2000 Azerbaycan genel seçimleri

← 1995 5 Kasım 2000 2005 →
← önceki üyeler seçilen üyeler →
Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi'nin 125 sandalyesi için Çoğunluk için gereken 63 sandalye
Katılım	%68,64
Birinci parti İkinci parti Üçüncü parti   Lider Haydar Aliyev Ebülfez Elçibey Sabir Rüstemhanlı Parti Yeni Azerbaycan Partisi Azerbaycan Halk Cephesi Partisi Vatandaş Dayanışması Partisi Liderlik tarihi 22 Ekim 1992 16 Haziran 1989 3 Kasım 1992 Liderin bölgesi Katılmadı Katılmadı Nispi temsil Son seçim 53 sandalye 4 sandalye 1 sandalye Sandalye 72 6 3 Değişim 19 2 2   Dördüncü parti Beşinci parti Altıncı parti   Lider Ramiz Ahmedov İsa Gamber Fezail Ağamalı Parti Azerbaycan Komünist Partisi Müsavat Partisi Ana Vatan Partisi Liderlik tarihi 17 Ağustos 2000 7 Kasım 1992 24 Kasım 1990 Liderin bölgesi Nispi temsil ? 30 sayılı Yevlah Son seçim 0 sandalye 0 sandalye 0 sandalye Sandalye 2 2 1 Değişim 2 2 1   Yedinci parti Sekizinci parti   Lider İtibar Mammadov Hanhüseyn Kazımlı Parti Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi Azerbaycan Sosyal Refah Partisi Liderlik tarihi 4 Temmuz 1992 4 Ağustos 1995 Liderin bölgesi ? 58 sayılı Bilesuvar Son seçim 3 sandalye 0 sandalye Sandalye 1 1 Değişim 2 1
Önceki Meclis Başkanı Murtuz Alaskerov Yeni Azerbaycan Partisi Seçilen Meclis Başkanı Murtuz Alaskerov Yeni Azerbaycan Partisi

2000 Azerbaycan genel seçimleri, 5 Kasım 2000 tarihinde yapılan ve Azerbaycan Millî Meclisi 2. döneminin 125 yeni üyesinin belirlendiği seçimlerdir.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

1998 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Haydar Aliyev cumhurbaşkanı seçilmiştir.

18 Temmuz 2000 tarihinde cumhurbaşkanı Haydar Aliyev Milli Meclisin seçtiği 17 üyeden ibaret Merkezi Seçim Komisyonu onaylandı. Yeni MSK'da 6 üye liste usulü çoğunluk sistemiyle seçilen çoğunluk olan partiden, 6 üye liste usulü çoğunluk sistemiyle seçilen azınlık olan partiden, diğer 5 üye kişi ise bağımsız milletvekillerinden seçilmiştir.

"Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisine Seçimler Yasasının" 12.5. Maddesine göre, liste usulü çoğunlukla seçilen tek sandalyelik seçim çevrelerinin kurulmasına ilişkin şema ve grafik açıklamanın, seçimlerden 110 gün önce, yani 18 Temmuz 2000'den daha geç olmamak üzere Merkez Seçim Komisyonu tarafından onaylanması gerekiyordu. Ancak seçimlere hazırlık sürecinin ilk aşamasında ortaya çıkan gizemli durum, MSK'nın yeni bir kompozisyon üzerinde çalışmaya başlamasına izin vermedi. Tekrarlanan uyarılara rağmen, Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi ve Azerbaycan Halk Cephesi Partisinin temsil eden Merkez Seçim Komisyonu'nun altı üyesi toplantılara katılmadı ve Komisyon yetersizlik nedeniyle yetkilerini kullanamadı.

19 Temmuz'da Merkez Seçim Komisyonu tekrar toplandı ve atanan tüm üyeler bilgilendirildi. Komisyonun yukarıda belirtilen 6 üyesi toplantıya bir daha katılmadı ve MSK'nın oluşumu gerçekleşmedi.

Komisyonun geri kalan üyeleri gergin durumu çözmek için cumhurbaşkanına başvurdu. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi Başkanı ve AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Dairesi Başkanına da benzer başvurular yapılmıştır.

22 Temmuz'da Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı'nın emriyle Milli Meclis'in herhangi bir siyasi partiye üye olmayan milletvekilleri tarafından aday gösterilen 18. Milli Meclis üyesi MSK'ya atandı. 24 Temmuz'da Komisyon, üyelerinin üçte ikisinin katılımıyla ilk yetkili toplantısını yaptı. Aynı toplantıda Mezahir Panahov, Merkez Seçim Komisyonu Başkanı seçildi. Ayrıca Komisyon Başkan Yardımcısı ve Sekreteri olarak yeniden seçildi. Gündemdeki konularla ilgili kararlar alındı. Azınlık siyasi partileri tarafından MSK'ya aday gösterilen altı kişi toplantıya katılmadı.

Merkez Seçim Komisyonu'nun 24 Temmuz 2000'de açıklanan açıklamasında, aynı gün yeni bir MSK toplantısı yapıldığı, seçilen konuların görüşüldüğü ve ilgili kararların alındığı belirtildi.

16 Eylül - oy verme gününden 50 gün önce sandıkların kurulması, ilgili yürütme organları ve belediye başkanları ile koordineli olarak seçim komisyonları tarafından tamamlandı.

Azerbaycanlı mülteci vatandaşların oy hakkına sahip olmalarını sağlamak için daha önce olduğu gibi yaşadıkları bölgelerde ayrı sandık merkezleri kuruldu. Azerbaycan Cumhuriyeti vatandaşlarının yabancı ülkelerde oy kullanabilmeleri için yurtdışındaki büyükelçiliklerde ve diplomatik misyonlarda oy verme gününden en az 30 gün önce, yani 6 Ekim'e kadar sandık merkezleri ve bölge seçim komisyonları oluşturulmuştur. Ülkede toplam 4.976 sandık merkezi kuruldu.

Seçimlerden bir ay önce Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, 6 Ekim'de yapılacak parlamento seçimlerinde siyasi partilerin nispi seçim sistemine katılımını yeniden değerlendirme olasılığını görüşmek üzere Merkez Seçim Komisyonu'na başvurdu.

Merkez Seçim Komisyonu (MSK), 7-8 Ekim tarihlerindeki toplantısında Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in itirazını tartıştı ve aday olmak isteyen tüm siyasi partilere koşulların yaratılmasının ülkede özgür ve adil seçimler yapılmasına hizmet edebileceği sonucuna vardı.

Seçim sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu genel seçim karma (100 liste usulü çoğunluk; 25 nispi temsil) sistemde düzenlenen son seçimdir. 100 sandalyeye uygun ülke 100 seçim çevresine bölünmüştür. İşgal altında olan bölgelerin milletvekilleri için seçim çevreleri (5 seçim çevresi; 41, 42, 45, 47, 48, 71, 86, 90 ve 95) ülke genelinde göçmenlerin yaşadıkları şehirleri, rayonları, kasabaları kapsamaktadır. Ayrıca nispi temsil (D'Hondt sistemi) için ülke genelinde oylama sandıkları oluşturuldu. Nispi temsilde adaylara değil partilere oy verilmektedir. Nispi temsilde partiler için belirlenen baraj %6 olmuştur. 1995 Azerbaycan genel seçimlerinde %8 olan seçim barajı muhalefetin talebi, iktidarın da onayı ile %6'ya indirilmiştir. Ayrıca seçimlere katılan partiler seçim gününden en az 6 ay önce devlet kaydına alınmış olmalı ve 50 bin imza toplamalıdır.

Katılım[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel durum[değiştir | kaynağı değiştir]

Merkez Seçim Komisyonu'na yasaya göre kayıtlı siyasi partiler ve siyasi parti ittifakları, 7 Temmuz'dan itibaren nispi temsil seçim bölgesi için aday listelerini sundular.

23 Temmuz'da Azerbaycan vatandaşları, siyasi partiler ve siyasi parti blokları tarafından tek sandalyeli liste usulü çoğunluk olan seçim bölgelerine aday gösterme süreci başladı.

Yukarıda belirtilen seçim bölgelerine aday olmak için başvuran 1.044 vatandaş, Seçim Kurulu Seçim Komisyonlarından imza kağıtları aldı ve 823 kişi de ilgili komisyonlara tebligat belgeleri sundu. Adayların aday gösterilmesine ilişkin tebligat belgelerinin yanı sıra Seçim Komisyonlarında seçmen imza kağıtlarının da kontrol edilmesinin ardından 408 adayın tescili yapılarak listeler açıklandı. Daha sonra adaylıklarını geri çeken ve Merkez Seçim Komisyonu kararıyla bazı adayların aday listesinden çıkarılması nedeniyle bu sayı 390'a düştü.

Tarafsızların yanı sıra, 33 siyasi partiyi temsil eden vatandaşlar, tek sandalyeli seçim bölgelerinde aday listesine dahil edildi. Bu seçim bölgelerinde aday gösterilen adayların %63,3'ü siyasi parti üyesidir ve %36,7'si tarafsızdır. YAP 140; AHCP 39; AMİP 28; Müsavat 22; ASRP 4; AVP 4; ADP 4; Vahdet 3; ADSP 3; ALP 3; Demokratik Azerbaycan İttifakı 2; MKP 2; VHP 1; AVKP 1; AYP 1; MAP 1; ANAP 1; MDP 1; AzKP 2 adayla tek sandalyeli seçim bölgelerinde seçime katıldı.^[1] AHP 4; ALDP 4; ARP 3; ADTP 2; SAP 2; AMHP 2; VAMBP 1; DZP 1 adayla katılma için başvuru yapsa da adaylar kayda alınmadı.

Azerbaycan'da yasaya uygun faaliyet gösteren 14 siyasi parti, orantılı sistemle seçimlere katılmak için Merkez Seçim Komisyonu'na başvurdu. Bunlardan dokuzu, seçmen imzalarının toplanmasındaki ciddi düzensizlikler nedeniyle tek aday listeleri kaydettirememiş ve yanlış bilgi vermiş, sadece beşinin yasaya uygun olarak tebliğ belgelerini derleyip sunarak seçimlere katılmasına izin verilmiştir.

Ana aday listelerinde nispi seçim sistemi kapsamında seçimlere katılan siyasi parti ve siyasi parti blokları temsilcileri 25 sandalye için yarıştı.

Nispi temsille olan seçimlere aşağıdaki siyasi partiler katıldı:

• Azerbaycan Demokrat Partisi
• Azerbaycan Halk Cephesi Partisi
• Azerbaycan Halk Demokratik Partisi
• Azerbaycan Komünist Partisi
• Azerbaycan Liberal Partisi
• Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi
• Azerbaycan Namına İttifak Partisi
• Demokratik Azerbaycan Dünyası Partisi
• Millî Kongre Partisi
• Müsavat Partisi
• Vatandaş Dayanışması Partisi
• Yeni Azerbaycan Partisi

İttifak[değiştir | kaynağı değiştir]

Azerbaycan seçim tarihinde ilk kez bu seçimlerde siyasi partiler ittifakı kuruldu. Azerbaycan Millî Devletçilik Partisi, Azerbaycan Millî Hareket Partisi ve Azerbaycan Demokratik Maarifçilik Partisi tarafından Demokratik Azerbaycan İttifakı kuruldu.

Sonuçlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel durum[değiştir | kaynağı değiştir]

Seçilen milletvekillerinin 61'i siyasi partiler, 52'si kendileri ve 11'i seçmen grupları tarafından aday gösterilmiştir.

Partilere göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynak: Nohlen et al., IPU 26 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.;^[2]

Parti		Genel Başkanı	Çoğunluk sistemi			Nispi temsil			Sandalye
			Sandalye	Oy	%	Sandalye	Oy	%
									#	+\-
	Yeni Azerbaycan Partisi	İlham Aliyev	56			16	1.809.801	%62,31	72	19
	Bağımsız siyasetçi	-	26			Yok			26	29
	Azerbaycan Halk Cephesi Partisi	Ali Kerimli	2			4	313.059	%10,95	6	2
	Vatandaş Dayanışması Partisi	Sabir Rüstemhanlı	0			3	182.777	%6,43	3	2
	Azerbaycan Komünist Partisi	Ramiz Ahmedov	0			2	182.029	%6,33	2	2
	Müsavat Partisi	İsa Gamber	2			0	140.546	%4,85	2	2
	Ana Vatan Partisi	Fezail Ağamalı	1			Yok			1	1
	Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi	İtibar Mammadov	1			0	112,727	%3,89	1	2
	Azerbaycan Sosyal Refah Partisi	Hanhüseyn Kazımlı	1			Yok			1	1
Milletvekili çıkaramayan
	Azerbaycan Liberal Partisi	Lale Şevket	0			0	37.382	%1,29	0
	Azerbaycan Demokrat Partisi	Resul Guliyev					31,587	%1.06	0	Yeni
		İlyas İsmailov
	Azerbaycan Halk Demokratik Partisi	Refik Turabhanoğlu						%0,28	0
	Azerbaycan Namına İttifak Partisi	Abutalip Samedov						%0,95	0
	Demokratik Azerbaycan İttifakı	Nimet Penahlı						%0,4	0	Yeni
		Mammadhanifa Musayev
		Samir Caferov
	Demokratik Azerbaycan Dünyası Partisi	Mammad Alizade						%0,26	0	Yeni
	Millî Kongre Partisi	İhtiyar Şirin						%0,51	0	Yeni
Hiçbiri			38.091 oy					%0,49
Toplam			88 sandalye		%100	25 sandalye	2.883.819 oy	%100	113 sandalye

Sonuç iptalleri[değiştir | kaynağı değiştir]

10 sayılı Hatai İkinci, 38 sayılı Sumgayıt Birinci, 51 sayılı Ağsu-Kürdemir, 68 sayılı İmişli seçim çevrelerinin sonucu Merkezi Seçim Komisyonu tarafından, 7 sayılı Yasamal İkinci, 9 sayılı Hatai Birinci, 53 sayılı Astara, 56 sayılı Berde Şehir, 65 sayılı Kusar, 94 sayılı Hacıgabul- Salyan ve 99 saylı Şemkir seçim çevrelerinin sonuçları ise Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir.^[3] Böylece 480 bin seçmene yeniden seçme hakkı tanınmıştır. Bu 11 seçim çevresinde seçim sonuçlarının iptal edilmesi nedeniyle 7 Ocak 2001 tarihinde yeni seçimler düzenlendi.

Seçim sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Yasamal Kaymakamı Arif Ağayev, Hacıgabul Valisi Ağababa Kasımov ve İmişli Valisi Ali Mammadov, seçim sürecine yasadışı bir şekilde müdahale ederek seçmenlerin özgür ve özgür ifadesini engelledikleri ve seçim komisyonlarının faaliyetlerine baskı yapılması sebepleriyle Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının 27 Kasım 2000 tarihli kararnameyle görevlerinden alındı..

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]