Amonyum perklorat

Amonyum perklorat
Adlandırmalar
	IUPAC adı Amonyum perklorat
	Diğer adlar AP
Tanımlayıcılar
CAS numarası	7790-98-9 ;
3D model (JSmol)	Etkileşimli görüntü;
ChemSpider	23041 ;
ECHA InfoCard	100.029.305
EC Numarası	232-235-1;
RTECS numarası	SC7520000;
UN numarası	1442
CompTox Bilgi Panosu (EPA)	DTXSID4024515 ;
	InChI InChI=1S/ClHO4.H3N/c2-1(3,4)5;/h(H,2,3,4,5);1H3 Key: HHEFNVCDPLQQTP-UHFFFAOYSA-N ; InChI=1/ClHO4.H3N/c2-1(3,4)5;/h(H,2,3,4,5);1H3 Key: HHEFNVCDPLQQTP-UHFFFAOYAD;
	SMILES [O-]Cl(=O)(=O)=O.[NH4+];
Özellikler
Molekül formülü	NH4ClO4
Molekül kütlesi	117.49 gr/mol
Görünüm	Beyaz kristal
Yoğunluk	1.95 gr/cm3
Erime noktası	>200 °C’de erimeden önce ekzotermik bozunma
Çözünürlük (su içinde)	11.56 gr/100 mL (0 °C) ; 20.85 gr/100 mL (20 °C) ; 57.01 gr/100 mL (100 °C)
Çözünürlük	Metanolde çözünür ; Asetonda kısmen çözünür ; Eterde çözünmez
Yapı
Kristal yapı	Ortorombik (< 513 K); Kübik (> 513 K)
Tehlikeler
	GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar
İşaret sözcüğü	Tehlike
R-ibareleri	R9, R44
G-ibareleri	S2, S14, S16, S27, S36/37
Tehlike ifadeleri	H201, H271, H319, H373
Önlem ifadeleri	P210, P220, P221, P230, P240, P250, P260, P264, P280, P283, P305+P351+P338, P306+P360, P314, P337+P313, P370+P378, P370+P380, P371+P380+P375, P372, P373, P401, P501
NFPA 704; (yangın karosu)	2 1 2 OX
Kendiliğinden tutuşma; sıcaklığı	240 °C
Güvenlik bilgi formu (SDS)	External MSDS
Benzeyen bileşikler
Diğer anyonlar	Amonyum klorat; Amonyum klorür
Diğer katyonlar	Potasyum perklorat; Sodyum perklorat; Lityum perklorat
Benzeyen bileşikler	Perklorik asit
	Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
	Bilgi kutusu kaynakları

Amonyum perklorat (AP) formülü N H₄Cl O₄ olan bir kimyasal bileşiktir. Perklorik asitin amonyum tuzu olan bu bileşik diğer perkloratlar gibi kuvvetli bir oksitleyicidir. Kuvvetli oksitleyici oluşu, amonyum perkloratın başlıca kullanım alanınını katı itici yakıtlar olarak belirlemiştir. Amonyum perklorat aynı zamanda PEPCON endüstri felaketi ve Güney Afrika Havayolları 295 no’lu uçuş kazası gibi bir dizi kazadan da sorumludur.

Üretimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Amonyum perklorat(AP) amonyak ve perklorik asit ile olan nötürleşme reaksiyonu ile elde edilir. Bu yüzden endüstriyel perklorik asit üretiminin arkasındaki asıl olan etmen amonyum perkloratın üretimidir. Ayrıca, amonyum tuzlarının sodyum perklorat ile muamele edilmesiyle de üretilebilir. Bu işlem, sodyum perklorat çözünürlülüğünün yaklaşık %10’u kadar bir çözünürlüğe sahip NH₄ClO₄ ‘ın düşük çözünürlülüğünden faydalanmak suretiyle yapılır.^[4]

NaClO₄ + NH₄Cl → NH₄ClO₄ + NaCl

AP renksiz romboedrik biçimde kristalleşir.

Bozunma[değiştir | kaynağı değiştir]

Birçok amonyum tuzu gibi, amonyum perkloratta erimeden önce bozunur. Amonyum perkloratın hafifçe ısıtılması klor, azot, oksijen ve su oluşumu ile sonuçlanır.

2 NH₄ClO₄ → Cl₂ + N₂ + 2 O₂ + 4 H₂O

Oldukça karmaşık olan AP’ın yanması büyük ölçüde incelenmiştir. AP kristallleri erimeden önce, bozunsa da yüksek basınçlı bu yanma sürecinde, kristal yüzeyleri üzerinde ince bir sıvı tabaka gözlenmiştir.^[5] Kuvvetli ısıtma patlamalara yol açabilir. Tamamlanmış reaksiyonlar hiçbir artık bırakmaz. Saf kristaller 2 MPa basıncın altında bir alevi sürdüremezler.

Tanecik boyutu 15 mikrometrenin üzerindeki AP, 4. Sınıf Tehlikeli kimyasal maddeler(bir patlayıcı reaksiyon olabilir) olarak sınıflandırılırken^[6] tanecik boyutu 15 mikrometrenin altındaki AP, patlayıcı madde olarak sınıflandırılmaktadır.^[7]^[8]

Kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Amonyum perkloratın büyük çoğunluğu katı itici yakıtlar yapmak için kullanılır.^[9] AP bir yakıt (alüminyum tozu ve/veya elastomerik bir bağlayıcı ile karıştırılmış alüminyum tozu gibi)la karıştırıldığında, atmosferik basınç altında sürekli bir yanma oluşturabilir. Uzay roketleri destek motorlarının, askeri, amatör ve hobi düzeyindeki yüksek güç roketlerinin katı roket itici yakıtları yapımının yanı sıra bazı havai fişeklerde de kullanılan önemli bir oksitleyicidir.

Bazı "kırılabilir" epoksi yapıştırıcılar AP süspansiyonu içerir. 300 °C’nin üzerinde ısıtıldığında, AP bozunur ve organik yapıştırıcının yapıştığı ek yeri kopar.

Zehirlilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Perkloratın kendisi az miktarda akut zehirlilik gösterir. Örneğin, LD50 değeri 2-4 gr/kg olan sodyum perklorat ağız yoluyla alınımdan sonra hızlıca yok edilir.^[4] Bununla birlikte, düşük konstrasyonlarda bile perkloratlara uzun süreli maruz kalma, iyodun yerine perkloratların alınmasıyla çeşitli tiroit problemlerine neden olduğunu göstermiştir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

PEPCON felaketi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ http://www.sigmaaldrich.com/MSDS/MSDS/DisplayMSDSPage.do?country=AE&language=en&productNumber=208507&brand=SIAL&PageToGoToURL=http%3A%2F%2Fwww.sigmaaldrich.com%2Fcatalog%2Fproduct%2Fsial%2F208507%3Flang%3Den 22 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Page 3, 9.1 (a)
^ Liu, L.; Li, F.; Tan, L.; Ming, L.; Yi, Y. (2004), "Effects of Nanometer Ni, Cu, Al and NiCu Powders on the Thermal Decomposition of Ammonium Perchlorate", Propellants, Explosives, Pyrotechnics, cilt 29, ss. 34-38, doi:10.1002/prep.200400026
^ Ammonium perchlorate MSDS 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Sigma-Aldrich
^ ^a ^b Helmut Vogt, Jan Balej, John E. Bennett, Peter Wintzer, Saeed Akbar Sheikh, Patrizio Gallone “Chlorine Oxides and Chlorine Oxygen Acids” in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry 2002, Wiley-VCH. DOI:10.1002/14356007.a06_483
^ T. L. Boggs, Deflagration Rate, Surface Structure and Subsurface Profile of Self-Deflagrating Single Crystals of Ammonium Perchlorate. AIAA Journal, 8(5), 1970, pp. 867–873.
^ NFPA 400: Hazardous Materials Code, 2010
^ NFPA 495: Explosive Materials Code, 2010
^ "Development of an Enhanced Hazard Classification System for Oxidizers Research Project, Technical Report", Safety Engineering Laboratories , Inc., The Fire Protection Research Foundation, 13 April 2006
^ "Perchlorate: Overview of Issues, Status, and Remedial Actions", ITRC, September 2005 accessed 4 July 2011 15 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.