Turuncu Nehir Turuncu Nehir Egemenliği
1848-1854
Bayrak
1850'de Turuncu Nehir Egemenliği
Tür	Koloni
Başkent	Bloemfontein
Yaygın dil(ler)	Afrikaans İngilizce Sesotho Setswana
Resmî din	Hristiyanlık, Geleneksel Afrika dinleri
Hükûmet	Anayasal Monarşi
Kraliçe
Tarihçe
• İngiliz Kolonisi kuruldu 1848 • Bloemfontein Sözleşmesi 23 Şubat 1854 • İngiliz kuvvetleri ayrıldı 11 Mart 1854
Ardıllar Özgür Orange Devleti

Turuncu Nehir Egemenliği (1848–1854; Afrikaans: Oranjerivier-soewereiniteit), resmi olarak Transorangia olarak bilinen Güney Afrika'daki Turuncu ve Vaal nehirleri arasında kısa ömürlü bir siyasi durumdu. 1854'te Özgür Orange Devleti oldu ve şu anda Güney Afrika'nın Özgür Devlet eyaletinde bulunmaktadır.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

8 Aralık 1845'te Yüzbaşı William Sutton, "Kuzeydoğu Sınırının ötesinde yaşayan kabileler arasında İngiliz mukimi" olarak atandı.^[1]

Sutton'ın yerine 16 Ocak 1846'da, başkenti kurmak için Bloemfontein çiftliğini bir Griqualı çiftçiden satın alan Yüzbaşı Henry Douglas Warden ikamet etti. Warden kısa süre sonra Binbaşılığa terfi etti ve Mart 1849'da Bloemfontein'de sivil yetkili olarak C U Stuart'ın yerine geçti, ancak Temmuz 1852'ye kadar İngiliz mukimi olarak kaldı.^[2]

Sir Harry Smith 3 Şubat 1848'de Transorangia üzerinde İngiliz egemenliğini ilan etti. Atanmış bir yasama konseyi oluşturuldu, bir yüksek mahkeme kuruldu ve resmi olarak Turuncu Nehir Egemenliği olarak adlandırılan ülkenin düzenli bir şekilde yönetilmesi için diğer adımlar da atıldı. Ekim 1849'da Kral I. Moshoeshoe, Basuto rezervinin sınırlarını önemli ölçüde daraltan yeni bir düzenleme imzalamaya ikna edildi. Egemenliğe doğru olan sınır bundan sonra Warden hattı olarak biliniyordu. Kısa bir süre sonra diğer reislerin rezervleri kesin olarak tanımlandı.^[2]

Ancak İngiliz Mukim'in otoritesini korumak için yeterli gücü yoktu ve Moshoeshoe ile tüm komşu klanlar birbirleriyle ve Avrupalılarla düşmanlık içine düştüler. 1851'de Moshoeshoe, Andries Pretorius'u Vaal'i yeniden geçmeye davet ederek Egemenlik'teki Cumhuriyetçi partiye katıldı. Pretorius'un müdahalesi, Transvaal'in bağımsızlığını kabul eden ancak Egemenliğin statüsüne dokunmayan 1852 tarihli Sand River Sözleşmesi ile sonuçlandı.^[2]

Ülkenin ilhakını gönülsüzce kabul etmiş olan İngiliz hükümeti, kararından çoktan pişman olmuş ve Egemenlikten vazgeçmeye karar vermişti. Savaş ve Sömürgelerden sorumlu Devlet Bakanı Earl Grey, Sir Harry Smith'e gönderdiği 21 Ekim 1851 tarihli bir yazıda şöyle diyordu " Turuncu Nehir Egemenliğinin nihai olarak terk edilmesi politikamızda kararlaştırılmış bir nokta olmalıdır." Haziran 1852'de Bloemfontein'de yapılan ve erkeklerin oy hakkı ile seçilen, Egemenliğin tüm Avrupalı halk temsilcilerinin katıldığı bir toplantıda, yine de İngiliz yönetiminin devamından yana karar alındı.^[2]

Henry Green, görevden alınan Warden'ın yerine 3 Temmuz 1852'de İngiliz Mukim olarak atandı.^[3] O yılın sonunda Moshoeshoe ile bir anlaşma yapıldı ve bu anlaşma belki de şefi şimdiye kadar olduğundan daha güçlü bir konumda bıraktı. İngiltere'de bakan değişiklikleri olmuştu ve o sırada iktidarda olan Aberdeen bakanlığı, Egemenlikten çekilme kararlılığına sadık kaldı. Sir George Russell Clerk 1853'te Egemenliğin "işlerinin halledilmesi ve düzenlenmesi için" özel temsilci olarak gönderildi ve aynı yılın Ağustos ayında özyönetim biçimini belirlemek üzere delegeleri bir toplantıya çağırdı.^[2]

O dönemde ülkede, çoğu Cape Colony'den yeni gelmiş göçmenler olmak üzere 15.000 kadar Avrupalı vardı. Bunların arasında çok sayıda İngiliz kökenli çiftçi ve tüccar da vardı. Beyazların çoğunluğu, etkili olması ve ülkenin düşmanlarına karşı korunması koşuluyla İngiliz yönetiminin devam etmesini istiyordu. İngiliz kontrolünü koruyan bir anayasa önerisi hazırlayan delegelerinin temsilleri işe yaramadı. Sir George Clerk, seçilen delegelerin bağımsız bir hükümet kurmak için adım atmaya isteksiz olmaları nedeniyle, başka kişilerle müzakerelere başlayacağını duyurdu. "Ve sonra," diye yazıyordu George McCall Theal, "yüksek rütbeli ve nazik tavırlı bir İngiliz komiserin, İngiliz kontrolünden kurtulmak isteyen insanlara dostça ve iyi niyetli sakinler olarak hitap ederken, İngiliz tebaası olarak kalmak isteyen ve hak ettiklerine inandıkları korumayı talep edenler için hiçbir sempatik söz söylemediği garip bir manzara görüldü." ^[4] Seçilmiş delegeler, hükümeti kararını değiştirmeye ikna etmek için İngiltere'ye iki üye gönderirken, Sir George Clerk, cumhuriyetçi parti tarafından oluşturulan ve başkanlığını Bay J P Hoffman'ın yaptığı bir komite ile hızla anlaşmaya vardı. Bu komite toplanmadan önce bile, Egemenlik alanındaki "tüm hakimiyetten vazgeçen ve feragat eden" bir kraliyet bildirisi imzalanmıştı (30 Ocak 1854).^[2]

Ülkenin bağımsızlığını tanıyan Turuncu Nehir Sözleşmesi 23 Şubat 1854'te Bloemfontein'de Sir George Clerk ve cumhuriyetçi komite tarafından imzalandı ve Mart ayında Boer hükümeti göreve başladı. Beş gün sonra seçilmiş delegelerin temsilcileri Londra'da sömürge sekreteri Newcastle Dükü ile bir görüşme yaptı ve İngiliz yönetiminin devam etmesi konusunu tartışmak için artık çok geç olduğunu bildirdi. Sömürge bakanı, İngiltere'nin sürekli ilerleyen ileri karakollara asker tedarik etmesinin imkansız olduğunu, "özellikle de Cape Town ve Table Bay limanının Güney Afrika'da gerçekten ihtiyaç duyduğu tek şey olduğunu" ekledi. Egemenlikten çekilirken İngiliz hükümeti "Griqua şefi Kaptan Adam Kok [III] dışında Turuncu Nehir'in kuzeyindeki hiçbir yerli şef ya da kabileyle ittifakı olmadığını" ilan etti. Kok askeri anlamda güçlü değildi ve Griqua'ların topraklarını yabancılaştırmalarını da engelleyemiyordu. Sonunda, 1861'de egemenlik haklarını 4.000 sterline Özgür Devlet'e sattı ve takipçileriyle birlikte Mpondo kralı Faku'nun No Man's Land'inin kuzey kısmına, daha sonra Griqualand East olarak adlandırılan bölgeye taşındı.^[2]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Schoeman, Karel (1992). The British presence in the Transorange 1845–1854. Cape Town: Human & Rousseau. ISBN 0-7981-2965-4. 
• Theal, George McCall (1893). History of South Africa from the Foundation of the European Settlement to Our Own Times, 1834-1854. S. Sonnenschein & Company. Erişim tarihi: 13 Mart 2017. 
•   Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Orange Free State". Encyclopædia Britannica. 20 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 155.