Zhuchengtyrannus Yaşadığı dönem aralığı: 73,5 myö Kampaniyen-Maastrihtiyen  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓
Restore edilen iskelet
Biyolojik sınıflandırma
lem: Animalia Şube: Chordata Klad: Dinosauria Klad: Saurischia Klad: Theropoda Familya: †Tyrannosauridae Alt familya: †Tyrannosaurinae Cins: †Zhuchengtyrannus Hone et al., 2011
İkili adlandırma
Zhuchengtyrannus magnus Hone et al., 2011

Zhuchengtyrannus (anlamı: "Zhucheng tiranı"), Çin'in Shandong Eyaletinde, Geç Kretase'nin Kampaniyen döneminden bilinen bir tyrannosaurid teropod dinozor cinsidir. Tyrannosaurinae alt familyasına aittir ve tek bir türü, Zhuchengtyrannus magnus, içerir.

Keşif ve adlandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Zhuchengtyrannus ilk olarak 2011 yılında David W. E. Hone, Kebai Wang, Corwin Sullivan, Xijin Zhao, Shuqing Chen, Dunjin Li, Shuan Ji, Qiang Ji ve Xing Xu tarafından tanımlanmış ve adlandırılmıştır ve tip türü Zhuchengtyrannus magnus'tur. Cins adı, örneğin toplandığı yere atıfta bulunan Zhucheng sözcüğünden ve bir tyrannosaurid olarak filogenetik konumuna atıfta bulunan tiran sözcüğünden türetilmiştir. Latincede "büyük" anlamına gelen magnus tür adı, Zhuchengtyrannus'un görece büyük boyutuna atıfta bulunur.^[1]

Zhuchengtyrannus yalnızca, 2010 yılı dolaylarında Sinankylosaurus holotipi ile keşfedilen neredeyse tam bir sağ maksilla ve bağlantılı sol mandibula (alt çene, her ikisi de dişli) olan holotip ZCDM V0031'den bilinmektedir^[2] ve şu anda Zhucheng Dinozor Müzesi'nde muhafaza edilmektedir. IVPP FV 1794 holotipin kalıpları, Omurgalı Paleontoloji ve Paleoantropoloji Enstitüsü'nde tutuluyor. ZCDM V0031, Zhucheng Şehri, Zangjiazhuang taş ocağındaki Wangshi Grubundan, en az 73,5 milyon yıl önce Kampaniyen evresine tarihlenen Hongtuya Formasyonunda^[3] toplanmıştır. Zangjiazhuang taş ocağında ikinci bir tyrannosaurid mandibulası (ZCDM V0030) ve üst çene (ZCDM V0032) de toplandı. Birbirleriyle ilişkili olmasalar da, her iki örnek de Zhuchengtyrannus da dahil olmak üzere diğer tyrannosauridlerden farklıdır ve bu da taş ocağından en az bir ek tyrannosauridin varlığına işaret eder. Tyrannosaurid materyalinin yanı sıra Sinoceratops, hadrosaurids (olasılıkla Shantungosaurus) ve Sinankylosaurus gibi ankylosaurların örnekleri de buradan elde edildi.^[1] Zhuchengtyrannus, Kretase döneminde bir taşkın yatağı olan ve dünyadaki en yüksek dinozor kemiği yoğunluklarından birini içeren bir bölgede bulundu.^[4]

Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Zhuchengtyrannus büyük bir etçil teropoddu ve holotipin "boyut ve brüt morfoloji açısından Tarbosaurus'a benzediği,^[1] yaklaşık 10 metre uzunluğunda olduğu ve 4,5-5 ton geldiği tahmin edildi.^[5][6][7] Holotip mandibula, en büyük Tyrannosaurus örneklerinden birinin ("Sue") karşılık gelen kemiklerinden önemli ölçüde daha küçüktü.^[8]

Zhuchengtyrannus diğer tüm tyrannosaurinlerden tek bir autapomorfi ile ayırt edilebilir: Maksillanın yükselen çıkıntısının tabanının yan yüzeyindeki yatay bir sığlığın ve maksiller fenestranın ön kenarındaki yuvarlak bir çentiğin varlığı. Zhuchengtyrannus ayrıca, antorbital fossanın ventral kenarının oldukça üzerinde yer alan antorbital fenestranın ventral kenarına sahiptir. Ek olarak, maksiller fenestranın toplam uzunluğu, antorbital fossa ve fenestranın ön kenarları arasındaki mesafenin yarısından fazladır. Çağdaşı Tarbosaurus'tan farklı olarak, Zhuchengtyrannus'ta maksillanın elmacık kemiği çıkıntısının posterodorsal kısmında deri altı bir flanş ve medial görünümde arka dişlerin köklerinin çıkıntılarını örten ventral olarak dışbükey bir palatal sığlık yoktur.^[1]

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Daha önce Tyrannosaurus zhuchengensis adı verilen Zhucheng dinozor ocaklarından birinden çıkan izole edilmiş birkaç dişin bu veya ilgili bir türe ait olması olasıdır. T. zhuchengensis dişleri, diğer tyrannosaurine türlerinde görülmeyen bir özellik olarak, diş tacının tabanına kadar uzanan çentiklerle karakterize edilir. Zhuchengtyrannus'un bilinen tüm dişleri, bu alanda T. zhuchengensis ile karşılaştırılamayacak kadar zayıf bir şekilde korunmuştur, ancak daha fazla buluntu, aralarındaki ilişkiyi açıklığa kavuşturabilir.^[1]

Loewen ve ark.'nın (2013) PLOS One dergisinde yaptığı tyrannosaurin Lythronax'ın tanımlanmasında yayınlanan bir filogenetik analiz Zhuchengtyrannus'u Tarbosaurus'un kardeş taksonu olarak buldu. Ayrıca, Zhuchengtyrannus ve şu anda bilinen diğer Asya tyrannosauridlerinin, bilinen en yakın akrabaları olarak bulunan Tyrannosaurus'a sonradan yol açan aynı Kuzey Amerika kökünden inen evrimsel bir yayılımın parçası olduğunu öne sürüyor. Filogenetik analizlerinde elde edilen sonuçlar aşağıdadır:^[9]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Tyrannosaur araştırmasının zaman çizelgesi
• Asya dinozorlarının listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]