Deneysel roketçilik ya da amatör deneysel roketçilik olarak da bilinen, amatör roketçilik, bu işle uğraşanların yakıtlarını denediği ve kendi roket motorlarını yaptığı, çok çeşitli tip ve ebattaki roketlerini fırlattığı bir hobidir. Hibrit roket motorları üzerindeki önemli araştırmalarından sorumlu olan amatör roketçiler çeşitli katı, sıvı ve hibrit itici yakıtlı motorları yapmakta ve bu motorlarla uçuş gerçekleştirmektedirler.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Amatör roketçilik, Homer Hickam'ın anılarını yazdığı Rocket Boys’da anlatıldığı gibi özellikle 1950’lerin sonlarında ve Sputnik’in fırlatılmasını takip eden 1960’ların başlarında popüler bir hobi oldu.

Amerika’da amatör roketçilik ile uğraşan ilk kuruluşlardan biri 1950’lerin başında Kaliforniya’da kurulan Pasifik Roket Topluluğu oldu. Topluluk, Mojave Çölünün içlerindeki bir fırlatma alanında roketler üzerine kendi araştırmalarını yaptı.^[1]

1956 yılının yazında, 17 yaşındaki Jimmy Blackmon Kuzey Karolina, Charlotte’da bulunan evlerinin bodrum katında 1.80 metre boyunda bir roket yaptı. Roket sıvı azot, benzin ve sıvı oksijen karışımıyla tahrik edilecek şekilde tasarlanmıştı. Blackmon’ın roketini yakındaki bir çiftlikten fırlatmak istediği öğrenildiğinde, bu durum Sivil Havacılık Dairesi tarafından Amerikan Ordusuna bildirildi. Blackmon'ın roketi Redstone Arsenal’da incelendi ve sonuç olarak, yakıt karışımı ve akışını kontrol etmek için kullandığı malzemenin bazısının çok zayıf olduğu sonucuna varıldı.^[2][3][4]

Scientific American dergisinin Haziran 1957 yayınladığı bir makale roketçilik hobisine ilgi duyanları büyük ölçüde heveslendirdi. Bu makalede dönemin tipik amatör roketçilik gruplarınca (Kaliforniya Reaction Research Society grubu da dahil olmak üzere) kullanılan tasarım, itici yakıt formülasyonları ve fırlatma teknikleri anlatıldı . Daha sonra, 1960 yılında yayınlanan Bertrand R. Brinley tarafından yazılmış Rocket Manual for Amateurs adlı bir kitapta hobi ile ilgili daha detaylı bilgi verilerek gelişmekte olan bu hobinin popülaritesine katkıda bulunuldu.

Bu zamanda, amatör roketlerde genellikle ya karabarut, çinko-kükürt ya da şeker itici yakıtı itici yakıt karışımları kullanılıyordu.^[5] Ancak, ticari olmayan roket motorları doğru tasarlanmadığı takdirde çoğu zaman ticari roket motorlarından daha başarısız olduğu için böyle amatör roketler tehlikeli olabilir. Bu sebebe dayalı olarak ortaya çıkan korkunç bir kaza oranı^[5] G. Harry Stine ve Vernon Estes gibi kişilerin National Association of Rocketry geliştirip, Model Roketçilik Güvenlik Kurallarını yayınlayarak ve profesyonelce tasarlanmış ve imal edilmiş model roket motorlarını ticari olarak güvenle üretmelerine sebep oldu. Böylece model roketçilik güvenli ve yaygın bir hobi oldu. Daha sonra, model roketçilik tanımı gereği amatör roketçilikten ayrı ve farklı bir etkinlik oldu.

Kompozit ve sıvı itici yakıtlar hakkındaki çok daha detaylı bilgiler kamuoyunca paylaşıldıkça, daha güvenli amatör motorları geliştirmek mümkün olmuştur. Bundan böyle, amatörler kullanımında hassasiyet ve tahmin edilemeyen performansa sahip tehlikeli şekilde sıkıştırılmış barut karışımlarına muhtaç olmadılar.^[5]

Reaction Research Society katı, sıvı ve hibrit itici yakıt teknolojilerinin kullanıldığı kompleks amatör roket projelerini yürütmektedir. Tripoli Rocketry Association belirli güvenlik kurallarının izlenmesi ve motorların nispeten standart tasarımlara sahip olması kaydıyla "araştırma roketçiliği" adını verdikleri bazı amatör etkinlikleri onaylamaktadır.

Filmografi/kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Rocket Boys kitabından uyarlanmış Ekim Düşü adlı film.
• Kahramanının çok fazla roket kullandığı 2006 yılı Tayland yapımı Ateş savaşçıları adlı tarihi dövüş sanatları filmi.

Önemli olaylar[değiştir | kaynağı değiştir]

17 Mayıs 2004 tarihinde, Civilian Space eXploration Team (CSXT) amatör bir yüksek güç roketini 115 kilometre (72 mil) irtifaya ulaştırarak uzaya ilk resmi onaylı uçuşunu, başarıyla gerçekleştirdi.^[6]

Bundan önce, Reaction Research Society 23 Kasım 1996 tarihinde Nevada’daki Kara Kaya Çölünden, kıdemli üye George Garboden tarafından tasarlanmış katı yakıtlı bir roketi 80 kilometre (50 mil) irtifaya fırlattı.^[7]

3 Haziran 2011’de Copenhagen Suborbitals içinde bir deney mankeni bulunan HEAT 1X Tycho Brahe roketini fırlattı. Roket yanlış uçuş yörüngesine girdiğinden ,uçuş yarıda kesilerek iptal edildi (telemetre verisi ve radyo kumanda yardımıyla bir amatör roketin uçuşuna ilk kez son verildi).

23 Haziran 2013 tarihinde, Copenhagen Suborbitals SAPPHIRE-1 roketini aktif yönlendirmeyle fırlattı. Bu roket, fırlatma platformuna göre zirvede 180 metrelik yatay bir hata/sürüklenme payı ile 8.2 km. irtifaya ulaştı. Bu fırlatma amatörlerce fırlatılan ilk güdümlü roket olduğu için aynı zamanda amatör roketçilikte de ilk oldu.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Civilian Space eXploration Team
• Copenhagen Suborbitals
• Delft Aerospace Rocket Engineering
• Friends of Amateur Rocketry
• Kaliforniya Roketçilik Derneği
• Model roket
• Model roket motoru sınıflandırması
• Reaction Research Society
• Roket Festivali
• Space Frontier Foundation
• Termalit
• Yüksek güç roketçiliği

Yararlanılan kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Amatör roketçilik ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Oktanyum'un Deneysel Amatör Roketçilik Web Sitesi 30 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Roket takibi için Radyo Sinyal Göndericisi Yapımı 19 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Reaction Research Society (RRS) 12 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Rocketry Online1 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Avrupa Model Roketçilik 31 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Richard Nakka'nın Deneysel Roketçilik Web Sitesi2 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Steve Jurvetson'ın Amatör Roketçilik hakkında TED sohbeti 7 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• I Build Rockets Web sitesi
• Arjantin Amatör Roketçilik Derneği 27 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.