Uzay Tabanlı Kızılötesi Sistemi (SBIRS - Space-Based Infrared System) ABD'nin kızılötesi uzay gözetimi için 21. yüzyılın ilk iki ya da üç on yılları boyunca ihtiyaçlarını karşılamak için tasarlanmış bir birleştirilmiş sistemidir. SBIRS programı füze uyarı, füze savunması ve savaş alanı tanımlaması alanlarında önemli özellikleri sağlamak için tasarlanmıştır.

SBIRS, Yer eşzamanlı yörüngedeki uydularla (GEO), son derece eliptik yörüngedeki (HEO) uydular üzerinde barındırılan sensörleri ile ve yer tabanlı veri işleme ve yönetim içerecek bütünleşik bir "sistemler sistemi" dir. Alçak Dünya yörüngesinde uydu tamamlayıcı programın (SBIRS Low) bir parçası olarak planlandı, ancak bu STSS programına taşındı. SBIRS zemin yazılımı yeni kızılötesi sensörleri ile ABD Hava Kuvvetleri'nin (USAF) kızılötesi sensör programlarını bütünleştirmektedir. SBIRS'in Nunn-McCurdy bozunumunda, 2001 ve 2005 yıllarında meydana gelen maliyet aşımları^[1] ile mücadelesi devam etmektedir. Eylül 2007 itibarıyla, beklenen proje maliyeti 10.4 milyar dolara yükselmiştir.^[2][3]

Esas sözleşmeye göre toplam satın alma için 2 HEO uydu sensörleri ve bir seçenek olarak 2-3 GEO sensörleri ile toplamda 5 GEO sensöründen (ve uydular) oluşuyordu. 2005 yılının Aralık ayında, üçüncü SBIRS Nunn-McCurdy ihlali sonrasında hükûmet ilk iki verime dayalı GEO 3 olası satın alma için bir seçenek ile, GEO 4 ve 5 rekabetini gerçekleştirmeye karar verdi. Ayrıca Hükûmet, Haziran 2006'da önerileri dışarı yazılı olarak, olası bir SBIRS Yüksek değiştirme programına başladı.

2 Haziran 2009'da Lockheed Martin, üçüncü HEO yükü ve üçüncü GEO uydu yükü için bir sözleşme imzaladı ve ilişkili yer donatımı değişikliklerini açıkladı.^[4] 10 Temmuz 2009 tarihinde, Lockheed Martin'in dördüncü uydu alımı yönünde, USAF tarafından peşinat olarak 262.5 milyon dolar almıştır.^[5] SBIRS programının ilk GEO uydusu, GEO-1, başarıyla 7 Mayıs 2011 tarihinde bir Atlas V roketi ile Cape Canaveral'dan fırlatıldı.^[6]

Özetle, Aralık 2014 itibarıyla, SBIRS veya STSS yüklerini taşıyan toplam sekiz uydu fırlatılmıştır: GEO-1 (USA-230, 2011), GEO-2 (USA-241, 2013), HEO-1 (USA- 184, 2006), HEO-2 (USA-200, 2008), HEO-3 (USA-259, 2014), STSS-ATRR (USA-205, 2009), STSS Demo 1 (USA-208, 2009) ve STSS Demo 2 (USA-209, 2009). Haziran 2014 tarihinde Lockheed Martin, 1.86 milyar $ bir maliyetle GEO-5 ve GEO-6'yı inşa etmek için USAF ile temasa geçmiştir.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

1991 Körfez Savaşı sırasında Irak tarafından kısa menzilli alan füzelerinin fırlatılması ile deneyimlerine dayanarak, ABD Savunma Bakanlığı (DOD) genişletilmiş alan füzesi ikaz yeteneklerinin yapılması gerektiği kanısına varmıştır ve bu uzun menzilli stratejik ve kısa menzilli balistik alan füzesi uyarı ve savunma operasyonları, her ikisini destekleyecek gelişmiş bir kızılötesi uydu sensörü yeteneği için planlaması başladı. 1994 yılında DOD, balistik füze uyarı ve savunma gibi, teknik istihbarat ve savaş alanı tanımlaması için çeşitli kızılötesi alan gereksinimleri, pekiştirilmiş incelenen ve yerine getirilen Savunma Destek Programı (DSP) tarafından sağlanan yeteneklerini geliştirmek için SBIRS seçilmiştir. Savunma Destek Programı'nın, uzun menzilli balistik füze fırlatmalarını tespit etmek için kızılötesi özelliği olan bir stratejik izleme ve erken uyarı uydu sistemi, 30 yıldır işletiminde olmuştur. DOD daha önceden Savunma Destek Programı yerine girişimde bulunmuştur:

• 1980'lerin başında Gelişmiş Uyarı Sistemi
• 1980'lerin sonlarında Arttırma Gözetleme ve İzleme Sistemi
• 1990'ların başında Takip üzerinde Erken Uyarı Sistemi

Hükûmet Sorumluluk Ofisi'ne (GAO - Government Accountability Office) göre, bu girişimler nedeniyle olgunlaşmamış teknoloji, yüksek maliyet ve ekonomiklik konularında başarısız olmuştur. SBIRS, stratejik ve alan balistik füze fırlatma tespiti ve füze izleme işlevinin performansını artırmak için DSP daha karmaşık kızılötesi teknolojiler kullanmaktır.

SBIRS High[değiştir | kaynağı değiştir]

SBIRS High (ayrıca, artık sadece "SBIRS" olarak anılacaktır) son derece eliptik yörüngede etkinlik gösteren iki ev sahibi uydular ve dört özel yer eşzamanlı yörüngede etkinlik gösteren uydular ve sensörlerinden meydana gelmektedir. SBIRS High, Savunma Destek Programı uydularının yerini alacaktır ve gelişmiş stratejik ve balistik alan füze ikaz yeteneklerini sağlamak için öncelikle tasarlanmıştır. SBIRS High GEO 1 7 Mayıs 2011 tarihinde fırlatıldı.^[7] Çok eliptik yörüngede iki gizli uyduları üzerinde barındırılan iki SBIRS sensörleri zaten başlatılmıştır,^[8] olasılıkla NROL-22 (USA-184) ve NROL-28 (USA-200) parçası olarak 2006 ve 2008 yılında fırlatıldı.^[9][10] USA-184 ve USA-200 JUMPSEAT ve TRUMPET ailesinde ELINT uyduları olmakta olduğu analistler tarafından düşünülmektedir; TRUMPET'in, HERITAGE olarak adlandırılan bir kızılötesi sensör ile gerçekleştirilmiş olduğu bildirilmiştir.

SBIRS için ana yüklenici Lockheed Martin ile başlıca alt yüklenici olarak Northrop Grumman olmaktadır. Lockheed Martin ayrıca SBIRS GEO için uyduları sağlamaktadır. Sistemin beklenen görevlendirmesi nedeniyle inşa edilen çözülmemiş yazılım arızaları ve ilk uzay aracı üzerinde bir alt sözleşme tedariki ile jiroskop montajı birkaç kırık lehim eklemleri de dâhil olmak üzere sistem bileşenleri üzerinde Lockheed'in işçilik ile ilgili sorunları Aralık 2009'dan 2011'e ertelenmişti.^[11]

Geç 2011 içinde başka bir fırlatma ertelenmesinin aynı fırlatma tesisi kullanılarak NASA'nın Juno uzayaracı ve Mars Bilim Laboratuvarı'nın planlanan başlatımı ile ihtilafa yol açacağından korkuluyordu.^[12] Ancak ilk GEO fırlatımı, GEO-1, başarıyla 7 Mayıs 2011 tarihinde gerçekleştirilmiştir.^[6]

Reuters'in haberine göre, ilk iki SBIRS GEO uyduları 2013 yılında faaliyete geçmiştir.^[13]

SBIRS Low (Uzay İzleme ve Gözetleme Sistemi)[değiştir | kaynağı değiştir]

SBIRS Low sözleşmesi şimdi Füze Savunma Ajansı (MDA - Missile Defense Agency) tarafından yönetilmekte ve daha sonra Uzay İzleme ve Gözetleme Sistemi (STSS - Space Tracking and Surveillance System) olarak yeniden adlandırılmıştır.

Ana öge SBIRS Low[değiştir | kaynağı değiştir]

SBIRS Low programının aslında alçak dünya yörüngesinde yaklaşık 24 uydudan oluşması bekleniyordu. SBIRS Low'un birincil amacı, bu tür tuzak olarak savaş başlıkları ve diğer nesneler arasındaki balistik füze izleme ile ayırt edici ve kendi uçuşunun orta kısmı boyunca füze organları ayrı olarak kalmıştır. Sistem bir yerleşik bilgisayar tarafından eşgüdümlü iki büyük sensörlere sahip oldu:

• uçuşun erken aşamalarında balistik füzeleri edinmek için tasarlanmış bir tarama kızılötesi algılayıcı.
• uçuşun orta ve daha sonraki aşamalarında füzeler, savaş başlığı ve bu uzay enkazı gibi diğer nesneler ve sahte tuzakları takip etmek için tasarlanmış bir izleme kızılötesi algılayıcısı olacaktır. İzleme algılayıcısı çok düşük sıcaklıklara soğutmalı olacaktır.

SBIRS Low özgün görevlendirme programına 2010'da, onun yeteneklerine Ulusal Füze Savunma Sistemi tarafından ihtiyaç olduğu söyleniyordu.

Uzay İzleme ve Gözetleme Sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

2001 yılında, Füze Savunma Ajansı, Ulusal Balistik Füze Savunma Sistemi (BMDS - Ballistic Missile Defense System) için gerekli programları değerlendirdi ve onlar uzayda görece yeni alanlarda eksiklikler olduğunu belirlemiştir. Füze Savunma Ajansı (MDA), gelişimi onun çok erken aşamalarında SBIRS Low uydu takımının devralınmasına karar verdi ve program Uzay İzleme ve Gözetleme Sistemi (STSS - Space Tracking and Surveillance System) olarak değiştirildi. Bu geçiş, biraz programın yönünü değiştirdi, ama genel görev uçuş evrelerinin tümü aracılığıyla aynı algılama ve balistik füze izlemesi olarak kalmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Uzay Tabanlı Alçak İlk Dağıtım Tarihi Kayıp Risk Altındaki Kızılötesi Sistemi, ABD Genel Muhasebe Ofisi, Şubat 2001.
• Gerçek Sayfalar: Uzay Tabanlı Kızılötesi Sistemleri
• ABD Stratejik Komutanlığı Taktik Balistik Füze İkaz Sistemi