Bir Cinayetin Tahlili

Bir Cinayetin Tahlili
Anatomy of a Murder
	"Bir Cinayetin Tahlili" (Anatomy of a Murder) filminin özgün sinema afişi
Yönetmen	Otto Preminger
Yapımcı	Otto Preminger
Senarist	Wendell Mayes
Hikâye (eser)	John D. Voelker'ın 1958 tarihli aynı adlı romanından (Türkiye'de "Bir Cinayet Davası" adıyla basıldı)
Oyuncular	James Stewart; Lee Remick; Ben Gazzara; George C. Scott
Müzik	Duke Ellington
Görüntü yönetmeni	Sam Leavitt
Kurgu	Louis R. Loeffler
Stüdyo	Carlyle Productions
Dağıtıcı	Columbia Pictures
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Dram, suç, gizem, mahkeme filmi
Renk	Siyah-beyaz
Yapım yılı	1959
Çıkış tarih(ler)i	1 Temmuz 1959, ABD; 14 Mart 1962, Türkiye
Süre	160 dakika
Ülke	ABD
Dil	İngilizce
Hasılat	$11,000,000
Diğer adları	Bir Cinayetin Tahlili (Türkiye); Autopsie d'un meurtre (Fransa); Anatomia di un omicidio (İtalya); Anatomía de un asesinato (İspanya); Anatomie eines Mordes (Batı Almanya)

Bir Cinayetin Tahlili,^[1]^[2] 1959 ABD yapımı dramatik mahkeme filmidir. Özgün adı Anatomy of a Murder olan bu siyah-beyaz film 1962 yılında Türkiye'de sinemalarda gösterime girmiştir. Amerikan sinemasının ürettiği en önemli hukuk ve yargılama filmlerinden biridir.^[3]

"Anatomy of a Murder", "Michigan Yüksek Mahkemesi" yargıcı John D. Voelker'ın 1958 yılında Robert Traver takma adıyla yazdığı aynı adlı çok satan romanından senarist Wendell Mayes tarafından uyarlandı. Roman, Voelker'in 1952 yılında henüz bir yargıç değilken savunma avukatlığını üstlendiği bir cinayet davasına dayanmaktadır. Gerçek olaylara dayanan bu hacimli roman Türkiye'de filmin çevrildiği yıl olan 1959'da "Türkiye Yayınları" tarafından "Bir Cinayet Davası" adıyla yayımlanmıştı.

Filmin Viyana doğumlu Amerikalı yönetmeni Otto Preminger de hukuka pek yabancı değildir. Preminger'in babası Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nda hükûmet başsavcısı olarak görev yapmış, kendisi de, tiyatro dünyasına (sonra da sinemaya) adım atmadan çok önce, kardeşiyle birlikte Viyana Üniversitesi'nde hukuk derecesi almıştı. Filmin başlıca rollerinde James Stewart, Lee Remick, Ben Gazzara, George C. Scott, Arthur O'Connell, Eve Arden ve Kathryn Grant oynamışlardır. Filmin caz tarzındaki özgün müziğini Duke Ellington bestelemiş ve kendi orkestrasıyla birlikte seslendirmiştir. Ellington'ın filmde piyano çalarken gözüktüğü küçük bir de rolü vardır. "Bir Cinayetin Tahlili", Preminger'in 1953'te kurduğu kendi bağımsız film şirketi için çektiği ilk birkaç filmden biridir.

Küçük bir Amerikan kasabasında, karısına tecavüz eden bar sahibini öldüren genç bir teğmenin savunmasını üstlenen eski savcı yeni avukat Paul Biegler'ın (James Stewart), mütevazı ekibinin de yardımıyla olayı aydıtlatma ve müvekkilini kurtarma çabalarının anlatıldığı üç saate yakın süren bu uzun soluklu filmin tamamına yakını bir mahkeme salonunda geçer. "Tecavüz", "sperm", "gebelik önleyici", "seks", "külot" gibi o dönem için şoke edici sözcüklerin sıkça kullanıldığı "Bir Cinayetin Tahlili", ana akım sinemada cinselliğin bu şekilde açıkça dillendirildiği ilk filmlerden biridir. Aynı zamanda Otto Preminger böyle bir yargı sisteminde adaletin nasıl manipüle edilebildiğini de göstermektedir.^[4]^[5]

Film yedi dalda Oscar'la birlikte on bir ödüle daha aday gösterildi, aralarında Venedik Film Festivali'nin "Volpi Kupası"nın ve iki Grammy Ödülünün de olduğı sekiz ödül aldı. "Bir Cinayetin Tahlili", "Amerikan Barolar Birliği Dergisi"nin Ağustos 2008 sayısında yayımladığı "En İyi 25 Mahkeme Filmi" anketinde 4. sırada yer almıştır. Ankette ilk üç sırayı Bülbülü Öldürmek (1962), 12 Kızgın Adam (1957) ve Kuzenim Vinny (1992) filmleri almaktadır.^[6]

Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Michigan'ın kuzey yarımadasının küçük bir kasabasında yaşayan eski savcı, yeni avukat Paul Biegler (James Stewart), aynı zamanda ev olarak da kullandığı avukatlık bürosunda müşteri kaygısı olmadan günlerini balık avlayıp piyano çalarak geçirmektedir. Bu orta yaşlı bekâr avukatın çevresinde yalnızca yaşlı alkolik arkadaşı, akıl hocası ve iş ortağı Parnell McCarthy (Arthur O'Connell) ile maaşını bir türlü zamanında ödeyemediği alaycı sekreteri Maida Rutledge (Eve Arden) vardır.

Bir gün Laura Manion (Lee Remick) adlı şuh bir kadın Biegler'dan, kasten adam öldürme suçundan tutuklu olan kocası Frederick Manion'ın (Ben Gazzara) avukatlığını üstlenmesini ister. Sert ve kaba bir adam olan Manion orduda teğmendir ve ikamet ettikleri karavan kampının yakınlarındaki bir otel/barın sahibini tabancayla vurarak öldürdüğü için tutuklanmıştır. Teğmen cinayeti inkâr etmemektedir, ancak işyerinin sahibi Barney Quill'i, karısına tecavüz edip dövdüğü için öldürdüğünü söylemektedir. Teğmenin hiç parası olmamasına rağmen vekâlet ücreti ileride ödenmek kaydıyla Biegler davayı üstlenir.

Bölge Savcısı Mitch Lodwick (Brooks West) mahkemede, hafifmeşrep bir kadın olarak tanınan Laura'nın gece bara yalnız gitmiş olması, Barney Quill'in arabasına isteyerek binmesi ve daha sonra iç çamaşırının kayıp olması gerçeğini ortaya koyarak, kadının maktûl ile kendi isteğiyle ilişkiye girmiş olduğu savını ileri sürer. Üstelik Laura'da sperm izine de rastlanmamıştır. Savcıya göre Laura, barmenin sevgilisidir ve teğmen bunu öğrenince kıskançlık krizine girerek cinayeti işlemiştir. Paul Biegler'ın eski makamına seçilmiş olan deneyimsiz savcı Mitch Lodwick'in bu davada çok güçlü bir de yardımcısı vardır: kendine güvenemediği için büyük şehirden yardıma çağırdığı ünlü bir savcı olan Claude Dancer (George C. Scott). Şimdi Biegler mahkemede iki rakiple birlikte mücadele etmek zorunda kalacaktır.

Önce teğmenle hapishanede görüşen Biegler, ilk iş olarak halâ barlara takılmayı sürdüren Laura'nın jüriyi etkilemesi için daha hanım hanımcık kıyafetler giyinmesini sağlar ve ona gece hayatını yasaklar. Biegler'ın mahkemedeki halk tipi konuşmalarının ve soğukkanlı davranışlarının arkasında keskin bir hukuk dehası olduğu kısa sürede anlaşılır. Deneyimli hukukçu teatral mahkeme salonu taktikleriyle hem yumuşak başlı ve anlayışlı yargıcı (Joseph N. Welch, gerçek hayatta da bir yargıçtı^[5]), hem de jüriyi kısa sürede avucunun içine alır ve iddia makamının savlarını bir bir çürütmeye başlar.

ABD'de, eski yılların mahkeme kararlarının emsal alındığı bir içtihatlar hukuku geçerlidir. Okumaya ve araştırmaya özel bir merakı olan Biegler ve bu dava için alkolü bırakan ortağı Parnell çalışmak üzere kapandıkları kütüphanede 1800'lü yıllardan kalma bir emsal dava metni bulurlar ve Teğmenin geçici bir cinnet neticesinde dayanılmaz dürtü'yle cinayeti işlediği savını ileri sürerler. Emsal davada aynı nedenle sanık suçsuz bulunmuş ve beraat etmiştir. Ordu psikiyatristinin sanık lehinde ifadesine ve 1950'li yıllarda tabu konular olmasına rağmen tecavüz eyleminin mahkeme salonunda ve dinleyiciler huzurunda enine boyuna detaylandırılmasına rağmen tatminsiz bir kadın olan Laura'nın başka erkeklerle gezip tozmuş olduğu gerçeği, davanın seyrinin halâ sanık aleyhinde sürmesine neden olmaktadır.

Bu arada maktûlün sahibi olduğu otelin Mary Pilant (Kathryn Grant) adında, orada çalışan genç bir kadına miras kalacağını öğrenen Biegler'ın yaşlı ortağının burnu bir koku alır: Eski kurt Parnell McCarthy, gizlice kızın doğum yeri olan Kanada'ya bilgi toplamaya gider ve kızın sanıldığı gibi öldürülen Barney Quill'in metresi değil gayrımeşru kızı olduğunu öğrenir. Babasının çapkınlıklarından haberi olan Mary kayıp olduğu sanılan (aslında babasının otele getirip kirli sepetine attığı) kadın iç çamaşırını da otelde bulup saklamıştır. Önceleri babasını korumak için sessiz kalan Mary, avukat Biegler'ın da baskısıyla vicdanına yenik düşer ve sonunda mahkemede gerçeği söyleyince savcılık makamı pes eder. Zaten jüri de teğmeni suçsuz bulmuştur.

Ertesi gün ücret çekini almak için karavan kampına giden avukat ve arkadaşları, teğmen ve karısının çoktan kayıplara karışmış olduğunu görürler. Teğmen Manion, Biegler için bıraktığı notta şakayla karışık, "dayanılmaz bir dürtü'ye kapılarak ayrılmak zorunda kaldığını" belirtmiştir. Ancak Biegler böyle zor bir davayı kazanmış olmanın gururu ve sevinciyle bu duruma pek de aldırış etmez.^[7]

Oyuncular[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyuncu	Rolü
James Stewart	Paul Biegler
Lee Remick	Laura Manion
Ben Gazzara	Teğmen Frederick Manion
Arthur O'Connell	Parnell Emmett McCarthy
Eve Arden	Maida Rutledge
Kathryn Grant	Mary Pilant
George C. Scott	Eyalet Savcı Yardımcısı Claude Dancer
Orson Bean	Dr. Matthew Smith
Russ Brown	George Lemon
Murray Hamilton	Alphonse Paquette
Brooks West	Bölge Savcısı Mitch Lodwick
Ken Lynch	Dedektif Çavuş James Durgo
John Qualen	Şerif Yardımcısı Sulo
Howard McNear	Dr. Dompierre
Emily Eby	Mrs. Welbourne
Alexander Campbell	Dr. W. Gregory Harcourt
Joseph N. Welch	Yargıç Weaver
Duke Ellington	Bar piyanisti "Pie-Eye" (sarhoş)

Müziği[değiştir | kaynağı değiştir]

"Bir Cinayetin Tahlili", caz tarzındaki bir müziğin baştan sona tema müziği olarak kullanıldığı ilk filmlerden biri olmuştur. Filmin müziklerini siyahi Amerikalı besteci, caz piyanisti ve orkestra şefi Duke Ellington bestelemiştir. Bazı parçaların bestelerinin de Billy Strayhorn'a ait olduğu film müziği "Duke Ellington Orkestrası" tarafından seslendirilmiştir. Duke Ellington filmde küçük bir rolde de gözükmektedir. Filmde kendisi gibi bir piyanist olan "Pie-Eye" (Amerikan argosunda "Pie-Eyed" sarhoş anlamına gelmektedir^[8])'ı canlandıran Ellington, James Stewart'ın müdavimi olduğu tavernanın sahibidir ve aynı zamanda tavernanın barında piyano çalmaktadır. Filmin bir sahnesinde Duke Ellington ve James Stewart birlikte piyanoda doğaçlama bir caz dinletisi (jam session) sunarlar, bu arada onlara eşlik eden orkestranın diğer elemanları da arka plânda gözükürler.

Duke Ellington Orkestrası'nın elemanları

Duke Ellington – Piyano
Cat Anderson, Shorty Baker, Herbie Jones, Ray Nance, Clark Terry, Gerald Wilson - Trompet
Quentin Jackson, Britt Woodman - Trombon
John Sanders - Valve trombon
Jimmy Hamilton - Klarnet, tenor saksofon
Johnny Hodges - Alto saksofon
Russell Procope - Alto saksofon, klarnet
Paul Gonsalves - Tenor saksofon
Harry Carney - Bariton saksofon, klarnet, basklarnet
Jimmy Woode - Bas gitar
James Johnson - Davul

Soundtrack albümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Filmin çıktığı yıl bu bestelerin yer aldığı bir soundtrack albümü Columbia plâk şirketi tarafından piyasaya verilmişti (CS 81669). LP formatındaki 1959 sürümü vinil plâkta yer alan 13 parçaya ilâve olarak sonradan çıkartılan CD sürümünlerinden bazılarında 13 parça daha albüme katılmıştır. Albüm(ler)de yer alan parçalar şunlardır:^[9]

1969 tarihli özgün LP'deki parçalar

"Main Title/Anatomy of a Murder" - 3:57
"Flirtibird" - 2:14
"Way Early Subtone" - 3:59
"Hero to Zero" - 2:11
"Low Key Lightly" - 3:39
"Happy Anatomy" [Band-Movie version] - 2:35
"Midnight Indigo" - 2:46
"Almost Cried" [Studio] - 2:26
"Sunswept Sunday" - 1:53
"Grace Valse" - 2:30
"Happy Anatomy" [P.I. Five version] - 1:28
"Haupe" - 2:16
"Upper and Outest" - 2:23

1999 tarihli CD sürümünde bunlara eklenen bonus parçalar

"Anatomy of a Murder [stereo single] - 2:44
"Merrily Rolling Along (veya Hero to Zero)/Sunswept Sunday" [movie stings & rehearsal] - 3:49
"Beer Garden" - 1:53
"Happy Anatomy" [Band-Studio Five version] - 2:43
"Polly (veya Grace Valse, Haupe, Low Key Lightly, Midnight Indigo)" - 3:35
"Polly" [Movie Stings] - 3:54
"Happy Anatomy" [Dixieland version] - 2:15
"More Blues" - 2:15
"Almost Cried (veya Flirtibird)" [Movie version] - 2:13
"Soundtrack Music: Anatomy of a Murder (Duke Ellington a la Guy Lombardo)" - 2:29
"Anatomy of a Murder" [mono single in stereo] - 2:36
"The Grand Finale (Rehearsal/Lines/Interview/Music/Stings/Murder)" - 10:47
"Pause Track" - 00:06

1959 yılında "Columbia" firması "Anatomy Of A Murder" parçasını 45'lik tekli olarak da piyasaya vermişti. Columbia 441421 etiketli bu vinil plâğın diğer yüzünde ise "Flirtibird" parçası yer alıyordu.

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazandıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

New York Film Eleştirmenleri Cemiyeti: En İyi Aktör: James Stewart; En İyi Senaryo: Wendell Mayes; 1959.
Venedik Film Festivali: Volpi Kupası; En İyi Aktör: James Stewart; 1959.
En İyi Soundtrack Albümü Grammy Ödülü: Duke Ellington; 1959.
En İyi Film Müziği Grammy Ödülü: Duke Ellington; 1959.
Laurel Ödülleri: "Altın Defne"; En İyi Drama; En İyi Erkek Oyuncu, James Stewart; En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu, Arthur O'Connell; 1960.

Adaylıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

Akademi Ödülleri

En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü: James Stewart
En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü: Arthur O'Connell
En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü: George C. Scott
En İyi Sinematografi Akademi Ödülü (Siyah-Beyaz): Sam Leavitt
En İyi Film Kurgusu Akademi Ödülü: Louis R. Loeffler
En İyi Film Akademi Ödülü: Otto Preminger
En İyi Uyarlama Senaryo Akademi Ödülü: Wendell Mayes 1960

BAFTA

BAFTA En İyi Film Ödülü Otto Preminger, ABD
BAFTA En İyi Yabancı Erkek Oyuncu Ödülü James Stewart, ABD
BAFTA En İyi Umut Veren Yeni Oyuncu Joseph N. Welch, ABD; 1960.

Amerikan Film Yönetmenleri Derneği

En İyi Yönetmen, Otto Preminger; 1960.

Altın Küre Ödülleri

En İyi Sinema Filmi Altın Küre Ödülü - Drama;
En İyi Kadın Oyuncu Altın Küre Ödülü - Drama (Sinema), Lee Remick;
En İyi Yönetmen Altın Küre Ödülü, Otto Preminger;
En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Altın Küre Ödülü - Sinema, Joseph N. Welch; 1960.^[10]

Amerikan Film Enstitüsü listeleri

AFI'nın 100 Yılı... 100 Film - Adaylık^[11]
AFI'nın 100 Yılı...100 Gerilim - Adaylık^[12]
AFI's 100 Years of Film Scores - Adaylık^[13]
AFI'nın 10 Dalda En İyi 10 Filmi - #7 Mahkeme Salonu Draması

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "gazetearsivi.milliyet.com.tr". milliyet.com.tr. 12 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2012.
^ "Anatomy of a Murder (1959) / Also Known As (AKA)" (İngilizce). IMDb. 3 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2012.
^ Dorsay, Atilla (1995). 100 Yılın 100 Yönetmeni. Remzi Kitabevi. ss. sayfa 180.
^ "Anatomy of a Murder (1959)" (İngilizce). classicfilmguide.com. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.
^ ^a ^b "Otto at the top of his game" (İngilizce). sover.net. 19 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.
^ "The 25 Greatest Legal Movies" (İngilizce). abajournal.com. 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2012.
^ "Anatomy of a Murder (1959) / synopsis" (İngilizce). IMDb. 26 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.
^ "pie-eyed" (İngilizce). dictionary.reference.com. 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.
^ "Duke Ellington And His Orchestra – Anatomy Of A Murder (Soundtrack)" (İngilizce). discogs.com. 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.
^ "Anatomy of a Murder (1959) / awards" (İngilizce). IMDb. 30 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.
^ "AFI's 100 Years...100 Movies Nominees" (PDF). 26 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.
^ "AFI's 100 Years...100 Thrills Nominees" (PDF). 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.
^ "AFI's 100 Years of Film Scores Nominees" (PDF). 6 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Bir Cinayetin Tahlili
Allrovi.com'da "Anatomy of a Murder" 27 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Rotten Tomatoes'da "Anatomy of a Murder" eleştirileri 15 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Filmin çeşitli afişleri 14 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "gazetearsivi.milliyet.com.tr". milliyet.com.tr. 12 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2012.

[2] "Anatomy of a Murder (1959) / Also Known As (AKA)" (İngilizce). IMDb. 3 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2012.

[ATT-3] Dorsay, Atilla (1995). 100 Yılın 100 Yönetmeni. Remzi Kitabevi. ss. sayfa 180.

[4] "Anatomy of a Murder (1959)" (İngilizce). classicfilmguide.com. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.

[OZU-5] "Otto at the top of his game" (İngilizce). sover.net. 19 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.

[6] "The 25 Greatest Legal Movies" (İngilizce). abajournal.com. 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2012.

[7] "Anatomy of a Murder (1959) / synopsis" (İngilizce). IMDb. 26 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.

[8] "pie-eyed" (İngilizce). dictionary.reference.com. 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.

[9] "Duke Ellington And His Orchestra – Anatomy Of A Murder (Soundtrack)" (İngilizce). discogs.com. 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.

[10] "Anatomy of a Murder (1959) / awards" (İngilizce). IMDb. 30 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.

[11] "AFI's 100 Years...100 Movies Nominees" (PDF). 26 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.

[12] "AFI's 100 Years...100 Thrills Nominees" (PDF). 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.

[13] "AFI's 100 Years of Film Scores Nominees" (PDF). 6 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Anatomy of a Murder nedir?, Anatomy of a Murder anlamı nedir?, Anatomy of a Murder ne demektir?