Tsihisdziri ციხისძირი
Köy
Koordinatlar: 41°45′43″K 41°45′14″D / 41.76194°K 41.75389°D / 41.76194; 41.75389
Ülke	Gürcistan
Özerk cumhuriyet	Acara Özerk Cumhuriyeti
Belediye	Kobuleti
Rakım	75 m
Nüfus  (2014)[1]
• Toplam	2,472
Zaman dilimi	UTC+04.00

Tsihisdziri (Gürcüce: ციხისძირი) Gürcistan'a bağlı Acara Özerk Cumhuriyeti'nin Kobuleti belediyesinde yer alan, Karadeniz sahilindeki bir köydür. Kobuleti kentinin 8 km güneyinde konumlanmıştır. Tsihisdziri, arkeolojik sit alanı ve Geç Antik Çağ döneminden kalma bir müstahkem kentin kalıntılarına ev sahipliği yapıyor. Romalı tarihçilerin genel görüşü bu kentin Lazika'daki antik Petra kenti olduğu yönündedir.

Arkeoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsan yapımı eserler[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde bir köye ev sahipliği yapan Tsihisdziri bölgesi, Karadeniz'in kayalık sahil şeridinde bulunmaktadır. Sahanın sistematik arkeolojik incelemesi 1962 yılında başlamış ve farklı dönemlerden kalma çeşitli eserler bulunmuştur. Bulunan en eski eser, Geç Tunç Çağı'ndan kalmadır. O dönemde bölgede Kolhis kültürü görülmekteydi. Tsihisdziri'nin kuzeyi Bobokvati'de, sahil şeridine yaklaşık 200 metre uzaklıkta, MÖ. 8. yüzyıla tarihlenen kum tepeleri ortaya çıkarılmıştır.^[2] Sonraki yüzyıllarda, Doğu Karadeniz kıyısı boyunca bir dizi antik Yunan kolonisi kurulmuştur. Tsihisdziri'de bir Yunan kolonisinin var olduğuna dair edebi bir kanıt yoktur, ancak arkeolojik kazılar Amfora bölgesindeki yetişkinlerin ve çocukların MÖ. 5. yüzyıldan kalma mezarlarını ortaya çıkarmıştır. Ortaya çıkarılan eserlerin arasında Korinth tipi Attik skyphos ve Haimon ressamının çizdiği lekythos bulunur. Bu eserler yaklaşık olarak MS. 470'li yıllara dayanır.^[3]

MS 3. yüzyıldan kalma, altın takılar, gümüş ve bronz kaplar, boncuklar ve madeni paralardan oluşan koleksiyon veya günümüzdeki adıyla Tsihisdziri hazinesi 1907 yılında bulundu. Sonrasında Rusya'nın Sankt-Peterburg şehrindeki Ermitaj Müzesi'ne gönderildi.^[4] Koleksiyonun parçalarından biri de sakallı bir adam olarak tasvir edilen Roma imparatoru Lucius Verus'un kaya kristalinden yapılmış intaglio'sudur: Görüntünün saydam malzemeden görülmesini sağlamak için tasarım yaldızlanmış ve taş cilalanmıştır.^[5] Bu bölgedeki Romalı varlığı, Tsihisdziri kalıntılarında bulunan büyük bir tuğla ile de kanıtlanmıştır. Tuğlanın Fasis'teki bir Roma askeri atölyesinde yapıldığı ve güneye gönderildiği düşünülmektedir. Üzerinde yazanlar VEX[illatio]FA[siana] şeklinde yorumlanmış olan tuğla, günümüzde Gürcistan'ın başkenti Tiflis'teki Janashia Müzesi'nde sergilenmektedir.^[2][6]

Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]

İki sahil tepesinde bulunan Tsihisdziri kalesi, çift duvarlarla birbirine bağlanmıştır. Kalenin topraklarının toplam alanı 1.5 hektardır, 6. yüzyıldan kalma üç nefli bazilikanın kalıntıları ise 33X17.80 metrekarelik alan kaplamaktadır. Narteks, apsis, döşeme mozaiği ve diğer iki kilisenin kalıntıları bu ölçümlere dahildir. Kiliselerden biri Hristiyanlık döneminden diğeri ise Orta Çağ döneminden kalmadır. Bazilikaya yakın bir yerde, 6. yüzyıldan kalma bir banyo (9.5X6.5 m) ve su sarnıcı bulunmaktadır. Kalenin kuzeyinde bir kentsel yerleşimin ve yüzlerce mezarın kalıntısı bulunmaktadır. Bu yapıların tarihleri Geç Antik Çağ ve Orta Çağ arasında değişmektedir.^[2][7][8]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Romalı tarihçilerin genel görüşü, Tsihisdziri'nin Romalıların kale-şehir olarak kullandıkları Petra kenti olduğu yönündedir. Petra kenti, Sasaniler ve Bizanslılar arasında kenti almak için gerçekleşen bir dizi savaştan sonra İmparator I. Justinianus'un emriyle 535’te kuruldu. Petra 16 yıl sonra, tekrar Sasanilerin hedefi haline gelmesin diye, Romalılar tarafından 551'de yıkıldı.^[9] Gürcü bilgin Prens Vakhushti'nin 1745 yılında coğrafya kitabında bölgenin, küçük Kobuleti'nin yakınlarında bulunduğu ve önemini korumaya devam ettiği yazar. Bölgenin o zamanki adı şeytan kalesidir (ts'ikhe k'ajet'isa).^[10]

Vakhushti'nin döneminde, köy Osmanlı egemenliği altındaydı. 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, Tsihisdziri, Osmanlı kontrolündeki Acara ve Rusların kontrolündeki Guria arasında kalarak sınır yerleşimlerinden biri konumundaydı. 1829 Eylülünde, Gürcü kökenli Müslüman Osmanlı komutanı Ahmed Paşa, Rus general Karl Hesse tarafından yapılan istila girişimini engellemiştir.^[11] 93 Harbi sırasında, Osmanlı ordusu Tsihisdziri tepelerini büyük ölçüde güçlendirdi. Bu güçlendirmeler, 12 Nisan 1877 ve 18 Ocak 1878 tarihlerinde Rusya'nın Tsihisdziri'yi ele geçirme ve Batum yolunda ilerleme teşebbüslerini başarıyla engelledi.^[12] Bununla birlikte, savaşın genelinde gerçekleşen nihai bir yenilgi, Osmanlıları Acara'yı Rusya'ya bırakmaya zorladı. Sovyetler Birliği döneminde, Tsihisdziri, Gürcistan'ın güneybatısındaki sahil beldelerinden biri haline geldi ve bugün bile yaz aylarında bölgeye gelen ziyaretçiler Tsihisdziri'nin tadını çıkarmaya devam ediyor.^[13][14]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

2014 nüfus sayımına göre, Tsihisdziri'nin nüfusu 2,472 kişidir.^[1] Nüfusun çoğunluğu (%97) Gürcüdür.^[15]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Acara Özerk Cumhuriyeti

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Tsihisdziri, Kobuleti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Allen, William Edward David; Muratoff, Paul (1953). Caucasian Battlefields: A History of the Wars on the Turco-Caucasian Border 1828–1921. Cambridge: Cambridge University Press. 
• Braund, David (1994). Georgia in Antiquity: A History of Colchis and Transcaucasian Iberia, 550 BC–AD 562. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-814473-3. 
• Gamkrelidze, Gela; Mindorashvili, Davit; Bragvadze, Zurab; Kvatsadze, Marine, (Ed.) (2013). "ციხისძირი [Tsihisdziri]". ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი [Topoarchaeological dictionary of Kartlis tskhovreba (The history of Georgia)] (Gürcüce) (1.1url=http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/41521/1/KartlisCxovrebisTopoarqeologiuriLeksikoni.pdf bas.). Tiflis: Georgian National Museum. ss. 588-592. ISBN 978-9941-15-896-4. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF) |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım).  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)
• Khoshtaria, David (2013). "The Basilica at Petra (Tsihisdziri)". Flora, Karagianni (Ed.). Medieval ports in North Aegean and the Black Sea: links to the maritime routes of the East; International Symposium, Thessalonike, 4–6 December 2013; Proceedings. Thessalonike. ss. 367-376. ISBN 978-960-9677-01-1. 
• Mania, Irina; Natsvlishvili, Natia (2013). "Littoral fortifications in South-West Georgia". Flora, Karagianni (Ed.). Medieval ports in North Aegean and the Black Sea: links to the maritime routes of the East; International Symposium, Thessalonike, 4–6 December 2013; Proceedings. Thessalonike. ss. 276-283. ISBN 978-960-9677-01-1. 
• Odisheli, Manana (2013). "Georgia in Roman Times (1st to 4th Centuries AD)". Opper, Thorsten (Ed.). Hadrian: Art, Politics & Economy (PDF). British Museum Research Publication #175. ss. 148-165. ISBN 978-0-86159-175-6. 10 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ekim 2016. 
• Tsetskhladze, Gocha R. (1999). Pichvnari and its environs. Paris: Presses Univ. Franche-Comté. ISBN 2-913322-42-5.