Afet ve acil durum yönetimi

Afet ve acil durum yönetimi,^[1]^[2]^[3]^[4]^[5] afet yönetimi veya acil durum yönetimi meydana gelen bir afet veya acil durumun etkilerini azaltmak için yapılan çalışmaların tümü.

Afet ve acil durum yönetiminin odaklandığı konu, meydana gelen olayları önlemek veya ortadan kaldırmak değil, etkilerini azaltmak için çalışmalar yapmaktır. Planlama ve uygulamada yapılan hatalar, kitlesel ölüm ve yaralanmalara sebep olabilir. Afet ve acil durum yönetimi kapsamındaki olaylar terör, yangın, tehlikeli madde olayları, deprem, sel, tsunami, fırtına, kasırga, ayaklanma, kıtlık, kuraklık veya büyük kazalar gibi çeşitli olaylar olabilir.^[6] Risk yönetimi kapsamında tüm aşamalar için mevcut kaynakları kullanarak, karar vererek, planlayarak, analiz ederek ölüm ve yaralanmaları önlemek ile çevre ve mülkü korumak, afet ve acil durum yönetiminin temel amacıdır.^[7]

Acil durum planlama amaçları[değiştir | kaynağı değiştir]

Acil durum planlaması, acil durumların oluşmasını önlemeyi amaçlar ve bunda başarısız olursa, herhangi bir acil durumun sonuçlarını ve etkilerini azaltmak için etkili bir eylem planı başlatır. Acil durum planlarının geliştirilmesi döngüsel bir süreçtir ve iş sürekliliği ve güvenlik risk yönetimi gibi birçok risk yönetimi bilim dalında ortaktır ve burada risklerin tanınması veya tanımlanması^[8] ve ayrıca risklerin sıralanması veya değerlendirilmesi^[9] afete hazırlanmak için önemlidir. ASIS, Ulusal Yangından Korunma Derneği (NFPA) ve Uluslararası Acil Durum Yöneticileri Birliği (IAEM) gibi profesyonel kuruluşlar tarafından yayınlanan acil durum planlamasına ilişkin bir dizi kılavuz ve yayın vardır.

Acil durum yönetim planları ve prosedürleri, bir acil durum meydana geldiğinde karar vermekten sorumlu uygun şekilde eğitilmiş personelin belirlenmesini içermelidir. Eğitim planları kurum içi çalışanları, yüklenicileri ve sivil koruma ortaklarını içermeli ve eğitim ve testlerin niteliğini ve sıklığını belirtmelidir. Bir planın etkinliğinin denenmesi düzenli olarak yapılmalıdır; birkaç işletme veya kuruluşun aynı alanı işgal ettiği durumlarda, tüm taraflarca resmi olarak kabul edilen ortak acil durum planları uygulamaya konmalıdır. Öngörülebilir tehlikelere hazırlık için tatbikatlar ve alıştırmalar, acil durumun ele alınmasına dahil olacak hizmetlerin ve etkilenecek kişilerin katılımıyla sıklıkla yapılır.

Yangınlar, kasırgalar, koruma için kapanmalara, depremlere ve diğer tehlikelere hazırlanmak için tatbikatlar yapılır.

ABD'de Hükûmet Acil Durum Telekomünikasyon Servisi, federal, eyalet, yerel hükûmet personelini, sanayiyi ve sivil toplum kuruluşlarını, kriz durumunda acil erişim sağlayarak ve genel anahtarlamalı telefon ağıyla yerel ve uzun mesafeli aramalarda öncelik vererek destekler.

Aşamalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Nispeten yakın zamanda tartışılmaya başlanmış olmakla birlikte,^[10] afetler ve dolayısıyla acil durum yönetimi de dört aşamadan oluşur. Bunlar önlem, hazırlık, müdahale ve iyileştirme aşamalarıdır.^[11]^[12]^[13] Belirtilen bu dört aşamanın kısıtlayıcı bir yaklaşım olduğu öne sürülse de, bu süreçlere ilişkin geçerli ve kullanışlı olduğu yaygın biçimde kabul edilmiş bir başka model bulunmamaktadır.^[10]

Önlem ve zarar azaltma[değiştir | kaynağı değiştir]

Önlem; yapı, tesisat, eşya ve çevresel risklerin tespit edilerek asgari düzeye indirgenmesini içeren süreçtir.^[11]^[12]^[13] Kimi kaynaklarda "zarar azaltma" olarak da anılmaktayken,^[12]^[13] bazı kaynaklarda ise "önlem ve zarar azaltma" olarak birlikte ele alınmaktadır.^[14] Önlem acil durumun oluşmasını engellemek için alınan tedbirlerdir. Bunun mümkün olmadığı durumlarda can ve mal kaybını en aza indirmek için alınan tedbirler ise zarar azaltma olarak adlandırılır.^[14]

Hazırlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Hazırlık aşaması afet meydana geldiğinde kullanılacak prosedür ile teçhizatın hazırlanmasına ve dolayısıyla eğitime odaklanır.^[11]^[12]^[13] Bu teçhizat ve prosedürler afete karşı açıklığı azaltmak, afetin etkilerini azaltmak veya acil bir durumda daha etkin bir reaksiyon göstermek için kullanılır.^[5]

Müdahale[değiştir | kaynağı değiştir]

Olay anında can ve malı korumak ve kurtarmak için acil durum kaynaklarını kullanarak afetzedeleri tahliye etmek ve ihtiyacı olanlara yiyecek, içecek, barınak ile sağlık hizmetlerini sağlamak, güvenlik gibi kritik kamu hizmetlerinin çalışmasını sağlamak için acil durum eylemlerinin yürütülmesidir.^[11]^[13]

İyileştirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Afet veya acil durum sonrası toplum ve bireyler ile kurumların kendi kendilerine çalışabilmeleri, olaydan önceki normal yaşama dönmelerini kapsayan süreçtir.^[11]^[12]^[13]

Ulusal kurumlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Devletler ulusal düzeyde etkiye yol açan veya yerel kaynakların müdahalede yetersiz kaldığı afet ve acil durumlar karşısında, yönetim çalışmalarını birtakım kamu kurumları aracılığıyla gerçekleştirmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde çalışmalarını sürdüren Federal Acil Durum Yönetim Kurumu, kısa adıyla FEMA (İngilizce: Federal Emergency Management Agency), 1 Nisan 1979 tarihinde kurulmuştur.^[15] Amerika Birleşik Devletleri'nde il ve eyalet düzeyindeki müdahalelerin yetersiz kaldığı, Amerika Birleşik Devletleri başkanı'ndan FEMA ve federal hükümetin yardımının istenildiği afet ve acil durumlarda müdahale görevi üstlenmektedir. Amacı; "hazırlanma, korunma, müdahale etme, iyileşme ve zarar azaltma kabiliyetinin millet olarak birlikte inşa edilmesi, sürdürülmesi ve geliştirilmesininin sağlandığı konusunda vatandaş ve yardım personelini temin etmek" olarak belirtilmektedir.^[16] Kurumun Zarar Azaltma Direktörlüğü; afet öncesi risklerin tanımlanması ile yaralanma ve ölümlerin önüne geçilmesini sağlayacak önlem çalışmalarından sorumludur.^[17]

Hindistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Millî Afet Yönetim Kurumu (İngilizce: National Disaster Management Authority), kısaca NDMA, Hindistan'ın İçişleri Bakanlığı'na bağlı olarak 23 Aralık 2005 tarihinde kurulmuştur.^[18] Organizasyonunda planlama, operasyon, zarar azaltma, yönetim, finans ve proje birimleri bulunan^[19] kurumun amacı, felaketler bağlamında güvenli yaşam kültürünün tesis edilmesini sağlayacak sürdürülebilir stratejiler geliştirmektir.^[20] Afet yönetim prosedürlerinin belirlenmesi ve bunların uygulanması için gerekli koordinasyonun sağlanması, ulusal plan ve diğer ilgili planların onaylanması, gerekli görülen önlem ve hazırlık çalışmalarının yapılması ile gerektiğinde afetten etkilenen başka ülkelere destek verilmesi, kurumun işlev ve sorumlulukları arasındadır.^[21]

Rusya[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya Federasyonu Sivil Savunma, Acil Durumlar ve Doğal Afet Sonuçlarını Giderme İşleri Bakanlığı (Rusça: Министерство России по делам гражданской обороны, чрезвычайным ситуациям и ликвидации последствий стихийных бедствий), kısa adıyla Acil Durumlar Bakanlığı (Rusça: Министерство по чрезвычайным ситуациям – МЧС России) ve uluslararası kısaltmasıyla EMERCOM (İngilizce: Emergency Control Ministry), 10 Ocak 1994 tarihinde kurulmuştur.^[22] Bakanlık yangın söndürme, sivil savunma ve doğal veya insan kaynaklı afet ve acil durumlarda arama-kurtarma çalışmalarının yürütülmesinden sorumludur.^[23]

Türkiye[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugünkü yapılandırması ile Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, kısa adıyla AFAD, 5902 sayılı kanunun 17 Haziran 2009'da Resmî Gazete'de yayımlanmasıyla kurulmuştur. Kurumun görevi; afet ve acil durum süreçlerini oluşturan önlem, hazırlık, müdahale ve iyileştirme faaliyetlerinin yönetim ve koordinasyonunu gerçekleştirmektir.^[24]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "AFAD Hakkında - AFAD - Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı". AFAD. 2 Aralık 2013. 7 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.
^ İstanbul Sanayi Odası (1 Temmuz 2008). "Sanayide Afet ve Acil Durum Yönetimi Rehberi" (PDF). İstanbul Sanayi Odası. 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.
^ "Disaster and Emergency Management". Queensland Government, Department of Education and Training, Policy and Procedure Register. 2016. 1 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.
^ "Disaster and Emergency Management". Fairleigh Dickinson University. 2016. 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.
^ ^a ^b "Disaster and Emergency Preparedness: Guidance for Schools" (PDF). World Bank Group - International Finance Corporation. 26 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.
^ Tanrıvere, Utku (2014). Afet Araştırmaları Ders Notları. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
^ ^a ^b Bilgitekin, Mehmet H. (2014). Acil Durum Yönetimi Ders Notları. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, İzmit Meslek Yüksek Okulu.
^ Zhou, Quan; Huang, Weilai; Zhang, Ying (February 2011). "Identifying critical success factors in emergency management using a fuzzy DEMATEL method". Safety Science. Elsevier. 49 (2): 243-252. doi:10.1016/j.ssci.2010.08.005.
^ Hämäläinen, R. P.; Lindstedt, M. R.; Sinkko, K. (2000). "Multiattribute risk analysis in nuclear emergency management". Risk Analysis. 20 (4): 455-468. doi:10.1111/0272-4332.204044. PMID 11051070.
^ ^a ^b Crondstedt, Mal (2002). "Prevention, Preparedness, Response, Recovery - and outdated concept?". Australian Journal of Emergency Management. 17 (2). ss. 10-13. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
^ ^a ^b ^c ^d ^e United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (1999). "Diaster Planning - prevention, preparedness, response, recovery" (PDF). United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. 14 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2016.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Ohio Emergency Management Agency. "The Four Phases of Emergency Management" (PDF). Ohio Emergency Management Agency. 18 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ocak 2016.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kadıoğlu, Mikdat (2011). Afet Yönetimi. İstanbul: T.C. Marmara Belediyeler Birliği.
^ ^a ^b "Emergency Management Planning Guide" (PDF). Public Safety Canada. 2 Ekim 2011. 13 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
^ "Executive Order 12127-Federal Emergency Management Agency". The Naval Postgraduate School Center for Homeland Defense and Security, Homeland Security Digital Library. 1979. 22 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.
^ Concord, N. H. (24 Eylül 2011). "Rebuild Smarter, Safer and Stronger". Federal Emergency Management Agency. 14 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.
^ "Resource Record Details". Federal Emergency Management Agency. 2011. 25 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2011.
^ "Evolution of NDMA". National Disaster Management Authority, Government of India. 22 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.
^ "Organisation Structure". National Disaster Management Authority, Government of India. 29 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.
^ "Vision". National Disaster Management Authority, Government of India. 22 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.
^ "Functions and Responsibilities". National Disaster Management Authority, Government of India. 8 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.
^ Thomas, T. L. "EMERCOM: Russia's Emergency Response Team". Foreign Military Studies Office. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.
^ "Structure". EMERCOM of Russia. 2015. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.
^ "AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞININ TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN" (.html). T.C. Resmî Gazete (27261). Ankara: T.C. Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü. 17 Haziran 2009. 26 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

[afad-1] "AFAD Hakkında - AFAD - Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı". AFAD. 2 Aralık 2013. 7 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.

[iso-2] İstanbul Sanayi Odası (1 Temmuz 2008). "Sanayide Afet ve Acil Durum Yönetimi Rehberi" (PDF). İstanbul Sanayi Odası. 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.

[queensland-3] "Disaster and Emergency Management". Queensland Government, Department of Education and Training, Policy and Procedure Register. 2016. 1 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.

[dickinsonuni-4] "Disaster and Emergency Management". Fairleigh Dickinson University. 2016. 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.

[ifc-5] "Disaster and Emergency Preparedness: Guidance for Schools" (PDF). World Bank Group - International Finance Corporation. 26 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.

[tanrıvere-6] Tanrıvere, Utku (2014). Afet Araştırmaları Ders Notları. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

[bilgitekin-7] Bilgitekin, Mehmet H. (2014). Acil Durum Yönetimi Ders Notları. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, İzmit Meslek Yüksek Okulu.

[8] Zhou, Quan; Huang, Weilai; Zhang, Ying (February 2011). "Identifying critical success factors in emergency management using a fuzzy DEMATEL method". Safety Science. Elsevier. 49 (2): 243-252. doi:10.1016/j.ssci.2010.08.005.

[9] Hämäläinen, R. P.; Lindstedt, M. R.; Sinkko, K. (2000). "Multiattribute risk analysis in nuclear emergency management". Risk Analysis. 20 (4): 455-468. doi:10.1111/0272-4332.204044. PMID 11051070.

[crondstedt-10] Crondstedt, Mal (2002). "Prevention, Preparedness, Response, Recovery - and outdated concept?". Australian Journal of Emergency Management. 17 (2). ss. 10-13. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.

[unesco-11] United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (1999). "Diaster Planning - prevention, preparedness, response, recovery" (PDF). United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. 14 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2016.

[ohio-12] Ohio Emergency Management Agency. "The Four Phases of Emergency Management" (PDF). Ohio Emergency Management Agency. 18 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ocak 2016.

[kadıoğlu-13] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kadıoğlu, Mikdat (2011). Afet Yönetimi. İstanbul: T.C. Marmara Belediyeler Birliği.

[canada-14] "Emergency Management Planning Guide" (PDF). Public Safety Canada. 2 Ekim 2011. 13 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.

[emir-15] "Executive Order 12127-Federal Emergency Management Agency". The Naval Postgraduate School Center for Homeland Defense and Security, Homeland Security Digital Library. 1979. 22 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.

[fema01-16] Concord, N. H. (24 Eylül 2011). "Rebuild Smarter, Safer and Stronger". Federal Emergency Management Agency. 14 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.

[fact_sheet-17] "Resource Record Details". Federal Emergency Management Agency. 2011. 25 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2011.

[ndma1-18] "Evolution of NDMA". National Disaster Management Authority, Government of India. 22 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.

[ndma2-19] "Organisation Structure". National Disaster Management Authority, Government of India. 29 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.

[ndma3-20] "Vision". National Disaster Management Authority, Government of India. 22 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.

[ndma4-21] "Functions and Responsibilities". National Disaster Management Authority, Government of India. 8 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.

[fmso-22] Thomas, T. L. "EMERCOM: Russia's Emergency Response Team". Foreign Military Studies Office. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.

[emercom1-23] "Structure". EMERCOM of Russia. 2015. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.

[afad-kanun-24] "AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞININ TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN" (.html). T.C. Resmî Gazete (27261). Ankara: T.C. Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü. 17 Haziran 2009. 26 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

Acil durum yönetimi nedir?, Acil durum yönetimi anlamı nedir?, Acil durum yönetimi ne demektir?