bazı formlarını içeren Atharvaveda en az Vedalar kadar eski metinlerdir. Ayurvedik uygulamalar zaman içinde gelişmiştir. Bazı uygulamaların Vedik uygulamalardan daha önce geliştirildiği, diğer bazılarının ise Hindistan'da Budist dönem içinde geliştirildiği düşünülmektedir.

Hint tıp tarihi M.Ö. 3000'lere kadar geri giden Hint Vadisi Medeniyetine kadar geri götürülebilmektedir. Harappa ve Mohenjodaro'daki kentlerde gelişmiş bir hijyen ve sağlık sisteminin olduğu tespit edilmiştir. M.Ö.1200-700 arasında derlendiği düşünülen dört Veda kitabında ve özellikle de Rig Veda'da rahatsızlıklar, bitkiler ve bitkisel kürlere atıf yapılmıştır.

Atharva Veda'da bitkileri öven ilahiler, uluhiyetin tezahürü olarak tapınılan çeşitli otlar, çeşitli rahatsızlıklara karşı da kullanılabilen mantralar, Bhaishajyams denilen rahatsızlıkları tedavi edici, "Ayushyams" denilen uzun ömür ve refah getirici ilahiler bulunur. Bu ilahilerin daha sonraki tıp uygulamalarının temelini oluşturduğu düşünülmektedir.

Özelliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayurvedik tıbbın önceliği hastalığı önleme, sağlığı koruma ve tedavi şeklindedir. Ayurvedik tıpta hastalığın, bedenin hastalığa yönelik dayanıklılığını azaltan bedensel ve zihinsel unsurlardaki dengesizlikten kaynaklandığına inanıldığından, bu dengesizliğin düzeltilmesi amacıyla bitkisel formüller, hayat stili değiştirilmesi ve diyet gibi yöntemlerle bedene hastalığı yok edecek şekilde denge kazandırılır.

Ayurvedik sisteme göre sağlıklı olmak dosha (beden tipi/mizaç), agni (hazım ısısı), dhatu (yedi beden dokusu: lenf, kan, kas, yağ dokusu, kemik, ilik, ersuyu) ve mala (dışkı, üre ve diğer atıklar) arasındaki denge üzerine kuruludur. Fiziksel, zihinsel ve ruhsal bakımdan iyi olmak sağlıklı olmanın unsurlarıdır.

Doşa Sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayurvedik tıbbın ana kavramlarının başında bedenin "doşa" denilen üç ana tipe ayrılması gelir. Bunlar; Vata, Pitta ve Kapha'dır.

Her insanda bu doşa tiplerinden birinin baskın olduğu ve her doşanın özgün bir yaşam şekliyle (beslenme vs.) uyum içinde tam işlevini sürdürdüğü kabul edilir. Ayurvedik hekimler çeşitli teşhis yöntemleriyle kişide hangi doşanın ağır bastığını tespit eder ve o kişiyi doşasına uygun yaşam şekline yönlendirirler. Bazı anket ve test yöntemleri ile de hangi tip bedene sahip olunduğu tespit edildiği iddia edilmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Vata[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinir sistemi işlevini harekete geçiren hava ilkesidir.

Vata Dengesizliğinin Belirtileri:^[8]

sinirlilik, kaygı, panik, korku
düşük kilo, ince vücut yapısı
seğirmeler, tikler, titreme, spazmlar
soğuktan ve rüzgardan hoşlanmamak
kuru veya çatlamış cilt
hafif ve kesintili uyku
kabızlık, gaz, şişkinlik, kuru, sert dışkı
dağınık duygular
yüksek seslere tahammül etmede zorluk
aşırı düşünme veya endişe

Pitta[değiştir | kaynağı değiştir]

Sindirim sistemini düzenleyen ateş ilkesidir.

Pitta Dengesizliğinin Belirtileri:^[8]

kırmızı, iltihaplı döküntü, akne, uçuk
ishal
vücutta veya eklemlerde akut iltihap
eksik öğünler üzerine bulantı veya rahatsızlık
asit reflü, mide veya peptik ülserler, mide ekşimesi
hayal kırıklığı, öfke, sinirlilik
yargı, sabırsızlık, eleştiri, hoşgörüsüzlük
vücutta rahatsız edici ısı hissi
kırmızı, iltihaplı veya ışığa duyarlı gözler
aşırı mükemmeliyetçi eğilimler

Kapha[değiştir | kaynağı değiştir]

Besin maddelerini dolaşım sistemine taşıyan su ilkesidir.

Kapha Dengesizliğinin Belirtileri:^[8]

aşırı mukus
sabah zor uyanma
beyaz dil yüzeyi
yavaşlık, uyuşukluk veya ağırlık hissi
yavaş bağırsak hareketleri
kolay bağlanma veya sahiplenme
aşırı kilo
aşırı duygusallık
kayıtsız veya inatçı olmak
aşırı yeme eğilimi

Hastalık Teşhisi ve Tedavisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayurvedik tıpta hastalık teşhisi hastanın gözle, elle muayenesi ve sorgulanması ile sağlanır. Muayene şu standart noktalarda gerçekleştirilir:

Nabız teşhisi
İdrar
Dışkı (gaita)
Dil
Göz
Deri
Konuşma ve ses
Genel görünüş

Ayrıca hazım kapasitesi, kişisel alışkanlıklar, bedenin görüntüsü, hastanın direnci de göz önüne alınır. Bunun yanı sıra teşhiste hastalıkla ilgili belirtiler de gözlemlenir ve çeşitli testler uygulanır.

Tedavide doşalardaki dengesizlik giderilmeye çalışılır, bitkisel formüller kullanılır, yemek düzeni ve hayat tarzına doşaların dengeye kavuşması için müdahale edilir ve ruhsal sağlık bakımından psikolojik destek verilir, hüzünlü ruh hali ortadan kaldırılmaya çalışılır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Alternatif tıp

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ A. Berridale Keith, The Yajur Veda - Taittiriya Sanhita 29 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1914, full text, (online at sacred-texts.com). For specific verse, see [Kanda V, verse 5.1. http://www.sacred-texts.com/hin/yv/yv05.htm 26 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.] "all the deities are Agni; the sacrifice is Visnu; verily he lays hold of the deities and the sacrifice; Agni is the lowest of the deities, Visnu the highest"
^ The Sanhitâ of the Black Yajur Veda with the Commentary of Mâdhava ‘Achârya, Calcutta (Bibl. Indica, 10 volumes, 1854-1899)
^ Semple D, Smyth R. Chapter 1: Thinking about psychiatry. Oxford Handbook of Psychiatry (4.4yıl=2019 bas.). Oxford University Press. s. 24. doi:10.1093/med/9780198795551.003.0001. ISBN 978-0-19-879555-1. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2021. These pseudoscientific theories may...confuse metaphysical with empirical claims (e.g....Ayurvedic medicine) (abonelik gereklidir)
^ Kaufman, Allison B.; Kaufman, James C., (Ed.) (2018). Pseudoscience: The Conspiracy Against Science. MIT Press. s. 293. ISBN 978-0-262-03742-6. 4 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2021. Ayurveda, a traditional Indian medicine, is the subject of more than a dozen, with some of these "scholarly" journals devoted to Ayurveda alone..., others to Ayurveda and some other pseudoscience....Most current Ayurveda research can be classified as "tooth fairy science," research that accepts as its premise something not scientifically known to exist....Ayurveda is a long-standing system of beliefs and traditions, but its claimed effects have not been scientifically proven. Most Ayurveda researchers might as well be studying the tooth fairy. The German publisher Wolters Kluwer bought the Indian open-access publisher Medknow in 2011....It acquired its entire fleet of journals, including those devoted to pseudoscience topics such as An International Quarterly Journal of Research in Ayurveda.
^ Sujatha, V (July 2011). "What could 'integrative' medicine mean? Social science perspectives on contemporary Ayurveda". Journal of Ayurveda and Integrative Medicine. 2 (3): 115-23. doi:10.4103/0975-9476.85549. PMC 3193682 $2. PMID 22022153.
^ Quack, Johannes (2011). Disenchanting India: Organized Rationalism and Criticism of Religion in India. Oxford University Press. s. 213. ISBN 9780199812608. ordinary members told me how they practice some of these pseudosciences, either privately or as certified doctors themselves, most often Ayurveda.
^ "Ayurvedic medicine". Cancer Research UK. 3 Aralık 2018. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2021. There is no scientific evidence to prove that Ayurvedic medicine can treat or cure cancer, or any other disease.
^ ^a ^b ^c "Arşivlenmiş kopya". 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2020.

Lakshmi chandra Mishra (ed.), Scientific Basis for Ayurvedic Therapies,CRC Press, Washington, 2003

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

[:0-1] A. Berridale Keith, The Yajur Veda - Taittiriya Sanhita 29 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1914, full text, (online at sacred-texts.com). For specific verse, see [Kanda V, verse 5.1. http://www.sacred-texts.com/hin/yv/yv05.htm 26 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.] "all the deities are Agni; the sacrifice is Visnu; verily he lays hold of the deities and the sacrifice; Agni is the lowest of the deities, Visnu the highest"

[:1-2] The Sanhitâ of the Black Yajur Veda with the Commentary of Mâdhava ‘Achârya, Calcutta (Bibl. Indica, 10 volumes, 1854-1899)

[oxpsych-3] Semple D, Smyth R. Chapter 1: Thinking about psychiatry. Oxford Handbook of Psychiatry (4.4yıl=2019 bas.). Oxford University Press. s. 24. doi:10.1093/med/9780198795551.003.0001. ISBN 978-0-19-879555-1. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2021. These pseudoscientific theories may...confuse metaphysical with empirical claims (e.g....Ayurvedic medicine) (abonelik gereklidir)

[kaufman-4] Kaufman, Allison B.; Kaufman, James C., (Ed.) (2018). Pseudoscience: The Conspiracy Against Science. MIT Press. s. 293. ISBN 978-0-262-03742-6. 4 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2021. Ayurveda, a traditional Indian medicine, is the subject of more than a dozen, with some of these "scholarly" journals devoted to Ayurveda alone..., others to Ayurveda and some other pseudoscience....Most current Ayurveda research can be classified as "tooth fairy science," research that accepts as its premise something not scientifically known to exist....Ayurveda is a long-standing system of beliefs and traditions, but its claimed effects have not been scientifically proven. Most Ayurveda researchers might as well be studying the tooth fairy. The German publisher Wolters Kluwer bought the Indian open-access publisher Medknow in 2011....It acquired its entire fleet of journals, including those devoted to pseudoscience topics such as An International Quarterly Journal of Research in Ayurveda.

[Sujatha2011-5] Sujatha, V (July 2011). "What could 'integrative' medicine mean? Social science perspectives on contemporary Ayurveda". Journal of Ayurveda and Integrative Medicine. 2 (3): 115-23. doi:10.4103/0975-9476.85549. PMC 3193682 $2. PMID 22022153.

[Quack2011-6] Quack, Johannes (2011). Disenchanting India: Organized Rationalism and Criticism of Religion in India. Oxford University Press. s. 213. ISBN 9780199812608. ordinary members told me how they practice some of these pseudosciences, either privately or as certified doctors themselves, most often Ayurveda.

[cruk-7] "Ayurvedic medicine". Cancer Research UK. 3 Aralık 2018. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2021. There is no scientific evidence to prove that Ayurvedic medicine can treat or cure cancer, or any other disease.

[livnaloha.com-8] "Arşivlenmiş kopya". 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

g t d Geleneksel tıp
Afrika	Antik Mısır tıbbı Tabernanthe iboga Muti Nganga Saltigue Geleneksel Afrika tıbbı Geleneksel Hausa tıbbı Geleneksel Güney Afrika şifacıları Yorùbá tıbbı
Amerikalar	Aztek tıbbı Geleneksel Brezilya tıbbı Geleneksel Çumaş tıbbı Curandero Kallawaya Mapuche medicine Maya tıbbı Navaho tıbbı Geleneksel Alaska Yerlileri tıbbı
Asya	Antik İran tıbbı Ayurveda Dhivehi beys Geleneksel Gürcistan tıbbı Hilot Geleneksel İran tıbbı Jamu Kampo Ramuan Siddha tıbbı Geleneksel Sri Lanka tıbbı Geleneksel Tay tıbbı Geleneksel Çin tıbbı Geleneksel Kore tıbbı Geleneksel Moğol tıbbı Geleneksel Tibet tıbbı Geleneksel Vietnam tıbbı Yunani Tıbbı
Avrupa	Antik Yunanistan'da tıp Bizans İmparatorluğu'nda tıp Antik Roma'da tıp Batı Avrupa Ortaçağ tıbbı
Okyanusya	Çalı tıbbı
Diğer	Simya Alternatif tıp İslam tıbbı Etnotıp Sağlık hizmetleri Herboloji Alternatif tıp tarihi Humoral Patoloji Teorisi Naturopati Tarih öncesi tıp Şamanizm
Kategori:Geleneksel tıp

Ayurveda nedir