Web3,^[1] İnternet'in merkezi olmayan ve genel blok zincirlerine dayalı sürümü için bir fikirdir.^[2] Konsept, kripto para taraftarlarının ilgisi ve yüksek profilli teknoloji uzmanları ve şirketlerinin yatırımlarıyla 2020 ve 2021'de popülerlik kazandı.^[2]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Web 1.0 ve Web 2.0, çeşitli teknolojiler ve biçimler vasıtasıyla gelişen İnternet tarihindeki dönemlere atıfta bulunur. Web 1.0 kabaca, İnternet kullanıcılarının büyük çoğunluğunun yalnızca içerik tüketicisi olduğu 1991'den 2004'e kadar olan dönemi ifade eder. Bu dönemin çoğu web sitesi, bir veritabanı yerine sunucu dosya sisteminden içerik görüntüleyen statik sayfalardır.^[3]

Web 2.0, "platform olarak web" fikrine dayanmaktadır. Bu dönemde daha çok internet kullanıcısı içerik üretir ve sosyal ağ hizmetlerine, bloglara, video veya resim paylaşım sitelerine yükleme yapar. Birçok web sayfası dinamiktir ve ilişkisel veritabanlarından içerik sunar veya tam özellikli web uygulamalarıdır. Web 2.0'ın genellikle 2004'te başladığı ve günümüze kadar devam ettiği kabul edilir.^[2][4][5]

Web3, 1999'da Tim Berners-Lee tarafından yaratılan ve bazen "Web 3.0" olarak da adlandırılan semantik web kavramından farklıdır.^[6] Genellikle "Web3" olarak bilinen merkezi olmayan konsepte atıfta bulunan bazı yazarlar, "Web 3.0" terminolojisini kullanmışlardır, bu da iki kavram arasında bir miktar karışıklığa yol açmaktadır.^[1][7] Ayrıca, Web3'ün bazı vizyonları, semantik web ile ilgili fikirleri de içerir.^[8][9]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

2020 ve 2021'de Web3 fikri popülerlik kazandı. Büyük ölçüde kripto para taraftarlarının ilgisi ve yüksek profilli teknoloji uzmanları ve şirketlerinin yatırımları nedeniyle, 2021'in sonuna doğru özel ilgi arttı.^[2][10] Risk sermayesi şirketi Andreessen Horowitz'in yöneticileri, politika yapıcıların boğuştuğu İnternet düzenlemeleriyle ilgili sorulara olası çözümler için lobi yapmak üzere Ekim 2021'de Washington DC'ye gitti.^[11] Reddit ve Discord gibi bazı şirketlerin 2021'in sonlarında Web3 teknolojilerini platformlarına dahil etmeyi araştırdığı bildirildi,^[2][12] ancak Discord daha sonra yoğun kullanıcı tepkisi karşısında Web3 teknolojilerini entegre etme planları olmadığını açıkladı.^[13]

Konsept[değiştir | kaynağı değiştir]

Web3, merkezi olmayan bir İnternet fikri etrafında döner. Savunucuları bunu genellikle, büyük miktarda web verisinin ve içeriğinin oldukça küçük bir şirketler grubunda merkezileştirildiği Web 2.0 ile karşılaştırır.^[2]

Web3 için özel vizyonlar farklıdır, ancak tümü ağırlıklı olarak çeşitli kripto para birimleri ve NFT'ler gibi blok zincir teknolojilerine dayanmaktadır.^[2] Bazı vizyonlar, birçok kişinin bir kuruluşta eşit sahiplik ve yönetişime sahip olmasını sağlamaya çalışan merkezi olmayan özerk kuruluş (DAO) kavramına dayanmaktadır.^[14] Merkezi olmayan finans (DeFi), kullanıcıların banka veya devlet müdahalesi olmadan para alışverişinde bulunduğu diğer bir anahtar kavramdır.^[2] Kendi kendine egemen kimlik, kullanıcıların OAuth gibi merkezi bir kimlik doğrulama sistemine güvenmeden kimliklerini kanıtlamalarına olanak tanır.^[15]

Karşılanış[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı teknoloji uzmanları ve gazeteciler, Web3'ü birkaç "Big Tech" şirketinde web'in aşırı merkezileştirilmesi konusundaki endişelerine olası bir çözüm olarak tanımladılar.^[2][11] Bazıları Web3'ün veri güvenliğini, ölçeklenebilirliği ve gizliliği geleneksel Web 2.0 platformlarında mümkün olanın ötesinde geliştirebileceğini ifade etti.^[9]

Bazı hukuk akademisyenleri, siber suçları, çevrimiçi tacizi, nefret söylemini ve çocuk istismarı görüntülerinin yayılmasını önlemeyi daha zor hale getirebileceğini bildirdikleri merkezi olmayan web'i düzenlemenin zorluğuyla ilgili endişelerini dile getirdi.^[8] Web3'ün diğer bazı eleştirmenleri, konsepti, özellikle de NFT'leri, blok zinciri tabanlı eğilimlerin aşırı abartılmış veya zararlı bir uzantısı olarak görüyor.^[12]

Bazı eleştirmenler, kripto para birimlerinin ve NFT'lerin çevresel etkisi hakkında endişelerini dile getirdi. Diğerleri, Web3 ve ilgili teknolojilerin bir piramit sistemi olduğuna dair inançlarını dile getirdi.^[10] Discord'un CEO'su Jason Citron, Kasım 2021'de şirketin Web3'ü platformlarına entegre etmeyi araştırıyor olabileceğini öne süren bir ekran görüntüsünü tweetledi. Bu, bazılarının NFT'lerden hoşlanmadıkları için ücretli aboneliklerini iptal etmesine neden oldu ve bazı kullanıcılar, böyle bir değişikliğin kripto ile ilgili Discord sunucularında daha önce deneyimledikleri dolandırıcılık ve spam miktarını artırabileceğine dair endişelerini dile getirdi. İki gün sonra Citron, şirketin Web3 teknolojilerini platformlarına entegre etme planı olmadığını tweetledi ve bunun şirket çapında bir hackathon'un iç bir konsept parçası olduğunu söyledi.^[13]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• "What is 'Web3' and Why Should You Care?". Life Hacker. 29 Kasım 2021. 30 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
• "People are talking about Web3. Is it the Internet of the future or just a buzzword". NPR / All Things Considered. 21 Kasım 2021. 21 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

1. ^ ^{a b} "Crypto's networked collaboration will drive Web 3.0". TechCrunch (İngilizce). 16 Eylül 2021. 10 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
2. ^ ^{a b c d e f g h i} "What Is Web3 and Why Are All the Crypto People Suddenly Talking About It?". Slate (İngilizce). 9 Kasım 2021. 9 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
3. ^ Cormode (2 Haziran 2008). "Key differences between Web 1.0 and Web 2.0". First Monday. 13 (6). 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
4. ^ Hosch, William L. (7 Eylül 2017). "Web 2.0". Encyclopedia Britannica. 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
5. ^ "What Is Web 2.0". O'Reilly. 30 Kasım 2005. 24 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
6. ^ Shannon (23 Mayıs 2006). "A 'more revolutionary' Web". International Herald Tribune. 26 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
7. ^ "Can the Real Web 3.0 Please Stand Up?". RTInsights (İngilizce). 12 Mart 2021. 12 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
8. ^ ^{a b} "Web 3.0: the decentralised web promises to make the internet free again". The Conversation (İngilizce). 11 Mart 2019. 14 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
9. ^ ^{a b} Zarrin (15 Mayıs 2021). "Blockchain for decentralization of internet: prospects, trends, and challenges". Cluster Computing (İngilizce). 24 (4): 2841-2866. doi:10.1007/s10586-021-03301-8. ISSN 1573-7543. PMC 8122205 $2. PMID 34025209. 24 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
10. ^ ^{a b} "Why Your Group Chat Could Be Worth Millions". Intelligencer (İngilizce). 24 Ekim 2021. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
11. ^ ^{a b} "Prominent Silicon Valley VC firm Andreessen Horowitz embarks on major crypto policy push in Washington". CNBC (İngilizce). 13 Ekim 2021. 13 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
12. ^ ^{a b} "NFTs and crypto wallets could be in Discord's future". TechCrunch (İngilizce). 9 Kasım 2021. 10 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
13. ^ ^{a b} "Discord pushes pause on exploring crypto and NFTs amidst user backlash". TechCrunch (İngilizce). 10 Kasım 2021. 11 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021. 
14. ^ Roose (5 Kasım 2021). "Crypto Is Cool. Now Get on the Yacht". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 8 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
15. ^ "Web3 — A vision for a decentralized web". The Cloudflare Blog (İngilizce). Cloudflare. 1 Ekim 2021. 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021.