Peride Celal

Peride Celal
Peride Celal
	Peride Celal
Doğum	Emine Peride; 10 Haziran 1916; İstanbul, Türkiye
Ölüm	15 Haziran 2013 (97 yaşında)
Defin yeri	Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul
Önemli ödülleri	Sedat Simavi Edebiyat Ödülü (1977) "Üç Yirmi Dört Saat" (roman) ; Orhan Kemal Roman Armağanı (1991) "Kurtlar" roman
Çocuklar	Zeynep Ergun

Emine Peride Yonsel^[1]^[2] (d. 10 Haziran 1916,^[3] İstanbul; ö. 15 Haziran 2013^[4]) Türk yazardır.

Yazın hayatının ilk on beş yıllık döneminde popüler aşk romanları kaleme almış; 1950’lerde yazarlığında bir dönüşüm geçirerek daha gerçekçi, bireyin içsel sorunlarının derinlemesine irdeleyen romanlar yazmıştır. 1977'den sonra romana ara verip öyküye yönelen Peride Celal'in^[5] Türk edebiyatında post-modern romanın yaygınlaştığı dönemde kaleme aldığı Kurtlar romanı çeşitli eleştirmenler tarafından başyapıtı olarak değerlendirilir.^[5]

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1916 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Annesi Zeliha Mirat Türel,^[1]^[2] babası Mehmet Celalettin Erem'dir.^[1]^[2] Anne ve babasının kendi doğumundan önce ayrılmış olması nedeniyle çocukluğunun büyük bir bölümü üvey babasının savcılık yaptığı Anadolu kentlerinde, özellikle de Karadeniz'de geçti.^[5]

İlköğrenimini Haydarpaşa İlkokulu'nda tamamlayan yazar, İstanbul Sainte-Pulchérie Fransız Okulu'nda iki yıl yatılı okuduktan sonra üvey babasının görevi nedeniyle, yeniden Anadolu'ya gitme zorunluluğu doğunca öğrenimini yarıda bıraktı.^[5] Klasik eğitimini tamamlayamamış olması yazarlık hayatı boyunca onun psikolojik olarak olumsuz etkiledi.^[5]

İlk öyküsü Sedat Simavi'in Yedigün Dergisi'nde Ak Kız'ın Hikâyesi adıyla 27 Kasım 1935'te P. Gençay imzasıyla yayımlandı. Daha sonra Son Posta, Cumhuriyet, Tan ve Milliyet gazetelerinde öyküler, röportajlar yayımladı.^[6] Yazı hayatında sırasıyla “Peride Gencay”, “Peride Celâl” ve “Peride Celal Bayburtlu” imzalarını kullandı. Tan gazetesine tanıştığı Peyami Safa'nın yardımıyla yazarlığını dil açısından geliştirdi ve Fransızca dersleri aldı.^[7] Yazarlık hayatında ilerlemek için İstanbul'da yaşayan anneannesinin yanına taşınan yazar, geçimini sağlamak için her gün öykü yazdı; bir yandan da İstanbul Elektrik Şirketi'nin Neşriyat bölümünde sekreter olarak çalışmaktaydı.^[7] İlk romanı Sönen Alev, 1935 yılında Son Posta gazetesinde tefrika edildi ve 1938'de kitap olarak yayımlandı. Bunu, kent soylu kadınların aşklarını serüvenimsi bir kurgu ile konu edinen bir dizi roman takip etti; "pembe romanlar" yazarı olarak tanındı. Romanlarında duru bir dil kullandı. 1935-1954 yılları arasında gazete ve dergilerde yazdığı dört yüz civarındaki -bir-iki sayfalık- öyküsü ve yirmiye yakın romanıyla, 1940'lı yıllarda günlük gazetelerin tirajını arttırmasında etkili oldu.^[5] Geçimini sağlamak için yazdığını söylediği bu romanları benimsemedi.^[8]

Şair Nâzım Hikmet'le dostluğu üzerinde siyasal baskılara yol açınca 1944'te yurttan ayrılarak İsviçre'ye gitti. Türkiye'nin Bern Basın Ataşeliği'nde üç yıl sekreter olarak çalıştı. Peride Celal için kendisini geliştirme dönemi olan İsviçre yıllarında Cumhuriyet gazetesi için "İsviçre Mektupları" genel başlığı ile öykü ve yazılar hazırladı.

1947'de Türkiye'ye döndükten sonra avukat Atıf Yönsel ile evlendi. İki yıl Basın Yayın Genel Müdürlüğü Yabancı İşçilerle İrtibat Bürosu'nda, iki yıl da Yeni İstanbul gazetesinde; kısa bir süre de Milliyet ve Son Posta gazetelerinde çalıştı.

1954 tarihli Üç Kadının Romanı’yla romancılıkta yeni bir döneme girdi. Eşinin desteği ile geçim sorunu ortadan kalkan yazar, gözlem ve gerçekçiliğin ön plana çıktığı eserler verdi.

Yazar, "Üç Yirmi Dört Saat" adlı romanıyla 1977 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü’nü kazandı. 1978'de ilk öykü kitabı Jaguar yayımlandı. Bir süre roman yazmaya ara verdi. Üç öykü kitabından sonra yazdığı "Kurtlar" romanıyla 1991 Orhan Kemal Roman Armağanı’nı kazandı.^[9] Bu romandan sonra yeniden öyküye yöneldi. 1996'da 15. İstanbul Kitap Fuarı’nda TÜYAP’ın “onur yazarı” seçilir. 2002'de son romanı Deli Aşk yayımlandı ve büyük ilgi gördü.

Peride Celal, Peride Gencay ve Peride Celal Bayburtlu gibi üç farklı imza ile yazı hayatını sürdürmüştür.

15 Haziran 2013'te hayatını kaybetti. Cenazesi aile arasında yapılan sade bir törenden sonra Kurtköy Mezarlığı'na defnedildi.^[1]^[2]

Hakkında Selim İleri tarafından (Peride Celal'e Armağan) ve Alpay Kabacalı tarafından yazılmış (Çok Katmanlı Duyarlıklar Yazarı: Peride Celal) yazılmış iki kitap vardır.

Yapıtları[değiştir | kaynağı değiştir]

Romanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Sönen Alev (1938)
Yaz Yağmuru (1940)
Ana Kız (1941)
Kızıl Vazo (1941)
Ben Vurmadım (1941)
Atmaca (1944)
Aşkın Doğuşu (1944)
Yıldıztepe (1945)
Dar Yol (1949)
Üç Kadının Romanı (1954)
Kırkıncı Oda (1958)
Gecenin Ucundaki Işık (1963)
Güz Şarkısı (1966)
Evli Bir Kadının Günlüğünden (1971)
Üç Yirmi Dört Saat (1977)
Kurtlar (1990)
Deli Aşk (2002)

Öyküler[değiştir | kaynağı değiştir]

Jaguar (1978)
Bir Hanım Efendinin Ölümü (1981)
Pay Kavgası (1985)

Sinemaya uyarlanan eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kızıl Vazo romanı Atıf Yılmaz tarafından 1961 ve 1969'da iki farklı senaryoyla sinemaya uyarlanmıştır

Yıldıztepe romanı Memduh Ün tarafından 1965’te sinemaya uyarlandı.

Ada öyküsü Süreyya Duru tarafından 1988’de sinemaya uyarlandı.

Gecenin Ucundaki Işık romanı 2022 yılında TMC Film tarafından diziye uyarlandı.^[10]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d ^e "İstanbul Büyükşehir Belediyesi Vefat Bilgisi Sorgulama". 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.
^ ^a ^b ^c ^d ^e "İstanbul Büyükşehir Belediyesi Mezar Yeri Sorgulama". 16 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.
^ Yazarın, doğum tarihi konusundaki çelişkili bilgiler, 4 Şubat 2003'te bizzat kendisi ile yapılan yüz yüze bir görüşmede giderilmiş ve 1916 yılında İstanbul'un Fındıklı semtinde doğduğu öğrenilmiştir.
^ "Peride Celal'den Sessiz Veda". Milliyet gazetesi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zorkul, Tahir. "Peride Celal'in Hayatı ve Eserleri Üzerine Bir Araştırma". tez.yok.gov.tr. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Van, 2006. 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2016.
^ "Peride Celal". 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2008.
^ ^a ^b "Peride Celal". tr.writersofturkey.ne. Türkiyeli Kadın Yazarlar Veritabanı. 19 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2016.
^ "Peride Celal hayatla 'barışamadan' öldü". www.milliyet.com.tr/. Milliyet gazetesi, 17 Haziran 2013. 6 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2016.
^ "Romanın gizli ustasına veda". Radikal gazetesi. 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013.
^ "Gecenin Ucunda Dizisi Oyuncuları, Kim Kimdir?". 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Selim İleri'nin "Ustam Peride Celal'le yıllar" adlı yazısı27 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[www.turkiye.gov.tr-1] "İstanbul Büyükşehir Belediyesi Vefat Bilgisi Sorgulama". 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.

[www.turkiye.gov.tr_-_2-2] "İstanbul Büyükşehir Belediyesi Mezar Yeri Sorgulama". 16 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.

[3] Yazarın, doğum tarihi konusundaki çelişkili bilgiler, 4 Şubat 2003'te bizzat kendisi ile yapılan yüz yüze bir görüşmede giderilmiş ve 1916 yılında İstanbul'un Fındıklı semtinde doğduğu öğrenilmiştir.

[4] "Peride Celal'den Sessiz Veda". Milliyet gazetesi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[tahir-5] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zorkul, Tahir. "Peride Celal'in Hayatı ve Eserleri Üzerine Bir Araştırma". tez.yok.gov.tr. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Van, 2006. 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2016.

[6] "Peride Celal". 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2008.

[writer-7] "Peride Celal". tr.writersofturkey.ne. Türkiyeli Kadın Yazarlar Veritabanı. 19 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2016.

[milliyet-8] "Peride Celal hayatla 'barışamadan' öldü". www.milliyet.com.tr/. Milliyet gazetesi, 17 Haziran 2013. 6 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2016.

[9] "Romanın gizli ustasına veda". Radikal gazetesi. 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013.

[10] "Gecenin Ucunda Dizisi Oyuncuları, Kim Kimdir?". 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

g t d Orhan Kemal Roman Armağanı
1972 - 1989	Yılmaz Güney (1972) · Çetin Altan (1973) · Sevgi Soysal (1974) · Erdal Öz (1975) · Vedat Türkali (1976) · Hasan İzzettin Dinamo (1977) · Fakir Baykurt (1978) · Mehmet Başaran (1979) · Adalet Ağaoğlu (1980) · verilmedi (1981) · Rıfat Ilgaz (1982) · Orhan Pamuk (1983) · Tarık Dursun K. (1984) · Mehmet Eroğlu (1985) · Yaşar Kemal (1986) · Şemsettin Ünlü (1987) · Ahmet Yurdakul (1988) · Samim Kocagöz (1989)
1990 - 2009	Demir Özlü (1990) · Peride Celal (1991) · Talip Apaydın (1992) · Tahsin Yücel (1993) · Faik Baysal (1994) · Necati Cumalı (1995) · Erendiz Atasü (1996) · Yıldırım Keskin (1997) · Kemal Bekir (1998) · Ahmet Karcılılar (1999) · Oktay Akbal (2000) · Oya Baydar (2001) · Selim İleri (2002) · Erhan Bener (2003) · İnci Aral (2004) · Adnan Binyazar (2005) · Hasan Ali Toptaş (2006) · Hıfzı Topuz (2007) · Ayşegül Devecioğlu (2008) · Zülfü Livaneli (2009)
2010 -	Hidayet Karakuş (2010) · Kâmuran Şipal (2011) · Yiğit Bener (2012) · Hasan Özkılıç (2013) · Hamdi Koç (2014) · Hüsnü Arkan (2015) · İbrahim Yıldırım (2016) · Gürsel Korat (2017) · Seray Şahiner (2018) · Faruk Duman (2019) · Ayhan Geçgin (2020) · Herkül Millas (2021) · Burhan Sönmez (2022) · Kemal Varol (2023)

Peride Celal nedir?, Peride Celal anlamı nedir?, Peride Celal ne demektir?