Volkanik patlayıcılık indeksi

Volkanik patlayıcılık indeksi (VPİ), volkanik patlamaların patlayıcı özelliğinin göreli bir ölçüsüdür. 1982'de Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırmaları Kurumu'ndan Chris Newhall ve Hawaii Üniversitesinden Stephen Self tarafından tasarlandı.

Patlayıcılık değerini belirlemek için patlamanın ortaya çıkardığı maddenin hacmi, bulut yüksekliği ve "yumuşak"tan "mega-devasa"ya kadar değişen terimlerle nitel gözlemler kullanılır. Ölçek, 8 büyüklüğüne kadar yani tarihin en büyük volkanik patlamalara kadardır. Patlamadan kaynaklanmayan patlamalar için 0 değeri kullanılır ve 10.000m³'den daha az tefranın açığa çıkması olarak tanımlanır. olarak tanımlanır. 1,0×10¹² m³ tefra çıkarıp 20 km'den yüksek bulut sütun yüksekliğine sahip olan patlamalar, mega-devasa patlamayı temsil etmektedir. Ölçekte VPİ 2 ve üstü logaritmiktir ve 1 endeksin artması 10 kat daha güçlü bir patlamayı temsil eder.

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

İndeksler 0 ila 8 arasında değişirken, patlama ile ilişkili VPİ, volkanik maddenin ne kadar yüksekliğe, ne kadar uzun süre patlamasına bağlıdır. VPİ 2 ve üstü logaritmiktir; 1 endeksin artması 10 kat daha güçlü bir patlamaya işaret etmektedir. 1 ve 2 arasındaki VPİ tanımında bir süreksizlik vardır. Ejekta hacminin alt sınırı 10.000'den 1.000.000 m³'e 100 kat yükselirken, diğer tüm yüksek indeksler arasındaki faktör 10'dur. Aşağıdaki tabloda, her bir VPİ'nin sıklığı, o VPİ veya daha yüksek yeni patlamaların yaklaşık sıklığını göstermektedir.

VPİ	Ejekta hacmi	Sınıflandırma	Açıklama	Bulut	Sıklık	Troposferik enjeksiyon	Stratosferik enjeksiyon^[1]
VPİ	Ejekta hacmi	Örnekler
0	< 10⁴ m³	Hawaii	Coşkulu	< 100 m	sürekli	önemsiz	yok
0	< 10⁴ m³	Kīlauea (aktif), Mawson Peak (aktif), Dallol (2011), Holuhraun (2014-2015), Fagradalsfjall (2021-2023), Piton de la Fournaise (2022), Mauna Loa (1975, 1984, 2022)
1	> 10⁴ m³	Hawaii / Stromboliyen	Yumuşak	100 m – 1 km	günlük	küçük	yok
1	> 10⁴ m³	Yakedake (1995), Raoul Adası (2006), Havre Deniz Dağı (2012), Dieng Yanardağ Kompleksi (1964, 1979, 2017), Nyiragongo (1977, 2002, 2021)
2	> 10⁶ m³	Stromboliyen / Vulkaniyen	Patlayıcı	1–5 km	2 hafta	ılımlı	yok
2	> 10⁶ m³	Stromboli (1934'ten beri), Etna (aktif), Unzen (1792), Ruang (1871), Ritter Adası (1888), Galeras (1993), El Hierro (2011-2012), Whakaari / White Island (2019)
3	> 10⁷ m³	Stromboliyen / Vulkaniyen / Pelé / Alt-Plinien	Sert	3–15 km	3 ay	büyük	olası
3	> 10⁷ m³	Surtsey (1963-1967), Nevado del Ruiz (1985), Redoubt Dağı (1989-1990), Soufrière Tepeleri (1997), Ontake (2014), Fuego (2018), Cumbre Vieja (2021)
4	> 0.1 km³	Pelé / Plinien / Alt-Plinien	Felaket	> 10 km	18 ay	büyük	kesin
4	> 0.1 km³	Laki (1783), Bandai Dağı (1888), Pelée Dağı (1902), Lamington Dağı (1951), Eyjafjallajökull (2010), Merapi Dağı (2010), Taal (2020), Semeru (2021)
5	> 1 km³	Pelé / Plinien	Felaket	> 10 km	12 yıl	büyük	büyük
5	> 1 km³	Vezüv (79), Fuji Dağı (1707), Tarawera Dağı (1886), Agung Dağı (1963), St. Helens (1980), El Chichón (1982), Puyehue (2011), Hunga Tonga–Hunga Haʻapai (2022)
6	> 10 km³	Plinien / Ultra-Plinien	Devasa	> 20 km	50–100 yıl	büyük	büyük
6	> 10 km³	Santorini (MÖ 1620), Ilopango Gölü (450), Huaynaputina (1600), Krakatoa (1883), Santa Maria (1902), Novarupta (1912), Pinatubo Yanardağı (1991)
7	> 100 km³	Ultra-Plinien	Süper devasa	> 20 km	500–1,000 yıl	büyük	büyük
7	> 100 km³	Long Valley (760 kyr), Campi Flegrei (37 kyr), Aira (22 kyr), Mazama (MÖ 5700), Kikai (MÖ 4300), Samalas (1257), Tambora (1815)
8	> 1,000 km³	Ultra-Plinien	Mega devasa	> 20 km	> 50,000 yıl^[2]^[3]	çok büyük	çok büyük
8	> 1,000 km³	Flat Landing Brook (Ordovician), Wah Wah Springs (30 Mya), La Garita (26.3 Mya), Yellowstone (2.1 Mya, 640 kyr), Toba (74 kyr), Taupō (26.5 kyr)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Volcanic Explosivity Index (VEI)". Global Volcanism Program. Smithsonian National Museum of Natural History. 10 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2014.
^ Dosseto, A. (2011). Turner, S. P.; Van-Orman, J. A. (Ed.). Timescales of Magmatic Processes: From Core to Atmosphere. Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4443-3260-5.
^ Rothery, David A. (2010), Volcanoes, Earthquakes and Tsunamis, Teach Yourself

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

VEI glossary entry 27 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. from a USGS website
How to measure the size of a volcanic eruption, from The Guardian
The size and frequency of the largest explosive eruptions on Earth^{[ölü/kırık bağlantı]}, a 2004 article from the Bulletin of Volcanology
List of Large Holocene Eruptions (VEI > 4) from the Smithsonian Global Volcanism Program17 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Volcanic Explosivity Index (VEI)". Global Volcanism Program. Smithsonian National Museum of Natural History. 10 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2014.

[Dosseto-2] Dosseto, A. (2011). Turner, S. P.; Van-Orman, J. A. (Ed.). Timescales of Magmatic Processes: From Core to Atmosphere. Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4443-3260-5.

[Rothery2010-3] Rothery, David A. (2010), Volcanoes, Earthquakes and Tsunamis, Teach Yourself

[1]

[2]

[3]

Volkan Patlama İndeksi nedir?, Volkan Patlama İndeksi anlamı nedir?, Volkan Patlama İndeksi ne demektir?