Yunan mitolojisinde, İokaste veya Jocasta (Grekçe: Iokástē [i.okástɛː] ) ve aynı zamanda Epikaste ( Grekçe: Ἐπικάστη Grekçe: Epikástē^[1] ) olarak da bilinir, Spartoi Ekhion soyundan gelen Menoekeus'un kızıdır,^[2] ve Thebai'nin kraliçesidir. Laios ile evlenerek Oidipus'u doğurmuştur. Sonra öz oğlu Oidipus ile evlenerek, Antigone, Eteokles, Polyneikes ve İsmene'nin hem annesi hem de büyükannesi olmuştur. Kreon'un kız kardeşidir ve Haimon'un hem teyzesi hem de kayınvalidesidir.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Chrysippus'u kaçırıp tecavüz ettikten sonra Laius, İokaste ile evlenmiştir. Laios, Delphi'deki kahinden, İokaste'den çocuk sahibi olmaması gerektiğini, aksi takdirde çocuğun Laios'u öldürüp, İokaste ile evleneceğini anlatan bir kehanet alır; Aiskhylos tarafından anlatılan başka bir versiyonda Laios, çocuksuz ölürse, şehrinin kurtarabileceği konusunda uyarılır. Ancak bir gece, Laios sarhoş olur ve İokaste ile beraber olur. Böylece Oidipus doğar.

İokaste, yeni doğan bebeğini Laios'a teslim eder. İocasta veya Laios bebeğin ayak bileklerini delerek, bir ip yardımı ile birbirine bağlar. Laios, sarayda doğmuş bir köle olan baş çoban Menoetes'e (yer altı dünyasının ruhu Menoetes ile karıştırılmamalıdır), bebeği Cithaeron Dağı'nda ölüme terk etmesini emreder. Laios'un çobanı bebeğe acır ve onu Korinth Kralı Polybus'un hizmetinde olan başka bir çobana verir. Çocuğu olmayan Korinth kralı Polybus ve kraliçesi Merope ( Sofokles'e veya Pseudo-Apollodorus'a göre Periboea ), bebeği sahiplenir ve büyütürler.^[3]

Oidipus, Polybus ve karısının öz oğlu olarak Korinth'te büyür. Ancak ebeveyniyle ilgili söylentileri duyunca Delphi'de kahine danışır. Kahin, ona, kaderinde babasını öldürmek ve annesiyle evlenmek olduğunu söyler. Korinth kral ve kraliçesini öz ebeveynleri sanan Oidipus, onların güvenliğinden endişelenir ve Korinth'ten kaçar. Oidipus seyahatleri sırasında Phokis'te dar bir geçitte Laios ile karşılaşır. Yol hakkı konusunda hararetli bir tartışmanın ardından Oidipus, Laios'u öldürür ve bilmeden kehanetin ilk kısmını yerine getirir. Oidipus Thebai'ye gelir ve şehre sfenksin saldırdığını öğrenir. Oidipus sfenksin bilmecesini çözer ve minnettar şehir, vekil naip Kreon ile birlikte Oidipus'u yeni kral olarak seçer. Oidipus tahta çıkar ve Oidipus'un öz annesi ve Laios'un dul eşi İokaste ile evlenir, böylece kehanetin ikinci kısmı da gerçekleşir. İokaste, oğluna dört çocuk doğurur: iki kız, Antigone ve İsmene ve iki erkek, Eteokles ve Polyneikes .

İokaste'nin yaşamının son kısmıyla ilgili farklı versiyonlar mevcuttur. Sofokles'in Oidipus oyununda, Thebai şehrine veba salgını gelir. Bunun sebebini araştıran Oidipus, babası Laios'u ölerdüğünü ve öz annesi ile evlendiğini keşfeder. İokaste, gerçekleri öğrenince kendini asar.^[4] Ancak Euripides tarafından anlatılan versiyonda, İokaste utanç içinde yaşamayı kabullenir ve Thebai'de yaşamaya devam eder, ancak oğulları taht kavgası yüzünden bir savaşta birbirlerini öldürdükten sonra intihar eder.^[5] Her iki anlatımda da Oidipus gözlerini oyar; Sofokles, Oidipus'u kızı Antigone ile sürgüne gönderir, ancak Euripides ve Statius, Eteokles ve Polyneikes arasındaki savaş sırasında onu Thebai duvarlarında yaşadığını anlatırlar.^[5]

Orta Çağ geleneği[değiştir | kaynağı değiştir]

Floransalı yazar Giovanni Boccaccio'nun  – 62 yıllarında yazdığı tarihi ve mitolojik kadınların biyografilerinden oluşan De Mulieribus Claris'te İokaste'den bahseder. Batı edebiyatında yalnızca kadın biyografilerine ayrılmış ilk koleksiyon olarak dikkate değerdir.^[6]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Oidipus Rex, Sofokles tarafından, bu efsanenin bir oyun olarak yeniden anlatımı olan eski bir Yunan trajedisidir.
• İokaste kompleksi, bir annenin oğluna karşı duyduğu gizli cinsel arzuyu tanımlar. Veya alternatif olarak, bir annenin zeki bir oğula duyduğu otoriter ve yoğun ama ensest olmayan sevgi için kullanılır; genellikle eksik veya zayıf bir baba figürü bu kompleksin bir unsuru olabilir.
• Oidipus kompleksi, bir çocuğun karşı cinsten ebeveyne karşı bilinçsiz cinsel arzusuna ve aynı cinsten ebeveyne karşı nefrete atıfta bulunan bir Freudyen teori
• Aile romantizmi, küçük çocuk veya ergenin, kendilerinin gerçek ebeveynlerinden daha yüksek sosyal statüye sahip ebeveynlerin çocukları olduklarını hayal ettiği bir Freudyen teori
• Oidipus, bu efsanede çocuğun yaşamını ve kültürel etkisini anlatır.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Apollodorus, Sir James George Frazer tarafından İngilizce Çeviri ile Kitaplık, FBA, FRS in 2 Volumes, Cambridge, MA, Harvard University Press; Londra, William Heinemann Ltd. 1921. ISBN 0-674-99135-4 . Perseus Digital Library'deki çevrimiçi versiyonu. 12 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yunanca metin aynı web sitesinde mevcuttur 27 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
• Homer, The Odyssey with an English Translation by AT Murray, PH. D. iki ciltte. Cambridge, MA., Harvard University Press; Londra, William Heinemann, Ltd. 1919.978-0674995611ISBN'si 978-0674995611 . Perseus Digital Library'deki çevrimiçi versiyonu. 8 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yunanca metin aynı web sitesinde mevcuttur 8 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
• Publius Papinius Statius , Thebaid John Henry Mozley tarafından çevrilmiştir. Loeb Klasik Kütüphane Ciltleri. Cambridge, MA, Harvard University Press; Londra, William Heinemann Ltd. 1928. Topos Metin Projesi'nde çevrimiçi sürüm. 23 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Publius Papinius Statius, Thebaid . Cilt I-II . John Henry Mozley. Londra: William Heinemann; New York: GP Putnam'ın Oğulları. 1928. Latince metin Perseus Dijital Kütüphanesinde mevcuttur. 5 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Statius, Thebais XI.634-644.
• Seneca, Oidipus 1024–41.
• Sophocles, The Oedipus Tyrannus of Sophocles, giriş ve notlarla Sir Richard Jebb tarafından yazılmıştır. Cambridge. Cambridge Üniversitesi Yayınları. 1893. Perseus Digital Library'deki çevrimiçi versiyonu. 31 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Sofokles, Sofokles. Cilt 1: Kral Oidipus. Oidipus, Colonus'ta. Antigone . F. Storr tarafından İngilizce tercümesi ile. Loeb klasik kütüphanesi, 20. Francis Stor. Londra; New York. William Heinemann Ltd.; Macmillan Şirketi. 1912. Yunanca metin Perseus Dijital Kütüphanesinde mevcuttur 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .