Askerî helikopter

Bir Mil Mi-17 ve birlikler, Afganistan, 2009.

Askerî helikopter, askerî kuvvetler tarafından kullanılmak üzere özel olarak üretilmiş veya dönüştürülmüş helikopterdir. Bir askerî helikopterin misyonu, tasarımının veya dönüşümünün bir işlevidir. Askeri helikopterlerin en yaygın kullanımı birliklerin nakliyesidir, ancak nakliye helikopterleri muharebe arama-kurtarma (CSAR), sıhhi tahliye (MEDEVAC), hava komuta merkezi gibi diğer görevleri gerçekleştirmek için değiştirilebilir veya dönüştürülebilir. Bunun yanında yer hedeflerine saldırmak için silahlandırılabilir. Özel askerî helikopterler belirli görevleri yerine getirmesi için tasarlanmıştır. Özel askerî helikopterlere örnek olarak saldırı helikopterleri, gözlem helikopterleri ve anti denizaltı savaş helikopterleri verilebilir.

Türleri ve işlevleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Askeri helikopterler, modern orduların deniz, kara ve hava operasyonlarında ayrılmaz bir rol oynamaktadır. Genellikle üreticiler, göreve özel ekipmanların kullanılmasıyla farklı rollere uyarlanabilen farklı ağırlık/boyut sınıflarında gövdeler geliştirmektedir. Geliştirme maliyetlerini en aza indirmek için temel gövdeler uzatılabilir ve kısaltılabilir, yeni motorlar ve elektronik cihazlarla güncellenebilir ve yeni uçaklar oluşturmak için tüm mekanik ve uçuş sistemlerinin yeni gövdelere uygun olması sağlanabilir.

Modern helikopterler, aynı uçak gövdesinin farklı roller için yapılandırılmasına izin veren modüler sistemlere sahiptir. Örneğin, Kraliyet Donanması hizmetindeki EH-101, ASW veya nakliye görevleri için saatler için hızlı bir şekilde yapılandırılabilir.

Ekipmanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Askeri helikopterlerin çoğu bir dereceye kadar zırhlıdır. En geniş zırh pilotların, motorların, şanzıman ve yakıt tanklarının etrafına yerleştirilir. Yakıt hatları, kontrol kabloları ve kuyruk rotoruna giden güç de Kevlar zırhı ile kaplanabilir. En ağır zırhlı helikopterler saldırı ve özel kuvvetler helikopterleridir. Nakliye helikopterlerinde mürettebat bölmesi tamamen zırhlı olabilir veya olmayabilir, kevlar kaplı koltukların olması durumunda, bölme çoğunlukla zırhsız bırakılmış olur.

Havacılık elektroniği veya iletişim telsizleri ve seyrüsefer yardımcıları gibi aviyonikler çoğu askerî helikopterde yaygındır. Elektronik karşı önlemler ve dost-düşman tespit sistemleri gibi özel aviyonikler, askerî helikopterlere de kurulabilen özel askerî sistemlerdir. Diğer yük veya görev sistemleri, belirli görev gereksinimlerine bağlı olarak kalıcı veya geçici olarak kurulur; keşif helikopterleri için optik ve IR kameralar, anti-denizaltı helikopterleri için sonar ve arama radarı, havada komuta ve kontrol merkezi olarak kullanılan helikopterler için ekstra radyo alıcı-vericileri ve bilgisayarlar.

Zırh, yangın söndürme, dinamik ve elektronik sistem geliştirmeleri, geçici denetimler için görünmezdir; maliyet düşürücü bir önlem olarak, bazı uluslar ve hizmetler, esasen ticari helikopterleri askerî amaçlarla kullanmaya yönelmiştir. Örneğin, Çin'in saldırı helikopteri birlikleri Mil Mi-17'nin sivil versiyonuyla hızlı bir şekilde genişlemiştir.^[1]

Saldırı helikopterleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Saldırı helikopterleri, tanksavar ve yakın hava desteği rollerinde kullanılan helikopterlerdir. Modern saldırı helikopterlerinin ilki Vietnam dönemi AH-1 Cobra idi. Bazı modern saldırı helikopterleri hedeflerini bulup tespit edebilmeleri için milimetrik dalga radar sistemi gibi gelişmiş sensörlerle donatılmıştır.^[2]

Saldırı helikopterleri
Rus Mi-24P Hind-F büyük savaş helikopteri ve düşük kapasiteli birlik taşımacılığı.
Britanya Ordusu tarafından işletilen Westland WAH-64 Apache Longbow saldırı helikopteri.
Irak Savaşı sırasında Cobra saldırı helikopterleri yakıt ikmali yapıyor
Sovyet Mi-28
Bir Ka-52 havadayken

Nakliye helikopterleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Nakliye helikopterleri askeri operasyonlara destek olarak personel (asker) ve kargo taşımak için kullanılır. Daha büyük ordularda, bu helikopterler genellikle askeri operasyonlar için özel olarak üretilmiştir, ancak ticari olarak mevcut uçaklar da kullanılır. Bu operasyonlar için helikopter kullanmanın yararı, personel ve kargoların kalkış ve iniş için bir pist gerektirmeden konumlara gidip gelebilmesidir. Kargo, dahili veya harici olarak yükün uçağın altındaki bir bağlantı noktasından asıldığı yük ile taşınır. Personel öncelikle helikopter yerdeyken yüklenir ve boşaltılır.

Nakliye helikopterleri
Bir Mil Mi-17 nakliye helikopteri.^{[note 1]}
Bir Wiesel.
Bir CH-21C ile asılmış bir halde taşınan 105mm obüs
UH-1D helikopterleri, ABD piyade alayının hava ikmal üyeleri, 1966
Rusya Acil Durumlar Bakanlığı'nın Mi-26'sı

Gözlem helikopterleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk keşif ve gözlem uçağı balonlardı, ardından Taylorcraft L-2 ve Fieseler Fi 156 Storch 156 gibi hafif uçaklar piyasaya çıktı. İlk askeri helikopterler kullanıma sunuldukça, hem manevra kabiliyetleri hem de tek bir noktada kalabilme yetenekleri onları keşif için ideal hale getirdi. Başlangıçta gözlem helikopterleri, mürettebat tarafından görsel gözlemle sınırlıydı ve helikopterlerin çoğu maksimum görüş mesafesi için yuvarlak, tamamen camdan oluşan bir kokpite sahipti. Zamanla, insan gözü optik sensör sistemleri ile desteklendi. Günümüzde bunlar arasında düşük ışık seviyeli televizyon ve ileri görüşlü kızılötesi kameralar bulunmaktadır.

Misyonunun doğası gereği, gözlem helikopterinin birincil silahları sensör paketi ve iletişim ekipmanıdır. İlk gözlem helikopterleri topçu ateşi ve hava saldırıları çağrısında etkili oldu. Modern sensör süitleriyle, ATGW'lere, lazer güdümlü bombalara ve diğer silahlı uçakların ateşlediği diğer füze ve mühimmatlara da terminal rehberlik sağlayabilirler.^[3]^[4] Gözlem helikopterleri de silah ve roket kapsülü, bazen güdümlü tanksavar füzesi veya havadan havaya füze kombinasyonları ile silahlandırılabilir, ancak bu büyük saldırı helikopterlerinden daha küçük miktarlarda olabilir.^[5] Bu silahların öncelikli kullanım amacı düşmanın keşif varlıklarını ortadan kaldırarak keşif karşıtı mücadele yapmaktır ancak sınırlı doğrudan ateş desteği veya yakın hava desteği sağlamak için de kullanılabilirler.

Gözlem helikopterleri
Fransız yapımı Gazelle helikopter.
Bir Bell OH-58 KiowOH-58 Kiowa.
Kawasaki OH-1.

Deniz helikopterleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Deniz helikopterleri
2007 yılında Kraliyet Donanması'na ait bir Merlin HM1 anti-denizaltı savaş helikopteri
Bir SH-60B Seahawk 2 helikopteri
Bir Kamov Ka-27
Harbin Z-9
NH-90

Çoklu görev ve kurtarma[değiştir | kaynağı değiştir]

Helikopterler askeri hizmete girdiğinde, hızlı bir şekilde arama-kurtarma^{[note 2]} ve sıhhî tahliye için kullanılmaya başlandı. II. Dünya Savaşı sırasında Flettner Fl 282'ler Almanya'da keşif görevi için kullanıldı ve Sikorsky R-4'ler Birleşik Devletler tarafından Nisan 1944'ten savaşın sonuna kadar Çin Burma Hindistan Tiyatrosu'nun ücra bölgelerinde düşen hava mürettebatını ve yaralı personeli kurtarmak için kullanıldı. Helikopterlerin kurtarma görevlerindeki kullanımları Kore ve Cezayir Savaşı sırasında arttı. Vietnam Savaşı'nda USAF, CSAR misyonu için Sikorsky S-61R ve Sikorsky CH-53 Sea Stallion (Super Jolly Green Giant) helikopterleri satın aldı.^[6]

Çoklu görev ve kurtarma helikopterleri
Bir Bell 47.
Sikorsky HH-60 Pave Hawk.

Eğitim helikopterleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı hizmetler, pilot eğitimi için operasyonel helikopterlerinin genellikle hafif sınıftaki bir versiyonunu kullanırlar. Örneğin, İngilizler Aérospatiale Gazelle'yi hem operasyonlarda hem de eğitimlerde kullanmaktadır. Bazı hizmetler, eğitimde çok temel helikopterler kullanan bir Ab initio aşamasına sahiptir. Meksika Donanması bu amaçla piyasada bulunan bir dizi Robinson R22^[7] ve R44 helikopterleri satın aldı.

Genel maksat helikopteri[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel maksat helikopteri, çok amaçlı bir helikopterdir. Bir genel maksat helikopteri kara saldırısı, hava saldırısı, askeri lojistik, sıhhî tahliye, komuta ve kontrol ve birlik nakliyesi gibi görevleri gerçekleştirebilir.^[8]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Mil Mi-8 ailesinin bazı üyeleri, büyük miktarda silah ve askeri birlik taşırlar.
^ Arama ve kurtarma bazen SAR olarak adlandırılır. Muharebe sırasında arama kurtarma NATO ülkeleri tarafından "CSAR" olarak adlandırılır ve özel bir personel kurtarma görevidir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Kanwa Defense Review No26, "Is China's 20-year build-up Army Aviation Corps effective", Şubat 2007.
^ "Give us an enemy to fight, says chief of Britain's Apache helicopter fleet". 26 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2022.
^ "OH-58D Kiowa Warrior Reconnaissance / Attack Helicopter, USA". 4 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
^ "Comanche's Child: The ARH-70 Armed Reconnaissance Helicopter". 9 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
^ "Filling Comanche's Shoes". 11 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
^ Cacutt, Len (1989). Combat. Aerospace Publishing Ltd. s. 185. ISBN 1-55521-240-9.
^ AirForces Monthly, Şubat 2001, "Mexico Navy acquires Robinson R22s"
^ Farlex, Inc (2012). "Utility helicopter". 17 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2012.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Army Aviation Association of America
Homepage of the Royal Navy's Fleet Air Arm
Homepage of the UK's Army Air Corps
Helicopter page from RAF homepage
French Ministry of Defence16 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ALAT page
CombatAircraft.com - Helicopters 21 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[3] Mil Mi-8 ailesinin bazı üyeleri, büyük miktarda silah ve askeri birlik taşırlar.

[7] Arama ve kurtarma bazen SAR olarak adlandırılır. Muharebe sırasında arama kurtarma NATO ülkeleri tarafından "CSAR" olarak adlandırılır ve özel bir personel kurtarma görevidir.

[effective1-1] Kanwa Defense Review No26, "Is China's 20-year build-up Army Aviation Corps effective", Şubat 2007.

[2] "Give us an enemy to fight, says chief of Britain's Apache helicopter fleet". 26 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2022.

[4] "OH-58D Kiowa Warrior Reconnaissance / Attack Helicopter, USA". 4 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.

[5] "Comanche's Child: The ARH-70 Armed Reconnaissance Helicopter". 9 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.

[6] "Filling Comanche's Shoes". 11 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.

[Cacutt-8] Cacutt, Len (1989). Combat. Aerospace Publishing Ltd. s. 185. ISBN 1-55521-240-9.

[9] AirForces Monthly, Şubat 2001, "Mexico Navy acquires Robinson R22s"

[FD-10] Farlex, Inc (2012). "Utility helicopter". 17 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2012.

[1]

[2]

[note 1]

[3]

[4]

[5]

[note 2]

[6]

[7]

[8]

Askerî helikopter nedir?, Askerî helikopter anlamı nedir?, Askerî helikopter ne demektir?