Tenofovir

Tenofovir
Klinik verisi
Uygulama; yolu	Oral
Farmakokinetik veri
Biyoyararlanım	25% Oral
Tanımlayıcılar
	IUPAC adı Bis{[(isopropoxycarbonyl)oxy]methyl} ({[(2R)-1-(6-amino-9H-purin-9-yl)-2-propanyl]oxy}methyl)phosphonate;
CAS Numarası	201341-05-1;
PubChem CID	5481350;
DrugBank	DB00300;
CompTox Bilgi Paneli (EPA)	DTXSID9040132 ;
ECHA Bilgi Kartı	100.129.993
Kimyasal ve fiziksel veriler
Formül	C19H30O10N5P1

Tenofovir disoproksil, kronik hepatit B ve HIV/AIDS'i önlemek ve tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır.^[1] HIV tedavisinde genellikle diğer antiretrovirallerle birlikte kullanılması önerilir.^[1] Yüksek risk altındaki kişilerde maruziyetten önce ve iğne batması yaralanması gibi potansiyel maruziyetten sonra HIV/AIDS'in gelişimini önlenmek için kullanılabilir.^[1] Hem tek başına hem de birlikte emtricitabine/tenofovir ve efavirenz/emtricitabine/tenofovir olarak formülüze edilmiştir.^[1]

HIV/AIDS veya hepatit B'yi kökten yok etmez, virüsün çoğalmasını engeller.^[1]^[2] Ağız yoluyla kullanım için tablet formunda veya toz halinde bulunur.^[1]

Yaygın yan etkileri bulantı, döküntü, ishal, baş ağrısı, ağrı, depresyon ve halsizliktir.^[1] Şiddetli yan etkiler arasında yüksek kan laktik asidi ve hepatomegali yer alır.^[1] Mutlak kontrendikasyonu yoktur.^[1] Genellikle hamilelik sırasında da kullanılır ve güvenli görünmektedir.^[1] Bir nükleotid ters transkriptaz inhibitörüdür ve virüslerin çoğalma yeteneğini azaltarak etkisini gösterir.^[1]

Tenofovir, 1996 yılında patentlenmiştir ve 2001 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde kullanım için onaylanmıştır.^[3] Dünya Sağlık Örgütü'nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.^[4] 2017 itibarıyla patentinin bitmesi ile jenerik ilaç olarak da bulunabilmektedir.^[5]

Tıbbi kullanımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Tenofovir disoproksil, HIV-1 enfeksiyonu ve kronik hepatit B tedavisi için kullanılır. HIV-1 enfeksiyonu için kullanımında 2 yaş ve üzeri kişilerde diğer antiretroviral ajanlarla kombinasyon halinde kullanımıyla endikedir. Kronik hepatit B hastaları için, tenofovir 12 yaş ve üzeri hastalarda endikedir ve herhangi bir kombinasyona gerek yoktur.^[6]

HIV riskinin azaltılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Tenofovir, cinsel yolla bulaşma veya enjeksiyon yoluyla uyuşturucu kullanımı yoluyla enfeksiyon riski yüksek olan kişilerde HIV'in önlenmesi için kullanılabilir.^[7] ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) yasa dışı yollarla damar içi madde kullanan kişilerde bulaşı önleme önlemi olarak günlük dozlarda tenofovir sağlamanın etkinliğini belirlemek için Tayland Halk Sağlığı Bakanlığı ile ortaklaşa bir çalışma yürütmüştür. Sonuçlar, plasebo alan kontrol grubuna kıyasla ilacı alan denekler grubu arasında virüs insidansının %48,9 oranında azaldığını ortaya koymuştur.^[8]

Yan etkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Tenofovir disoproksil, HIV ve kronik hepatit B popülasyonu arasında düşük bırakma oranları ile genellikle iyi tolere edilir.^[9] Bu ilacın kullanımı için herhangi bir kontrendikasyon yoktur.^[10] Tenofovir disoproksil kullanımına bağlı olarak en sık bildirilen yan etkiler baş dönmesi, mide bulantısı ve ishaldir.^[9] Diğer olumsuz etkiler arasında depresyon, uyku bozuklukları, baş ağrısı, kaşıntı, döküntü ve ateş bulunur.Kısa Ürün Bilgisi uyarısı olarak tenofovir disoproksil kullanımına bağlı laktik asidoz veya karaciğer hasarı başlangıcı olabileceği belirtilmiştir.^[11]

Tenofovir disoproksil'in uzun süreli kullanımı nefrotoksisite ve kemik kaybına yol açabilir. Nefrotoksisite Fanconi sendromu, akut böbrek hasarı veya glomerüler filtrasyon hızında (GFR) düşme olarak ortaya çıkabilir.^[12] Tenofovir disoproksil tedavisinin kesilmesi ile böbrek yetmezliği tersine dönebilir. Nefrotoksisitenin, yüksek serum konsantrasyonlarındaki Tenofovir disoproksil'in proksimal tübüllerde birikmesi nedeniyle olabileceği düşünülmektedir.^[9]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Tenofovir ilk olarak Prag'daki Çekoslovak Bilimler Akademisi Organik Kimya ve Biyokimya Enstitüsü'nde Antonín Holý tarafından sentezlenmiştir. Holý tarafından 1984'te patyent alınmıştır.^[13] Ancak bir yıl önce ilk vakaları ile gündeme gelen HIV enfeksiyonunun tedavisi için o dönem kullanımından bahsedilmemektedir.

1985 yılında De Clercq ve Holý, hücre kültüründe PMPA'nın HIV'e karşı etkinliğini tanımladılar.^[14] Kısa bir süre sonra, biyoteknoloji şirketi Gilead Sciences ile yapılan bir işbirliği, PMPA'nın HIV bulaşmış hastalar için bir tedavi olarak potansiyelinin araştırılmasını sağladı.^[15]

Bu çalışmalarda kullanılan ilk tenofovir formu hücrelere yeterince nüfuz etmiyor ve ağız yoluyla verildiğinde yeterince emilmiyordu. Gilead, tenofovirin disoproksil tuzunu geliştirerek bu durumun önüne geçmiştir.

Tenofovir disoproksil, 2001 yılında HIV tedavisi için ve 2008 yılında kronik hepatit B tedavisi için ABD'de onaylanmıştır.^[16]^[17]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k "Tenofovir Disoproxil Fumarate". The American Society of Health-System Pharmacists. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2016.
^ "A Treatment Algorithm for the Management of Chronic Hepatitis B Virus Infection in the United States: 2015 Update". Clinical Gastroenterology and Hepatology. 13 (12): 2071-87.e16. November 2015. doi:10.1016/j.cgh.2015.07.007. PMID 26188135.
^ Analogue-based Drug Discovery (İngilizce). John Wiley & Sons. 2006. s. 505. ISBN 9783527607495. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Cenevre: World Health Organization. 2019. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
^ "Teva Announces Exclusive Launch of a Generic version of Viread in the United States". www.tevapharm.com. 19 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Tenoviral KÜB" (PDF). 25 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021.
^ "Antiretroviral pre-exposure prophylaxis (PrEP) for preventing HIV in high-risk individuals". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 7 (7): CD007189. July 2012. doi:10.1002/14651858.CD007189.pub3. PMID 22786505.
^ "Preventive drug could reduce HIV transmission among injecting drug users". The Conversation Australia. The Conversation Media Group. 14 Haziran 2013. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2013.
^ ^a ^b ^c "Tenofovir: What We Have Learnt After 7.5 Million Person-Years of Use". Infectious Diseases and Therapy. 4 (2): 145-57. June 2015. doi:10.1007/s40121-015-0070-1. PMC 4471058 $2. PMID 26032649.
^ "Tenofovir". 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Tenofovir: MedlinePlus Drug Information". medlineplus.gov. 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2016.
^ "Role of traditional risk factors and antiretroviral drugs in the incidence of chronic kidney disease, ANRS CO3 Aquitaine cohort, France, 2004-2012". PLOS ONE. 8 (6): e66223. 12 Haziran 2013. doi:10.1371/journal.pone.0066223. PMC 3680439 $2. PMID 23776637.
^ "Patent US4808716 - 9-(phosponylmethoxyalkyl) adenines, the method of preparation and ... - Google Patents". 9 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ A US 4724233 A, De Clercq, Erik; Antonin Holy & Ivan Rosenberg, "Therapeutical application of phosphonylmethoxyalkyl adenines"
^ "Safety, pharmacokinetics, and antiretroviral activity of intravenous 9-[2-(R)-(Phosphonomethoxy)propyl]adenine, a novel anti-human immunodeficiency virus (HIV) therapy, in HIV-infected adults". Antimicrobial Agents and Chemotherapy. 42 (9): 2380-4. September 1998. doi:10.1128/aac.42.9.2380. PMC 105837 $2. PMID 9736567.
^ "FDA" (PDF). 25 Şubat 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ "FDA Clears Viread for Hepatitis B". 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"Tenofovir disoproxil". Drug Information Portal. U.S. National Library of Medicine. 24 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
"Tenofovir disoproxil fumarate". Drug Information Portal. U.S. National Library of Medicine. 28 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[AHFS2016-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k "Tenofovir Disoproxil Fumarate". The American Society of Health-System Pharmacists. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2016.

[2] "A Treatment Algorithm for the Management of Chronic Hepatitis B Virus Infection in the United States: 2015 Update". Clinical Gastroenterology and Hepatology. 13 (12): 2071-87.e16. November 2015. doi:10.1016/j.cgh.2015.07.007. PMID 26188135.

[3] Analogue-based Drug Discovery (İngilizce). John Wiley & Sons. 2006. s. 505. ISBN 9783527607495. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[WHO21st-4] World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Cenevre: World Health Organization. 2019. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.

[5] "Teva Announces Exclusive Launch of a Generic version of Viread in the United States". www.tevapharm.com. 19 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[6] "Tenoviral KÜB" (PDF). 25 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021.

[7] "Antiretroviral pre-exposure prophylaxis (PrEP) for preventing HIV in high-risk individuals". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 7 (7): CD007189. July 2012. doi:10.1002/14651858.CD007189.pub3. PMID 22786505.

[8] "Preventive drug could reduce HIV transmission among injecting drug users". The Conversation Australia. The Conversation Media Group. 14 Haziran 2013. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2013.

[:0-9] "Tenofovir: What We Have Learnt After 7.5 Million Person-Years of Use". Infectious Diseases and Therapy. 4 (2): 145-57. June 2015. doi:10.1007/s40121-015-0070-1. PMC 4471058 $2. PMID 26032649.

[10] "Tenofovir". 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[11] "Tenofovir: MedlinePlus Drug Information". medlineplus.gov. 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2016.

[12] "Role of traditional risk factors and antiretroviral drugs in the incidence of chronic kidney disease, ANRS CO3 Aquitaine cohort, France, 2004-2012". PLOS ONE. 8 (6): e66223. 12 Haziran 2013. doi:10.1371/journal.pone.0066223. PMC 3680439 $2. PMID 23776637.

[13] "Patent US4808716 - 9-(phosponylmethoxyalkyl) adenines, the method of preparation and ... - Google Patents". 9 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[14] A US 4724233 A, De Clercq, Erik; Antonin Holy & Ivan Rosenberg, "Therapeutical application of phosphonylmethoxyalkyl adenines"

[15] "Safety, pharmacokinetics, and antiretroviral activity of intravenous 9-[2-(R)-(Phosphonomethoxy)propyl]adenine, a novel anti-human immunodeficiency virus (HIV) therapy, in HIV-infected adults". Antimicrobial Agents and Chemotherapy. 42 (9): 2380-4. September 1998. doi:10.1128/aac.42.9.2380. PMC 105837 $2. PMID 9736567.

[16] "FDA" (PDF). 25 Şubat 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[17] "FDA Clears Viread for Hepatitis B". 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Tenofovir nedir?, Tenofovir anlamı nedir?, Tenofovir ne demektir?