Alexander von Zemlinsky
Alexander von Zemlinsky
Doğum	14 Ekim 1871 Viyana, Avusturya
Ölüm	15 Mart 1942 Larchmont, New York, ABD
Diğer ad(lar)ı	Alexander Zemlinsky
Meslek	Müzisyen, Besteci, Orkestra şefi, Müzik eğitimcisi
İmza

Alexander (von) Zemlinsky (d. 14 Ekim 1871, Viyana, Avusturya - 15 Mart 1942, Larchmont, NY, ABD), Avusturyalı besteci ve orkestra şefi.^[1]

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Sefarad, Yahudi-Müslüman kökenli Slovak Katolik bir baba ve annenin çocuğu olarak Viyana'da doğdu^[2] ve burada yaşayan birçok Yahudi sakiniyle karakterize edilen Leopoldstadt bölgesinde büyüdü.^[3] Büyük babası Anton Semlinski, Macaristan’ın Žilina şehrinden (günümüzde Slovakya) Avusturya’ya göç etmiş ve Avusturyalı bir kadın ile evlenmiştir. İkisi de Roma Katolik kilisesine bağlı ailelerdendir. Babası Adolf Katolik bir ailedendir. Annesi ise Sefarad Yahudi bir baba ve Bosnalı Müslüman bir annedendir. Alexander’ın tüm ailesi daha sonra Yahudiliği benimsemişlerdir. Bu yüzden kendisi de Yahudi bir ailenin oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Babası isimlerine daha aristokrat olan "von" bağlacını eklemiş olsa da bu ne onu ne de ailesini yüceltmiştir. Kendisi daha sonradan soy ismini "Z" harfi ile yazmaya başlamıştır.

Müzik yeteneği erken yaşta belli oldu ve bu nedenle ailesi, henüz 13 yaşındayken onu Müzik Dostları Derneği Konservatuvarı'na kaydettirdi. Zemlinsky, 1892 yılına kadar bu kurumda okudu ve modelinin ve patronu Johannes Brahms'tan etkilenerek kendi eserlerini besteledi.

Alexander genç yaşta piyano çalmaya başlamış tatillerde de Sinagoglarda org çalmıştır. 1884 yılında Viyana Konservatuvarı’na kabul edilmiş, Anton Door ile piyano çalışmış 1890 yılında okulun piyano yarışmasını kazanmıştır. 1892 yılına kadar çalışmalarına devam etmiş Robert Fuchs ile teori, Johann Nepomuk Fuchs ve Anton Bruckner ile kompozisyon çalışmıştır.^[4] Bu yıllarda da bestelerini yapmaya başlamıştır.

O dönemlerde Zemlinsky’nin Johannes Brahms gibi önemli ve değerli bir destekçisi vardı. 1893 yılında öğretmeni Johann Nepomuk Fuch’sun daveti üzerine Brahms, Zemlinsky’nin re minör senfonisinin ilk seslendirilişinde bulunmuş ve yakın zaman sonra bu yaylı dörtlülerinin de performanslarını takip etmiştir. Brahms Zemlinsky’nin müziğinden etkilenmiş, 1896 yılında genç bestecinin re minör klarinetli triosunu önemli bir müzik yayın kuruluşu olan Simrock tarafından basılması için öneride bulunmuştur.^[5]

Zemlinsky ayrıca Arnold Schönberg ile amatör orkestra olan Polyhymnia'ya bir çellist olarak katıldığında tanıştı; Zemlinsky bu grubu 1895'te kurmuştu. Schönberg, Zemlinsky'nin kız kardeşi Mathilde ile evlendiğinde ikisi yakın arkadaşlar ve daha sonra karşılıklı hayranlar kayınbiraderler oldular. Zemlinsky, Schöberg'e kontrpuan dersleri verdi, böylece Schönberg'in sahip olacağı tek resmi müzik öğretmeni oldu.^[6] 1897 yılında Si-bemol Majör 2. senfonisi Viyana’da seslendirilmiş ve çok büyük bir başarı kazanmıştır. 1899'da Zemlinsky Protestanlığa geçti.^[7][8] Turmwächterlied metninde Hristiyan haçını ve İsa'yı ima etti ve birçok bestesine Mezmurlar'dan ayetler ekledi.^[9] 1900 yılında Gustav Mahler’in "Es war einmal" (Bir Zamanlar) adlı operasının ilk temsilini yapması, bir besteci olarak itibarının artmasına büyük katkısı olmuştur.

Orta dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

1900'den sonra Zemlinsky, hem besteci hem de orkestra şefi olarak Viyana'da önde gelen bir müzikal figür olarak sağlam bir şekilde kuruldu. Ancak, gerçekten büyük bir ilerleme sağlayamadı. 1900'den 1904'e kadar Carltheater'da ve kendisine sadece operet yönetme görevi verildiği Theater an der Wien'de kapellmeisterdi. Volksoper'da kapellmeister ve Hofoper'da bir sezon (1907-8) olarak atandığı 1904 yılına kadar repertuvarda büyük işler yapabildi. Bu dönemde kompozisyon çalışmalarını müzik tiyatrosuna odakladı: 1910 yılına kadar Zemlinsky, türe olan şaşmaz yakınlığını çok çeşitli bir şekilde gösteren dört opera yazdı.^[3]

1900 yılında öğrencisi Alma Schindler’e karşı büyük bir aşk beslemiş ve o da kısa zamanda buna karşılık vermiştir. Fakat Alma Schindler ailesi ve arkadaşları tarafından çok büyük bir baskı hissetmesi nedeni ile bu ilişkiye bir son vermiştir. Bunun büyük bir nedeni Alexander’ın büyük bir üne sahip olmaması ve fiziksel olarak çirkin bir adam olmasından kaynaklanıyordu.^[4] Bu ilişkinin ardından Alma Schindler 1902 yılında Gustav Mahler ile evlendi. Zemlinsky 1907 yılında Ida Guttmann ile evlendi fakat evlilik mutsuz bir şekilde Ida Guttmann’ın 1929’daki ölümüne kadar devam etti. 1930 yılında kendisinden 29 yaş küçük olan Luise Sachsel ile evlendi, bu 1941 yılına kadar devam eden, öncekilerden daha mutlu bir evlilik oldu.^[7]

Son yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Zemlinsky daha sonra Berlin'e taşındı ve burada Kroll Operası'nda Otto Klemperer'e şef olarak öğretmenlik yaptı ve çalıştı. Nazi Partisi'nin yükselişiyle, 1933'te Viyana'ya kaçtı ve burada resmi bir görevi yoktu, bunun yerine beste yapmaya ve ara sıra konuk şef olarak görünmeye odaklandı.^[10] 1938'den itibaren Viyana'daki durum onun çalışmaya devam etmesini imkânsız hale getirdi ve Hitler'in işgalinden sonra Zemlinsky ve ailesi kaçmayı planladı. 1938 sonbaharında Viyana'yı terk ettiler ve New York'a kaçtılar.^[3] Diğer bir göçmen olan Schönberg 1930-40’larda Los Angeles ve Güney California Üniversitelerinde başarılı ve kazançlı işlerde bulunurken kendisi benimseyemediği New York’ta genellikle bilinmeyen ve ihmal edilmiş birisi olarak yaşamaya devam etti. Daha sonra sağlığı bozuldu ve besteciliğe son verdi. Bir dizi felç geçiren besteci 1942 yılında New York’un Larchmont kentinde zatürre hastalığından dolayı öldü.

Müziği[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir şef olarak Zemlinsky, diğerlerinin yanı sıra Kurt Weill ve Stravinsky tarafından, yalnızca Mozart'ın dikkate değer yorumlarıyla değil, Mahler, Schoenberg ve diğer birçok çağdaş müziği savunduğu için de takdir edilmiştir. Öğrencileri arasında Erich Korngold, Hans Krása, Alban Berg, Anton Webern ve Karl Weigl vardır.^[11] Zemlinsky'nin müzik tarzı, geç Romantizmi ve yirminci yüzyıl modernizmini pekiştiren Brahms, Mahler, Wagner ve Schöenberg'den etkisindedir. Yapıtları tonalite ile deney yapar, ancak atonalizmi veya on iki tonlu tekniği benimsememiştiri; daha sonraki çalışmaları neo-klasizme ve caza doğru bir hareket gösterir. Mahler'in eserlerinin yeniden canlandırılması Zemlinsky için de bir canlanma başlatana kadar müziği konser salonlarından kaybolmuştur.^[12]

Eserleri genellikle Operaları içerse de çok başarılı çalgı müziği eserleri de vardır. Zemlinsky'nin en iyi bilinen eseri, soprano, bariton ve orkestra için yedi bölümlük bir parça olan Lirik Senfoni'dir (1923).^[11] Die Seejungfrau (Küçük Deniz Kızı) adlı senfonik şiiri (1905), iki senfoni (1892 & 1897), Sinfonietta (1934), orkestra için üç bale parçası, Eine florentinische Tragödie (Bir Floransa Trajedisi, 1915-16), Der Zwerg (Cüce, 1919-1921) adlı operaları, dört yaylı dörtlü, klarinetli trio, solo piyano için parçalar, şan ile piyano için ve şan ile orkestra için şarkılar önemli eserleri arasındadır. Birçok eseri Universal Edition, Ricordi Munich ve Simrock/Boosey & Hawkes gibi önemli yayınevi tarafından basılmıştır.

Alexander Zemlinsky, büyük üne sahip olmayan ve yine de zamanında çok saygı gören bestecilerden biridir. Eserleri müziğin tarihini değiştirmedi, ancak 1890-1940 yılları arasında müzikteki çalkantılı gelişmelerin gerçek bir kanıtıdır. Zemlinsky, zaman ve tarzlar arasında durur, ancak bu aracı pozisyonda zengin, anlaşılmaz, müzikal bir dil bulmuştur. Onun kişiliği ve çalışması, Avrupa'daki en büyüleyici sanat dönemlerinden birini temsil eder.^[3]

Seçilmiş eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Operaları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sarema (1893-95)
• Es war einmal (1897-99, rev.1912)
• Der Traumgörge Op. 11 (1904-06)
• Kleider machen Leute Op. 12 (1907-1909, rev. 1910, 1922)
• Eine florentinische Tragödie Op. 16 (1915-16)
• Der Zwerg Op. 17 (1919-21)
• Der Kreidekreis Op. 21 (1930-31)
• Der König Kandaules Op. 26 (1935-36, Orkestrasyonu Antony Beaumont tarafından tamamlanmıştır (1992-96)

Diğer sahne eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ein Lichtstrahl (Işık huzmesi). Piyano için pantomim dram (Senaryo: Oskar Geller), 1901, rev. 1902)
• Ein Tanzpoem. (Dans Şiiri) Orkestra için 1 perde bale müziği (Hugo von Hofmannsthal (1901-1904) Der Triumph der Zeit balesinin son versiyonu)
• Shakespeare'in Cymbeline oyunu için ek müzik. Tenor, koro ve orkestra için (1913–15)

Koro eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Frühlingsglaube Karma koro ve yaylı çalgılar orkestrası için (Metin: Ludwig Uhland) (1896)
• Geheimnis Karışık koro ve yaylı çalgılar orkestrası için (1896)
• Minnelied (Metin: Heinrich Heine) Erkeler korosu ve oda müziği topluluğu için (ca.1895)
• Hochzeitgesang (Metin: Tevrat) Tenor solo, koro ve org için (1896)
• Frühlingsbegräbnis (Metin: Paul Heyse). Soprano, bariton, karma koro ve orkestra için kantat (1896/97, rev. ca.1903)
• Aurikelchen (Metin: Richard Dehmel) Kadınlar korosu için (1898)
• Mezmur 83 Solistler, karma koro ve orkestra için (1900)
• Mezmur 23 Koro ve orkestra için, Op.14 (1910, İlk seslendirilişi: Viyana, 1910)
• Mezmur 13 Koro ve orkestra için, Op.24 (1935)

Ses(ler) ve orkestra[değiştir | kaynağı değiştir]

• Waldgespräch (Metin: Joseph von Eichendorff) Soprano, iki korno, arp ve yaylı çalgılar için (1896)
• Maiblumen blühten überall (Metin: Richard Dehmel) soprano ve yaylı çalgılar altılısı için (yak.1898)
• Sechs Gesänge Maurice Maeterlinck şiirlerine atıfla, Op.13 (1913, Orkestrasyon 1913/21)
• Lirik Senfoni Soprano, bariton ve orkestra için, Op.18 (Rabindranath Tagore şiirlerine atıfla) (1922–23)
• Symphonische Gesänge Bariton veya alto ve orkestra için, Op.20 (Metin: Afrika singt. Eine Auslese neuer afro-amerikanischer Lyrik, 1929)

Ses ve piyano için şarkılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Şarkılar, Op. 2 (1895–96)
• Şarkılar, Op. 5 (1896–97)
• Walzer-Gesänge Op. 6 (Ferdinand Gregorovius'un Toskana şarkılarına dayanan Vals-Şarkıları) (1898)
• Irmelin Rose und andere Gesänge, Op. 7 (1898/99)
• Turmwächterlied und andere Gesänge, Op. 8 (1898/99)
• Ehetanzlied und andere Gesänge, Op. 10 (1899–1901)
• Sechs Gesänge Maurice Maeterlinck şiirlerine atıfla, Op. 13 (1913)
• 6 Şarkı, Op. 22 (1934; İlk seslendirilişi: Prag 1934)
• 12 Şarkı, Op. 27 (1937)
• 3 Şarkı (Metin: Irma Stein-Firner) (1939)

Orkestra eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Mi-minor Senfoni (1891) [Sadece iki bölümü mevcut]
• Senfoni No.1 re minor (1892–93)
• Senfoni No.2 Si-bemol major (1897)
• Drei Ballettstücke. Der Triumph der Zeitden suit (1902)
• Die Seejungfrau (Kucuk Denizkizi), Hans Christian Andersen'den fantazi (1902–03, İlk seslendirilişi: Viyana 1905)
• Sinfonietta, Op. 23 (1934, İlk seslendirilişi: Prag, 1935)

Oda müziği[değiştir | kaynağı değiştir]

• Viyolonsel ve Piyano için Üç Parça (1891)
• Mi-minör Yaylı Çalgılar Kuarteti (yak.1893)
• Viyolonsel ve Piyano için la minor sonat (1894)
• Yaylı çalgılar beşlisi için iki bölüm (1894/1896) [Yaylı çalgılar beşlisi, re minör[
• Keman ve Piyano için Seranad (Süit) (1895)
• Trio, Op. 3, Klarinet (veya keman), Viyolonsel ve Piyano için re minör (1896)
• Yaylı Dörtlü No. 1, Op. 4 La Majör (1896)
• Yaylı Dörtlü No. 2, Op. 15 (1913–15, ilk çalınma, Viyana 1918)
• Yaylı Dörtlü No. 3, Op. 19 (1924)
• Yaylı Dörtlü için iki bölüm (1927) [Bitirilmemiş Yaylı Dörtlü]
• Yaylı Dörtlü No. 4 (Süit), Op. 25 (1936)
• Klarinetli dörtlü, Klarinet, Keman, Viola ve Viyolonsel (1938/39) [Bitirilmemiş]
• Humoreske (Rondo) Üflemeli Tahta Çalgılar beşlisi (1939)
• İki Korno ve Piyano için Jagdstück (Av Parçası) (1939)

Piyano[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ländliche Tanze, Op. 1 (1892)
• Vier Balladen (1892–93)
• Albumblatt (Erinnerung aus Wien) (1895)
• Skizze (1896)
• Fantasien über Gedichte von Richard Dehmel, Op. 9 (1898)
• Menuett (Das Gläserne Herz) (1901)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Opera bestecileri listesi

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Alexander von Zemlinsky ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• IMSLP websitesi "Zemlinsky, Alexander von" maddesi 29 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim: 3 Mayıs 2021)
• "Zemlinsky Vakfi" websitesi 6 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) (İngilizce) (Erişim: 3 Mayıs 2021)
• "Orel Foundation" katalogu "Alexander Zemlinsky" maddesi 16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim: 3 Mayıs 2021)