Tapanuli orangutanı

*Tapanuli orangutanı*
Tapanuli orangutanı
	Yetişkin erkek (üstte) ve dişi (altta)
Korunma durumu
	; Kritik tehlikede (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Takım:	Primates
Alt takım:	Haplorhini
İnfra takım:	Simiiformes
Familya:	Hominidae
Alt familya:	Ponginae
Cins:	Pongo
Tür:	P. tapanuliensis
İkili adlandırma
	Pongo tapanuliensis Nurcahyo, Meijaard, Nowak, Fredriksson & Groves, 2017
	Dağılımı

Tapanuli orangutanı veya Pongo tapanuliensis, Endonezya'nın Sumatra adasına özgü orangutan türlerinden biridir.^[2]^[3] Sumatra orangutanı (Pongo abelii, adada daha kuzeybatıda bulunmakta) ve Bornean orangutanı (Pongo pygmaeus) ile birlikte bilinen üç orangutan türünden biridir. 2017'de ayrı bir tür olarak belirlendi.^[4]

Keşfedilme ve isimlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Tapanuli Selatan'daki Batang Toru'daki orangutanlardan ayrı bir popülasyon olarak ilk defa 1997'de olarak bildirildi ancak ayrı bir tür olarak tanınmadı.^[5] Pongo tapanuliensis, ayrıntılı bir filogenetik çalışmanın ardından 2017'de ayrı bir orangutan türü olarak tanımlandı. Çalışmada 37 bireyden genetik numuneler toplandı ve 33 yetişkin erkek orangutan numunesinin morfolojik analizi gerçekleştirildi.^[2] Araştırmanın temel bileşeni, 2013 yılında köylüler tarafından öldürülen ve daha sonra türlerin holotipi olarak adlandırılacak olan yetişkin bir erkek iskeletiydi. Numunenin diğer numunelere kıyasla belirgin fiziksel özelliklere -özellikle kafatası ve dişlerindeki belirgin karakteristik özelliklere- sahip olduğunu anlaşılmıştır.^[6] Kafatası ve postkraniyum, Bogor'daki Zooloji Müzesi'ne alındı.^[2] Genetik inceleme, Batang Toru popülasyonunun ayrı bir tür olarak düşünülmesi gerektiğini ve popülasyondan alınan iki örneğin ana bileşenler analizinde diğer iki türden önemli farklar gösterdiğini belirtti.^[2]^[7]

Filogenez[değiştir | kaynağı değiştir]

Genetik karşılaştırmalar, Tapanuli orangutanlarının yaklaşık 3.4 milyon yıl önce Sumatra orangutanlarından ayrıldığını göstermektedir^[2]^[6]^[8] ancak yaklaşık 75.000 yıl önce meydana gelen Toba Gölü patlamasından sonra daha fazla izole olmuştur. En az 10.000 ila 20.000 yıl önce sonlanan sporadik temasa devam ettiler. Buna karşılık, Sumatran orangutanları yaklaşık 670.000 yıl önce Bornean orangutanlarından ayrıldı. Her iki ada kıtasal buzullanmanın son dönemlerinde Sundaland'ın bir parçası olarak bağlandı.

Hakkında[değiştir | kaynağı değiştir]

Fiziksel karakteristik ve özellikleri bakımından, Tapanuli orangutanı, Sumatra'daki diğer orangutan türü olan Sumatra orangutanına benzemektedir. Bununla birlikte, Tapanuli orangutanlarının daha kıvırcık saçları ve daha küçük kafaları olduğu gözlemlenmiştir.^[8]^[9] Türlerin erkeği, diğer orangutan türlerinden farklı olarak daha uzun çiftleşme arayışı ortaya koymaktadır.^[5]^[8] Türün beslenme düzeni de kendine özgüdür ve tırtıllarla kozalaklar gibi besinleri tüketmektedir.^[10]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "IUCN Red List - Wikipedia". en.m.wikipedia.org (İngilizce). 9 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Nater, A.; Mattle-Greminger, M. P.; Nurcahyo, A.; Nowak, M. G.; ve diğerleri. (2 Kasım 2017). "Morphometric, Behavioral, and Genomic Evidence for a New Orangutan Species". Current Biology. doi:10.1016/j.cub.2017.09.047. 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.
^ Cochrane, Joe (2 Kasım 2017). "New Orangutan Species Could Be the Most Endangered Great Ape". The New York Times. 17 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.
^ Reese, April. "Newly discovered orangutan species is also the most endangered". Nature (İngilizce). doi:10.1038/nature.2017.22934. 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.
^ ^a ^b Gill, Victoria (2 Kasım 2017). "New great ape species identified". BBC News (İngilizce). 21 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.
^ ^a ^b Anderson, Natali. "New Great Ape Species Found on Sumatra: Tapanuli Orangutan (Pongo tapanuliensis)". Breaking Science News | Sci-News.com (İngilizce). 26 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.
^ Knapton, Sarah (2 Kasım 2017). "New great ape discovered... and immediately listed as world's most endangered". The Telegraph (İngilizce). ISSN 0307-1235. 2 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.
^ ^a ^b ^c Wright , Stephen (2 Kasım 2017). "Frizzy-haired, smaller-headed orangutan may be new great ape". Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.
^ Bittel, Jason. "Scientists Discover a New—and Endangered—Orangutan Species". NRDC (İngilizce). 18 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.
^ Stokstad, Erik (2 Kasım 2017). "New great ape species found, sparking fears for its survival". Science (İngilizce). doi:10.1126/science.aar3900. 18 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.

[:0-1] "IUCN Red List - Wikipedia". en.m.wikipedia.org (İngilizce). 9 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.

[curbio-2] Nater, A.; Mattle-Greminger, M. P.; Nurcahyo, A.; Nowak, M. G.; ve diğerleri. (2 Kasım 2017). "Morphometric, Behavioral, and Genomic Evidence for a New Orangutan Species". Current Biology. doi:10.1016/j.cub.2017.09.047. 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.

[NYT-20171102-3] Cochrane, Joe (2 Kasım 2017). "New Orangutan Species Could Be the Most Endangered Great Ape". The New York Times. 17 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.

[4] Reese, April. "Newly discovered orangutan species is also the most endangered". Nature (İngilizce). doi:10.1038/nature.2017.22934. 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.

[Gill_V-5] Gill, Victoria (2 Kasım 2017). "New great ape species identified". BBC News (İngilizce). 21 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.

[Anderson_N-6] Anderson, Natali. "New Great Ape Species Found on Sumatra: Tapanuli Orangutan (Pongo tapanuliensis)". Breaking Science News | Sci-News.com (İngilizce). 26 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.

[7] Knapton, Sarah (2 Kasım 2017). "New great ape discovered... and immediately listed as world's most endangered". The Telegraph (İngilizce). ISSN 0307-1235. 2 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.

[Wright_S-8] Wright , Stephen (2 Kasım 2017). "Frizzy-haired, smaller-headed orangutan may be new great ape". Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.

[Bittel_J-9] Bittel, Jason. "Scientists Discover a New—and Endangered—Orangutan Species". NRDC (İngilizce). 18 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.

[10] Stokstad, Erik (2 Kasım 2017). "New great ape species found, sparking fears for its survival". Science (İngilizce). doi:10.1126/science.aar3900. 18 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Tapanuli orangutanı nedir?, Tapanuli orangutanı anlamı nedir?, Tapanuli orangutanı ne demektir?