İnsan Hakları Anıtı (Ankara)

İnsan Hakları Anıtı
Genel bilgiler
Tür	Heykel
Konum	Ankara, Türkiye
Adres	Yüksel Caddesi, Kızılay
Koordinatlar	39°55′10″K 32°51′21″D / 39.91944°K 32.85583°D
Açılış	1990
Teknik ayrıntılar
Malzeme	Bronz

İnsan Hakları Anıtı veya İnsan Hakları Heykeli, Türkiye'nin başkenti Ankara'da bulunan bronz anıt.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ni okuyan bir kadını tasvir eder. Kızılay semtinde Konur Sokak ve Yüksel Caddesi kesişimindedir.^[1] Heykeltıraş Metin Yurdanur tarafından 1990 yılında fiberglas olarak yapılan^[2] anıtın önü birçok protesto eyleminin buluşma noktası olmuş ve böylece anıt, simgesel bir nitelik kazanmıştır.^[3] Fiberglas anıt, 2010 yılında Metin Yurdanur tarafından bronz olarak dökülerek yenilenmiştir.^[4]^[5]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Kızılay semtinde Yüksel Caddesi ve Konur Sokak’ın kesiştiği, Mülkiyeliler Birliği'nin önündeki alan 1980'lerin sonu, 1990'ların başında bir eylem alanı olma özelliği kazanmıştır.^[5] Mekân, geçmişte sol edebiyat, yazın çevresi ve siyasetçilerin bulunduğu bir yer idi; zaman içinde önce insan hakları savunucularının eylem yaptığı, daha sonra her türlü toplumsal sorunla ilgili itirazın dillendirildiği bir yer haline geldi.^[3] 1989 yılında devrin Çankaya Belediye Başkanı Doğan Taşdelen, “Burası insanların düşüncelerini ifade ettiği bir yer olsun" diyerek heykeltıraş Metin Yurdanur'a bir anıt yapmasını teklif etti.^[6]

Metin Yurdanur, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'ni okuyan dingin, kendi halinde, insani boyutlarda bir kadın figürü tasarladı. Heykel, BM Genel Kurulu'nda İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin kabul edilişinin yıldönümü olan 10 Aralık 1990 günü açıldı.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ni okuyan figür, insan haklarına yönelik itirazların dillendirildiği bir mekânda yer alması nedeniyle sokağın benimsenen, sahiplenilen bir simgesi oldu.^[5]

Türkiye'de 15 Temmuz Darbe Girişimi sonrası ilan edilen OHAL kapsamında çıkartılan 675 sayılı kanun hükmünde kararname (KHK) ile görevlerinden ihraç edilen Semih Özakça ile akademisyen Nuriye Gülmen'in 23 Kasım 2016'da başlattıkları açlık grevi, anıtın önünde gerçekleştirilen en uzun süreli eylemlerden biri oldu. Açlık grevinin 75. gününde iki aktivistin evlerinde gözaltına alınmasından sonra, Özakça ile Gülmen'in gözaltına alınışını protesto için anıtın önünde eylem yapımasını engellemek üzere anıtın etrafı 23 Mayıs 2017'de barikatlarla çevrildi ve on dört ay barikatlarla çevirili halde kaldı.^[7] Anıtı çevreleyen bariyerler politikacı Mahmut Tanal’ın başvurusu üzerine Kamu Denetçiliği Kurumu’nun tavsiye kararı ile 27 Temmuz 2018'de kaldırıldı.^[8]^[9]

Kültürel yansımaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Sibel Tekin'in 2020 yapımı Heykel adlı belgeseli, İnsan Hakları Anıtı'nın farklı siyasetlerden eylemcilerin ortak yoldaşı haline gelişini konu alır.^[10] Belgesel, İnsan Hakları Anıtı'nın önünde 2013-2020 arasında yapılan basın açıklamaları ve eylemlerin görüntülerinden oluşur.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsan Hakları Anıtı (İzmir)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Yüksel Caddesi'ndeki 'İnsan Hakları Anıtı' Yenilendi". haberler.com. 10 Aralık 2010. 22 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2017.
^ "Kentin imgeleri: İnsan Hakları Anıtı". soL. 5 Aralık 2020. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2022.
^ ^a ^b Dinçer, Özgür (2 Mart 2016). Yaren, Özgür (Ed.). "Sokak Siyasetinin Bir Örneği Olarak Yüksel-Konur Sokaklar". Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, Sonbahar. Ankara, Türkiye: Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi. s. 69 - 70. ISSN 2148-7219. 22 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2017.
^ "İnsan hakları anıtı yeniden". Hürriyet Gazetesi. hurriyet.com.tr. 11 Aralık 2010. 22 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2017.
^ ^a ^b ^c Çalakdağ, Şerife Arzu (2011). "Kamusal alanda sanat eserinin kalıcılığı ve Mersin Kültür Parkı'nın değerlendirilmesi". Mersin Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü yüksek lisans tezi. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "'O heykele insanlar sahip çıkmalı'". Artı Gerçek. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2022.
^ "İnsan Hakları Anıtı bir yıldır tutuklu". T24. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2022.
^ Koç, Mert Gökhan (27 Temmuz 2018). "İnsan Hakları Anıtı serbest". Hürriyet. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2022.
^ "İnsan Hakları Anıtı'nın neden özgür bırakıldığı açıklandı". Cumhuriyet. 27 Temmuz 2018. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2022.
^ "Heykel". Altyazı Fasikül. 23 Kasım 2020. 24 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2022.

[1] "Yüksel Caddesi'ndeki 'İnsan Hakları Anıtı' Yenilendi". haberler.com. 10 Aralık 2010. 22 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2017.

[2] "Kentin imgeleri: İnsan Hakları Anıtı". soL. 5 Aralık 2020. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2022.

[ilefdergisi-3] Dinçer, Özgür (2 Mart 2016). Yaren, Özgür (Ed.). "Sokak Siyasetinin Bir Örneği Olarak Yüksel-Konur Sokaklar". Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, Sonbahar. Ankara, Türkiye: Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi. s. 69 - 70. ISSN 2148-7219. 22 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2017.

[4] "İnsan hakları anıtı yeniden". Hürriyet Gazetesi. hurriyet.com.tr. 11 Aralık 2010. 22 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2017.

[:0-5] Çalakdağ, Şerife Arzu (2011). "Kamusal alanda sanat eserinin kalıcılığı ve Mersin Kültür Parkı'nın değerlendirilmesi". Mersin Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü yüksek lisans tezi. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[6] "'O heykele insanlar sahip çıkmalı'". Artı Gerçek. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2022.

[7] "İnsan Hakları Anıtı bir yıldır tutuklu". T24. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2022.

[8] Koç, Mert Gökhan (27 Temmuz 2018). "İnsan Hakları Anıtı serbest". Hürriyet. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2022.

[9] "İnsan Hakları Anıtı'nın neden özgür bırakıldığı açıklandı". Cumhuriyet. 27 Temmuz 2018. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2022.

[10] "Heykel". Altyazı Fasikül. 23 Kasım 2020. 24 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

g t d Ankara'daki açık hava heykelleri
Altındağ	Atlı Atatürk Anıtı Kore'de Savaşan Türk Askerleri Anıtı Miras Su Perileri Zafer Anıtı
Çankaya	Barış Bilim Ağacı Eller Güvenlik Anıtı Hitit Güneş Kursu Anıtı İnsan Hakları Anıtı Mareşal Atatürk Anıtı TaşAnkara TESK Anıtı
Listeler	Anıtkabir'deki heykeller Hacettepe Üniversitesi'ndeki heykeller

İnsan Hakları Anıtı (Ankara)