Kuyruk türbülansı

Kuyruk türbülansı veya dümensuyu türbülansı^[1] (İngilizce: wake turbulence), uçağın kanatlarının üstü ve altı arasındaki basınç farkı nedeniyle uçağın arkasında oluşan girdaptan (wingtip vortices) kaynaklanan türbülans. İngilizce wake sözcüğü "bir hava veya deniz taşıtının geçtikten sonra havada veya suda bıraktığı iz" anlamına gelir.^[2] Bu nedenle kuyruk türbülansı bazen dümensuyu türbülansı olarak da adlandırılır.

Uçuş emniyeti[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuyruk türbülansı, hava meydanlarındaki uçak kazalarının önemli sebeplerinden biridir. ICAO'ya göre uçuş emniyetini artırmak amacıyla inişte kuyruk türbülansı ile karşılaşan pilotların mümkün olan en kısa sürede ilgili hava trafik kontrol ünitesini haberdar etmesi gerekir.

Meydan turunda ağır bir uçağın arkasından gelen hafif bir uçağın birkaç yüz ft üstte veya en az 1000 ft altta ve rüzgâr içinde (geldiği tarafta) uçması tavsiye edilir.^[3] Kalkışta hafif uçağın yerden kesilmeyi (tahmini kuyruk türbülansı bölgesini geçene kadar) geciktirmesi, inişte öndeki uçağın kuyruk türbülansının bittiği noktanın ilerisine konması gerekir.^[4]

Önlemler[değiştir | kaynağı değiştir]

Uçak sınıflandırmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

ICAO uçağın azami Kalkış Ağırlığı (Maximum Take Off Mass: MTOM)'na göre aşağıdaki gibi kategorileştirmektedir:^[5]

Ağır - Azami kalkış ağırlığı 136.000 kilogram veya daha ağır olan uçaklar.
Orta - Azami kalkış ağırlığı 7.000 kilogram'dan ağır ve 136.000 kilogram (300.000 pound)'dan hafif olan uçaklar.
Hafif - Azami kalkış ağırlığı 7.000 kilogram (15.000 pound) veya daha hafif olan uçaklar.

FAA ise ICAO'nun kategorilerinin yerine aşağıdaki kategorileri kullanmaktadır.^[6]

Süper - Airbus A380
Ağır - Azami kalkış ağırlığı 255.000 pound (116.000 kilogram) veya daha ağır olan uçaklar. (whether or not they are operating at this weight during a particular phase of flight.)
Büyük - Azami kalkış ağırlığı 41.000 pound (19.000 kilogram) veya daha fazla 255.000 pound'dan daha hafif olan uçaklar.
Küçük - Azami kalkış ağırlığı 41.000 pounds veya daha hafif olan uçaklar.

Minimum ayrım[değiştir | kaynağı değiştir]

Daha aşağı vortex kategorisine ait bir uçak daha üst vortex kategorisine ait uçağın kalkışının ardından belirli bir süre kalkış izni verilmez. ICAO'ya göre daha ağır uçakların ardından kalkış veya iniş yapan hafif uçaklar için ayrım şu şekildedir.^[7]

Öndeki uçak	Arkadaki uçak	Aynı noktadan kalkışta ayrım	Ortadaki bir bölgeden kalkışta ayrım
A380-800	Hafif	3 dakika	4 dakika
Ağır	Hafif	2 dakika	3 dakika
Üst orta	Hafif	2 dakika	3 dakika
Alt orta	Hafif	2 dakika	3 dakika
Küçük	Hafif	2 dakika	3 dakika
Hafif	Hafif	Belirtilmemiş	Belirtilmemiş

Öndeki uçak	Arkadaki uçak	Son yaklaşmada yatay mesafe ayrımı
A380-800	Hafif	8 NM
Ağır	Hafif	7 NM
Üst orta	Hafif	6 NM
Alt orta	Hafif	5 NM
Küçük	Hafif	4 NM
Hafif	Hafif	Gerek yok

İz türbülansı kanatlardan geriye ve dış yanlara doğru (genişleyerek) uzaklaşır. Yaklaşık 5 veya daha fazla knotluk yan rüzgâr vorteksleri dağıtır. 3 knotluk yan rüzgâr, kanatlardan birindeki vorteksi pist üzerine taşıyacağından oldukça tehlikelidir.^[8]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Not[değiştir | kaynağı değiştir]

^ DHMİ Havacılık Terimleri Sözlüğü (PDF). DHMİ APK Daire Başkanlığı. 2011. s. 90. 25 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Haziran 2020.
^ "wake." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
^ Pooley's 371
^ Pooley's 373
^ "Eurocontrol". 25 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2010.
^ "FAA". 3 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2010.
^ "Wake turbulence separation minima". 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2012.
^ "Pilot's workshop". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2012.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"Hollanda wake türbülansı unuttu!", 1 Mart 2009 tarihli Radikal gazetesi. 12 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] DHMİ Havacılık Terimleri Sözlüğü (PDF). DHMİ APK Daire Başkanlığı. 2011. s. 90. 25 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Haziran 2020.

[2] "wake." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.

[3] Pooley's 371

[4] Pooley's 373

[5] "Eurocontrol". 25 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2010.

[6] "FAA". 3 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2010.

[7] "Wake turbulence separation minima". 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2012.

[8] "Pilot's workshop". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Wake türbülansı nedir?, Wake türbülansı anlamı nedir?, Wake türbülansı ne demektir?