İstilacı türler

İstilacı türler, istilacı yabancı türler, yayılmacı türler ya da egzotik istilacı türler doğal habitatlarda flora ve fauna kategorizasyonunda kullanılan bir terimdir. İstilacı türler, doğal olarak yaşadıkları ekosistemden başka bir ekosisteme giren, çeşitli etkenlerle aşırı çoğalarak tüm ekosistemi etkileyen türler için kullanılan bir terimdir. Bazen dengesi bozulan bir ekosistemde baskın hale gelen yerli türler için de yerli istilacı tür terimi kullanılır.

Farklı tanımları aşağıda verilmiştir:

Bu terim en çok sokuldukları biyobölgeyi ve habitatı ekonomik, çevresel ve ekolojik yönden kötü etkileyen egzotik türler için kullanılır. Bu çeşit istilacı türler bitki ya da hayvan olabilir ve sokuldukları bölgeleri, doğal yaşam alanlarını, özel habitatları doğal avcılar ve otoburlar gibi düzenleyicilerin eksikliği nedeniyle baskın çıkarak doğal dengeyi bozarlar. Bunların arasında yerel bitki toplulukları arasında yetişen ve egzotik zararlı bitkiler ve istilacı egzotikler olarak adlandırılan yerel olmayan, yabancı bitki türleri de bulunur.^[1] Resmî hükûmet kurumları,^[2]^[3] Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) gibi doğal hayatı koruma birlikleri^[4] terimi bu anlamıyla kullanmaktadırlar. Avrupa Birliği, "İstilacı Yabancı Türler" tanımını öncelikle kendi doğal yaşam alanlarının dışında olan ve sonra biyoçeşitliliği tehdit eden türler olarak yapar.^[5]
Terimin ikinci tanımı ilk tanımını da içerir ve yabancı türlerin yanı sıra yerli türleri de içine katarak belirli bir bölgede doğal düzenleyicilerin kaybolması ya da eksikliği sonucu baskın olarak koloniler oluşturan tüm türler için kullanılır.
Üçüncü tanım ise yaygın olarak bulunan yerel olmayan türler olarak kullanılır.^[4] Bu tanım çok geniştir ve her yerli olmayan tür ya da bölgeye sokulmuş yabancı tür zararlı etki göstermeyebilir.

Tanımının değişkenliği ve tanımlamanın sosyoekonomik bir açıdan yapılmış olması nedeniyle istilacı tür teriminin ekoloji dalında kullanılacak bilimsel bir terim olmadığı konusunda çeşitli eleştiriler yapılmıştır.^[4]

Başıboş köpeklerin doğal dengeye etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsanlarla iç içe yaşayacak şekilde evrimleşmiş olan köpeklerin^[6] doğal habitatlarda ve sokaklarda yaşaması hem köpeklerin sağlığı ve refahı açısından hem de diğer hayvan ve insanların sağlığı ve refahı açısından uygun değildir.^[7]

Kontrolsüz bir şekilde insanlar tarafından doğal ortam veya sokaklarda beslenen köpekler, bu dış desteğin etkisiyle hızlı bir şekilde üreyerek kendi belirledikleri bölgede yaşayan kedi, geyik, karaca, genç yaban domuzu, gelincik, porsuk, tavşan, fare, sincap, kirpi gibi diğer memelilerin ve yerde yuva yapan kuş gibi birçok türün yaşamına fırsat vermeyen, hatta bu türlerin tamamen yok olmasına sebep olabilen baskın ve istilacı bir türdür^[8]

Sokak veya doğaya terk edilen başıboş köpeklerin; 96 memeli, 78 kuş, 22 sürüngen ve 3 amfibi türü dâhil olmak üzere dünya çapında tehdit altındaki en az 200 tür için bilinen veya potansiyel bir tehdit olduğu saptanmıştır.^[9] Liste, ikisi "muhtemelen soyu tükenmiş" olarak sınıflandırılan ve otuzu "kritik derecede tehlike altındaki" türü içerir.^[10] Başıboş köpekler, diğer memelileri ve kuşları av olarak tüketmenin yanı sıra doğal alanlarında yaşayan hayvanlara kendi hastalıklarını ve insanlardan kaptıkları hastalıkları yayarak da salgına sebep olabilirler.^[11] Sonuç olarak insanla birlikte yaşama adapte olmuş olan bir tür olan köpeklerin, sokak ve orman gibi doğal yaşam alanlarında yaşamaları diğer türler için bir tehdittir.^[11]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Exotic Pest Plant Council. 'Exotic Pest Plants of Greatest Ecological Concern in California 8 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.' accessed 4/10/2010.
^ (September 21, 2006). National Invasive Species Information Center - What is an Invasive Species? 13 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. United States Department of Agriculture: National Agriculture Library. Retrieved on September 1, 2007.
^ USA (1999). Executive Order 13112 of February 3, 1999: Invasive Species. Federal Register 64(25), 6183-6186.
^ ^a ^b ^c Colautti, Robert I.; MacIsaac, Hugh J.; MacIsaac, Hugh J. (2004). "A neutral terminology to define 'invasive' species" (PDF). Diversity and Distributions. 10 (2). ss. 135-141. doi:10.1111/j.1366-9516.2004.00061.x. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2014.
^ "Communication From The Commission To The Council, The European Parliament, The European Economic And Social Committee And The Committee Of The Regions Towards An EU Strategy On InvasFpollive Species" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2014.
^ "https://www.scientificamerican.com/article/how-wolf-became-dog/". www.scientificamerican.com. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023. |başlık= dış bağlantı (yardım)
^ Kırışık, F. "Şiddet Haberlerinden Hayvan Haklarına, Sahipsiz Köpek Sorunu". dergipark. 26 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022.
^ "extinction" (PDF). e3s-conferences.org. 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Kasım 2022.
^ ^a ^b "İnsanların köpek sevgisi, nasıl 200 canlı türünü yok olmanın eşiğine getirdi". BBCturkce. BBCturkce. 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022.
^ "Dogs Are A Major Threat To Wild Species, Caused Extinction Of 11 Animals". www.outlookindia.com/. www.outlookindia.com/. 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2022.
^ ^a ^b "STRAY DOGS: A THREAT TO WILDLIFE". ensciencopedia.com/. ensciencopedia.com/. 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2022.

[1] Exotic Pest Plant Council. 'Exotic Pest Plants of Greatest Ecological Concern in California 8 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.' accessed 4/10/2010.

[2] (September 21, 2006). National Invasive Species Information Center - What is an Invasive Species? 13 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. United States Department of Agriculture: National Agriculture Library. Retrieved on September 1, 2007.

[3] USA (1999). Executive Order 13112 of February 3, 1999: Invasive Species. Federal Register 64(25), 6183-6186.

[neutral-4] Colautti, Robert I.; MacIsaac, Hugh J.; MacIsaac, Hugh J. (2004). "A neutral terminology to define 'invasive' species" (PDF). Diversity and Distributions. 10 (2). ss. 135-141. doi:10.1111/j.1366-9516.2004.00061.x. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2014.

[5] "Communication From The Commission To The Council, The European Parliament, The European Economic And Social Committee And The Committee Of The Regions Towards An EU Strategy On InvasFpollive Species" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2014.

[scfa-6] "https://www.scientificamerican.com/article/how-wolf-became-dog/". www.scientificamerican.com. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023. |başlık= dış bağlantı (yardım)

[dergi-7] Kırışık, F. "Şiddet Haberlerinden Hayvan Haklarına, Sahipsiz Köpek Sorunu". dergipark. 26 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022.

[dogal-8] "extinction" (PDF). e3s-conferences.org. 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Kasım 2022.

[bbct-9] "İnsanların köpek sevgisi, nasıl 200 canlı türünü yok olmanın eşiğine getirdi". BBCturkce. BBCturkce. 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022.

[threat-10] "Dogs Are A Major Threat To Wild Species, Caused Extinction Of 11 Animals". www.outlookindia.com/. www.outlookindia.com/. 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2022.

[enscience-11] "STRAY DOGS: A THREAT TO WILDLIFE". ensciencopedia.com/. ensciencopedia.com/. 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

İstilacı türler nedir?, İstilacı türler anlamı nedir?, İstilacı türler ne demektir?

İstilacı türler nedir?, İstilacı türler anlamı nedir?, İstilacı türler ne demektir?

İstilacı türler

Başıboş köpeklerin doğal dengeye etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]