Bu maddede kaynak listesi bulunmasına karşın metin içi kaynakların yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. Lütfen kaynakları uygun biçimde metin içine yerleştirerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. (Şubat 2024) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Aspergillus
Korunma durumu
Değerlendirilmedi (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma
lem: Fungi Bölüm: Ascomycota Sınıf: Eurotiomycetes Takım: Eurotiales Familya: Trichocomaceae Cins: Aspergillus (Micheli ex Haller, 1768)

Aspergillus, dünyanın her yerine yayılmış yaklaşık 200 mantar (küf) türünden oluşmuş bir cinstir. Yuvarlak hücrelerden oluşmuş mayalardan farklı olarak, Aspergilluslar hif olarak adlandırılan hücre zincirlerinden oluşan ipliksi mantar türleridir. Doğada saman ve çürüyen bitki artıklarında yaşarlar.Hayvanlarda, özellikle kuşlarda solunumla ilgili ciddi bir hastalık olan Asperjilloz hastalığına yol açar.

Aspergillus ilk 1729'da İtalyan rahip ve biyoloğu Pier Antonio Micheli tarafından, Nova plantarum genera juxta Tournafortii methodum disposita kitabın da kataloglanmıştır. Mantarın şekli ona Hristiyan ayinlerinde kutsal su serpmeye yarayan aspergillumu hatırlattığı için bu ismi kullanmıştır.

Taksonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Aspergillus cinsine bağlı türler:

Büyüme ve dağılımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Aspergillus türleri aerobiktirler ve bol oksijenli hemen her ortamda rastlanırlar, yüzeyde küf olarak büyürler. Mantarlar genelde bol karbonlu yüzeylerde, glikoz gibi monosakkaritler ile büyümelerine karşın, Aspergillus amilaz enzimleri salgıladığı için nişasta gibi polisakkaritleri de kullanabilir. Bu yüzden Aspergillus türleri ekmek ve patates gibi nişastalı yiyeceklerin bozulmalarında sıkça görülür, ayrıca çoğu bitki ve ağaç üzerinde de büyürler.

Glikoz, früktoz, maltoz ve nişasta gibi karbon kaynakları ile büyüyebilmelerinin yanı sıra çoğu Aspergillus türü besin maddelerinin çok düşük konsantrasyonda olduğu veya başka organizmaların kullanmadığı besin kaynaklarının olduğu ortamlarda da büyüme yeteneğine sahiptir. Bunun başlıca örneği olan A. niger, nemli duvarlar üzerinde büyür, banyolardaki küfü oluşturur.

Ticari önemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Aspergillus türleri, hem birincil hem ikincil metabolitlerin üretimi nedeniyle ticari önemi en büyük olan mantar türü sayılabilir. A. niger'in en önemli kullanımı sitrik asit üretimidir; bu organizma dünya çapındaki üretiminin %99'u olan yılda 4,5 milyon ton sitrik asitten sorumludur. A. niger ayrıca hem kendisine hem başka organizmalara ait enzimlerin üretimi için kullanılır, bunlara örnek glikoz oksidaz ve tavuk yumurta lizozimidir. Bu kullanımlarda kültür katı yüzey üzerinde değil (ancak Japonya'da bu hâlâ yapılır), sıvı ortam içinde, biyoreaktörde büyütülür. Bu sayede büyümeyle ilgili en önemli parametreler ince bir şekilde kontrol edilebilir. Ayrıca elde edilmek istenen kimyasalı veya enzimi kültür ortamından ayrıştırmak çok daha kolay olduğu için bu yöntem daha ekonomiktir.

Araştırma[değiştir | kaynağı değiştir]

A. nidulans bir araştırma organizması olarak uzun yıllardır kullanılmaktadır. Onun ve A. fumigatus, A. oryzae ve A. niger gibi çeşitli Aspergillus türlerinin genom dizinleri yakın yıllarda çözülmüştür.

Patojenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı Aspergillus türleri patojendir, insan ve hayvanlarda ciddi hastalıklara yol açabilirler. Envazif etmen olanlardan en yaygınları Aspergillus fumigatus ve Aspergillus flavus'tur. Alerjik hastalığa neden olanlar arasında en yaygın olanlar Aspergillus fumigatus ve Aspergillus clavatus'tur. Diğer bazıları zirai patojendir. Aspergillus türlerinin bazıları tahıl ürünlerinde hastalık yapar, aflatoksin dahil çeşitli mikotoksinler üretirler.

Aspergillosis[değiştir | kaynağı değiştir]

Aspergillosis (veya aspergilloz), Aspergillus cinslerinin neden olduğu bir hastalık grubudur. Belirtiler arasında ateş, öksürük, göğüs ağrısı veya nefessizlik olabilir, bunlar başka hastalıklarda da görüldüğü için tanı koymak zordur. Bağışıklık sistemi zayıflamış veya başka akciğer sorunları olan hastalar buna müsaittir.

İnsanda hastalığın başlıca biçimleri:

1. Alerjik aspergillosis (astım, kistik fibroz ve sinüzit hastalarını etkiler)
2. Akut invazif aspergillosis (bazı kanser hastaları ve kemoterapi görenlerde olduğu gibi zayıf bağışıklık sistemlilerde risk artar)
3. Dissemine invazif aspergillosis (vücuda yayılmış).

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Cancer Medicine 5 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kufe et al., BC Decker Inc 2003: Aspergillus species (İngilizce)
• Asan A (2004, updated: February 10, 2015). Aspergillus, Penicillium, and Related Species Reported from Turkey. Mycotaxon. 89 (1): 155-157. Link: http://www.mycotaxon.com/resources/checklists/asan-v89-checklist.pdf 30 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Aspergillus Cinsi Mantarlar Ve İnvaziv Aspergilloz: Mikoloji, Patogenez, Laboratuvar Tanımı, Antifungallere Direnç Ve Duyarlılık Deneyleri
• The Aspergillus Trust, Aspergillus Vakfı, tüm aspergillus hastalarına ve bu hastalığa çare bulma amaçlı araştırmalara destek veren, Birleşik Krallık'ta kayıtlı bir hayır kuruluşudur. (İngilizce)
• The Fungal Genetics Stock Center 1 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mantar Genetik Stok Merkezi (İngilizce)
• Manchester'de Aspergillus sitesi 14 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Fungi and Aspergillus. (İngilizce)
• Aspergillus surveillance project at a large tertiary-care hospital. (PDF). (Büyük bir hastanede Aspergillus izleme projesi) (İngilizce)

Asan A (2004, updated: February 10, 2015). Aspergillus, Penicillium, and Related Species Reported from Turkey. Mycotaxon. 89 (1): 155-157. Link: http://www.mycotaxon.com/resources/checklists/asan-v89-checklist.pdf 30 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.