Tilia dasystyla
Korunma durumu
Asgari endişe altında (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma
lem: Plantae Şube: Spermatophyta Sınıf: Magnoliopsida Takım: Malvales Familya: Malvaceae Cins: Tilia Tür: T. dasystyla
İkili adlandırma
Tilia dasystyla Steven, Bull. Soc. Imp. Naturalistes Moscou 4: 260 (1832).

Tilia dasystyla, ebegümecigiller (eskiden Tiliaceae) (Malvaceae) familyasından bir ıhlamur türü.

Potansiyel olarak büyük ağaçtır 35 m'ye kadar çıkabilir. Kabuk gri renklidir; kabukta oluşan sırtlar kare şeklindeki pullar halinde çatlayabilir. Dallar ince (1,5–3 mm kalınlığında), genellikle kırmızı, özellikle güneşte, tüysüz veya çok az tüylüdür. Tomurcuklar 7–9 mm uzunluğunda, 3 görünür pullu, daha fazla veya daha az tüylü, kırmızı veya yeşil renklidir. Yaprak sapı 2,5–5.5 cm; yaprak ayası 5-13 × 5–11 cm, geniş oval veya daire şeklinde, yaprak ucu sipsivri, yaprak tabanı kalp şeklinde veya eğik kesilmiş görünümünde; üst yüzeyi yeşil, alt yüzeyi biraz grimsi-yeşil, damar koltuklarında açık kahverengi saç kümeleri bulunur; yaprak kenarındaki dişler üçgen, ucu sivri çıkıntılı 0,7-1,7 mm uzunluğundadır. Brakteler 5–14 × 0,8–2,6 cm, eliptik, mızrak şeklinde veya ters mızrak şeklindedir. Çiçek durumu sarkık, 3-7 çiçekli; boyuncuk bazen yoğun tüylüdür. Körelmiş, kısır veya verimsiz erkek organ yoktur. Meyve 7–11 × 5–8 mm, küresel ila ters yumurta şeklinde, yoğun beyaz kaba tüylüdür.^[1]

Bu tür Kırım, Kafkaslar ve Batı Asya'da bulunan bir ağaçtır. Türün Avrupa bölgesinde sınırlı bir yayılış alanına sahip olmasına rağmen, Asya'da geniş bir yayılış alanına sahiptir. Bu tür için kaydedilen tek tehdit olan orman seyrelmesinin büyük bir tehdit olduğu düşünülmemektedir ve korunan alanlarda iyi alt popülasyonlar da bulunmaktadır. Bu nedenle Asgari Endişe olarak değerlendirilir.^[2]

Tilia dasystyla, Kuzey İran, Kafkaslar, Batı Asya ve Kırım'ın güney dağlarında bulunur.^[3] Tür az sayıda bölgeden bilinmektedir ve tahmini yayılış alanı (EOO) 1.885.350 km²'dir. Tilia dasystyla subsp. caucasica, 500 ila 1.500 m rakım arasında geniş bir yükseklik aralığında meydana gelir.^[1]

Alt türlerden Tilia dasystyla subsp. caucasica en yaygın olanıdır. Büyük Kafkasya'nın yamaçlarında bu türün yaklaşık 30.000 ha üretim ormanı vardır, ancak Gürcistan ve Ermenistan'da daha dağınıktır.^[1] Bu alt tür Türkiye'de de yaygın ve bol miktarda bulunur. Karşılaştırıldığında, subsp. multiflora çok nadirdir ve soyu tükenmiş olabilir.^[1] subsp. dasystyla'nın sıklığı, türün küresel popülasyonunun büyük olduğunu, ancak genel popülasyon eğiliminin bilinmediğini düşündürmektedir.^[2]

Bireysel ağaçlar, Kırım'da orman yönetimi için ormanların 'inceltilmesinden' etkilenmiştir,^[3] ancak bu önemli olarak görülmemektedir. Avrupa dışındaki türlere yönelik tehditler bilinmemektedir.^[2]

Bu ağaç, Kafkasya'da yerel silvikültürel öneme sahiptir^[1]

Tür, Kırım'da çeşitli rezervlerde korunmaktadır. Kırım'da 'nadir' bir tür olarak kabul edilir,^[3] ancak Avrupa dağılımında En Az Endişe Veren olarak rapor edilmiştir (Beech ve ark. 2017). Bu türün 41 ex situ koleksiyonda tutulduğu rapor edilmiştir (BGCI 2016). Ukrayna popülasyonlarına atıfta bulunan dasystyla alt türleri için listelenen beş koleksiyon vardır. Kırım dağılımının dışında bu tür hakkında çok az bilgi verilmektedir.^[2]

Dağılımı: Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Kuzey İran, Rusya; kuzey Kafkasya, Türkiye, Ukrayna ve Kırım; güney sahiline yakın kısmıdır.^[4]

Pigott (2012) ikisinde yetiştiriciliği yapılan üç alt türü tanır. Bunlardan subsp. caucasica, çok daha geniş yabani dağılıma sahiptir ve kültürde subsp. dasystyla'dan çok daha yaygındır. Batı Avrupa'daki Tilia dasystyla'nın daha büyük ve daha eski örneklerinin hepsinin subsp. caucasica'ya ait olduğu bilinmektedir veya varsayılmaktadır. Üçüncü, daha az anlaşılan bir form subsp. multiflora (Ledeb.) Pigott'tur, kuzey Kafkasya'nın Karadeniz'le buluştuğu bölgeden bilinir. subsp. caucasica'dan sadece çiçeklenme başına önemli ölçüde daha fazla çiçeğe sahip olması bakımından farklıdır ve kültürde bilinmemektedir.^[1]

• Tanımlama anahtarı
  • 1a. Yapraklar oval, 5–11 cm uzunluğunda, üstü parlak değil. Brakteler 7–14 cm uzunluğunda, mızrak şeklinde veya ters mızrak, soluk yeşil, mumsu değil.
  • 1b. Yapraklar yuvarlak, 5–8 cm uzunluğunda, üstü parlak. Brakteler 5–11 cm uzunluğunda, dar eliptik, mumsu sarımsı-yeşil. Tilia dasystyla subsp. dasystyla
  • 2a. 3-7 çiçekli, çiçekler bir veya iki kez dallanmıştır. Tilia dasystyla subsp. caucasica
  • 2b. 10-20 çiçekli, çiçekler üç ila dört kez dallanır. Tilia dasystyla subsp. multiflora^[1]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Vikitür'de Tilia dasystyla ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]