Altın Kural

Karşılıklılık etiği veya altın kural, diğerlerine karşı adaletin sağlandığına emin olabilmesi için bir kişinin herhangi bir davranışta bulunma hakkı veya sorumluluğu olup olmadığını belirleyen bir etik kuraldır. Aksi yönde eleştiriler bulunsa da, tartışmalı olarak karşılıklılık kavramı, insan haklarının en temelidir.^[1] Bu altın kuralın önemli bir öğesi, bu kurala göre hayatını sürdüren bir insanın sadece yakınlarını değil, herkesi göz önüne alarak yaşamaya çalışmasıdır.

Hem olumlu (genellikle "kendine yapılmasını istediğin şeyleri başkasına da yap" şeklinde ifade edilir) hem de olumsuz (genellikle "kendine yapılmasını istemediğin şeyleri başkalarına da yapma" şeklinde ifade edilir) biçimi bulunmaktadır. Benzer biçimler tam olarak birbiriyle aynı değiller ve yapmak istedikleriniz ve buna karşılık kendinize yapılmasını istediğiniz şeylere karşılık karşı tarafında kendisine yapılmasını istediği şeyler noktasında farklılık gösteriyorlar. Olumsuz biçim, olumlu biçimin içerebildiği başkalarından istediğiniz şeyi gerçekten sevip sevmediğinizi kontrol etmeyi doğrudan içermiyor, bu da eleştiriler bölümünde tartışılan kendini düzelten bağlamda altın kural için bir örnek oluşturuyor.

Altın kuralın çeşitli dünya kültürlerinde geniş kökleri bulunmaktadır ve farklı kültürlerin çekişmeleri önlemek için kullandığı bir standarttır.^[2] Eski Hint, Yunan ve Çin felsefelerinde yeri vardır. Farklı dini şahsiyetler ve filozoflar farklı şekillerde ifade etmiş olsa da, İngilizce ifadesinde en yaygın biçimi İsa peygambere ithaf edilen Luke İncil'inde geçen şu cümledir: "Başkalarının sana yapmasını istediğin şeyleri başkalarına yap." "Başkalarına yap" kısmı ilk olarak 1567 civarında Katolik ilmihalinde görünmüştür, fakat 1583 baskısında kesindir.^[3]

Antik Yunan felsefesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Yunan'da ve felsefesinde Altın Kural yaygın bir ilke idi. Genel kavramın örnekleri şunları içerir:

"Ondan hastalık kapacağın şeyi komşuna yapma." - Pittacus^[4]
"Başkalarını suçlayacağın şeyi yapmaktan kaçın." – Thales^[5]
"Komşularının sana ne yapmasını istiyorsan, onlara da onu yap." – Sextus the Pythagorean^[6]
"Sana yapıldığında kızacağın şeyi başkalarına da yapma." – Isocrates^[7]
"Kendine yapıldığında zarar göreceğin şeyi başkalarına da yapma." – Epictetus^[8]
"Bilgece ve iyi ve adil olmadan mutlu bir yaşam sürmek imkânsızdır ('ne zarar ver ne de zarar gör' kısmına katılarak^[9]),
ve mutlu bir yaşam sürmeden bilgece ve iyi ve adil olmak imkânsızdır." – Epicurus^[10]

Dinî bağlam[değiştir | kaynağı değiştir]

13 inanç geleneğinden kutsal yazılarda Altın Kuralı gösteren çok inançlı bir poster (Scarboro Missions'tan Paul McKenna tarafından tasarlanmıştır, 2000), 4 Ocak 2002'den beri Birleşmiş Milletler Genel Merkezinde kalıcı olarak sergilenmektedir.^[11] Posteri oluşturmak "13 inanç grubunun her birindeki uzmanlarla gerçekleştirilen meşveretleri içeren beş yıllık bir araştırma aldı".^[11] (Ayrıca bakınız, Küresel Etik.)

Bahai Dini[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bkz: Bahai öğretileri

Bahai Dini yazılarında herkesin teşvik ettiği şey, insanların başkalarına kendilerine davrandıkları gibi davranmaları ve hatta onları kendine tercih etmeleridir:

EY İNSAN OĞLU! Bir kimse gelip senden bir şey isterse reddetme; çünkü onun yüzü Yüzümdür, Benden utan.
— Bahaullah^[12]
Ne mutlu kardeşini kendinden üstün tutana!
— Bahaullah.^[13].ve eğer gözün adalette ise kendin için seçtiğini başkaları için seç.
— Bahaullah^[13]
EY VARLIK OĞLU! Özün için söylemesini istemediğin şeyi özgen için söyleme. Yapmayacağını deme. Bu Benim sana buyruğumdur; onu tut.
— Bahaullah^[12]

Uluslararası ilişkilerde karşılıklılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Karşılılıklılık etiği veya karşılıklılık ilkesi, uluslararası ilişkiler alanında kullanılan temel prensiplerden birisidir. Örneğin uluslararası politikalarda çıkan bir anlaşmazlık üzerine İsrail'in Tel Aviv'den İstanbul'a seyahat edecek Türk yolcuları Ben Gurion Havalimanı'nda abartılı şekilde aramasına "karşılık" Türkiye'nin İstanbul'a gelen İsrail vatandaşlarını sorguya alması,^[14] karşılıklılık ilkesinin bir gereğidir.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Golden Rule Poster in 13 Religions 19 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
A short essay on the Golden Rule
Golden Rule in a Nutshell, referencing at least 19 religions / belief systems 27 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Golden Rule Resources and Articles
Rosicrucians: The Golden Rule 26 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Shared belief in the Golden Rule 8 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Golden Rule as a Global Ethos 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Josef Bordat
The Golden Rule, Ethic of Reciprocity, and the Wiccan Rede 5 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Golden Rule in Religion 19 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Golden Rule in World Religions 21 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Golden Rule, Village Ethic of Mutual Help^{[ölü/kırık bağlantı]} from Project Worldview
The Rules of the Game 30 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Abolition of Man 22 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. E-text of the C. S. Lewis book The Abolition of Man, which includes a comparative appendix.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Burada diğer bir şekilde tanımlanmış, "her tarafın hem hakları hem de sorumluluklarının olduğu etkileşimli bir sistemdeki dengeye göndermede bulunur, bunu destekleyici bir kural da birinin haklarının diğerinin yükümlülükleri olduğunu ifade eder."Bornstein, Marc H. (2002). Handbook of Parenting. Lawrence Erlbaum Associates. ss. 5. ISBN 978-0-8058-3782-7. Bakınız: Paden, William E. (2003). Interpreting the Sacred: Ways of Viewing Religion. Beacon Press. ss. 131-132. ISBN 978-0-8070-7705-4.
^ Stace, Walter T. (1937). The Concept of Morals. New York: The MacMillan Company. ss. chapters on Ethical Relativity (pp 1-68), and Unity of Morals (pp 92-107, specifically p 93, 98, 102). ISBN 0-8446-2990-1.
^ Vaux, Laurence (1583). A Catechisme / OR / CHRISTIAN DOCTRINE. Manchester: The Chetham Society. s. 47. 31 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2009.
^ Pittacus, Fragm. 10.3
^ Diogenes Laërtius, "The Lives and Opinions of Eminent Philosophers", I,36
^ Sextus, 406 B.C.
^ Isocrates, "Nicocles",6
^ Epictetus, "Encheiridion"
^ Tim O'Keefe, Epicurus on Freedom^{[ölü/kırık bağlantı]}, Cambridge University Press, 2005, p.134
^ Epicurus Principal Doctrines 29 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tranls. by Robert Drew Hicks (1925)
^ ^a ^b Mezei, Leslie Gabriel (May 2002). ""The Golden Rule Poster - A History: Multi-faith Sacred Writings and Symbols from 13 Traditions"". Spiritan Missionary News / Scarboro Missions. 11 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.
^ ^a ^b Hz. Bahaullah. "Saklı Sözler" (PDF). İnan, Mecdi tarafından çevrildi. İstanbul: Bahai Eserleri Basım Dağıtım A.Ş. s. 12. ISBN 978-605-84382-2-4. 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.
^ ^a ^b Hz. Bahaullah. Hz. Bahaullah'ın Levihleri (PDF). İnan, Mecdi tarafından çevrildi. Bahai Eserleri Basım Dağıtım A.Ş. 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.
^ Hürriyet gazetesinin 5 Eylül 2011 tarihli haberi

[1] Burada diğer bir şekilde tanımlanmış, "her tarafın hem hakları hem de sorumluluklarının olduğu etkileşimli bir sistemdeki dengeye göndermede bulunur, bunu destekleyici bir kural da birinin haklarının diğerinin yükümlülükleri olduğunu ifade eder."Bornstein, Marc H. (2002). Handbook of Parenting. Lawrence Erlbaum Associates. ss. 5. ISBN 978-0-8058-3782-7. Bakınız: Paden, William E. (2003). Interpreting the Sacred: Ways of Viewing Religion. Beacon Press. ss. 131-132. ISBN 978-0-8070-7705-4.

[2] Stace, Walter T. (1937). The Concept of Morals. New York: The MacMillan Company. ss. chapters on Ethical Relativity (pp 1-68), and Unity of Morals (pp 92-107, specifically p 93, 98, 102). ISBN 0-8446-2990-1.

[3] Vaux, Laurence (1583). A Catechisme / OR / CHRISTIAN DOCTRINE. Manchester: The Chetham Society. s. 47. 31 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2009.

[4] Pittacus, Fragm. 10.3

[5] Diogenes Laërtius, "The Lives and Opinions of Eminent Philosophers", I,36

[6] Sextus, 406 B.C.

[7] Isocrates, "Nicocles",6

[8] Epictetus, "Encheiridion"

[9] Tim O'Keefe, Epicurus on Freedom^{[ölü/kırık bağlantı]}, Cambridge University Press, 2005, p.134

[10] Epicurus Principal Doctrines 29 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tranls. by Robert Drew Hicks (1925)

[:0-11] Mezei, Leslie Gabriel (May 2002). ""The Golden Rule Poster - A History: Multi-faith Sacred Writings and Symbols from 13 Traditions"". Spiritan Missionary News / Scarboro Missions. 11 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.

[:1-12] Hz. Bahaullah. "Saklı Sözler" (PDF). İnan, Mecdi tarafından çevrildi. İstanbul: Bahai Eserleri Basım Dağıtım A.Ş. s. 12. ISBN 978-605-84382-2-4. 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.

[:2-13] Hz. Bahaullah. Hz. Bahaullah'ın Levihleri (PDF). İnan, Mecdi tarafından çevrildi. Bahai Eserleri Basım Dağıtım A.Ş. 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.

[14] Hürriyet gazetesinin 5 Eylül 2011 tarihli haberi

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Altın Kural nedir?, Altın Kural anlamı nedir?, Altın Kural ne demektir?