Sisam

Sisam ^[1]^[2]^[3]^[4]^[5] veya Susam (Yunanca: Σάμος, romanizasyonda: Sámos) Yunanistan'da, Doğu Ege Denizi'nde, Sakız Adası'nın güneyinde, Patmos ve On İki Adaların kuzeyinde, Dilek Yarımadası'nın karşısında ve Batı Türkiye'nin kıyılarından 16 km (9,9 mil) genişliğinde Dilek Boğazı ile ayrılan bir Yunan adasıdır. Aynı zamanda Kuzey Ege bölgesinin ayrı bölgesel bir birimidir.

Antik çağlarda Sisam, özellikle üzüm bağları ve şarap üretimiyle tanınan, özellikle zengin ve güçlü bir şehir devletiydi.^[6] Antik bir mühendislik harikası olan Eupalinian su kemerini de içeren, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Pythagoreion ve Sisam Heraionu Sisam’dadır. Sisam, Pisagor teoremine adını veren Yunan filozof ve matematikçisi Pisagor'un, filozoflar Sisamlı Melissus ve Epikür'ün ve Dünya'nın Güneş etrafında döndüğünü öne süren bilinen ilk kişi sisamlı gök bilimci Aristarkus'un doğduğu yerdir. Sisam şarabı antik çağda iyi bilinirdi ve hala adada üretilir.

Ada, 1835'ten Mart 1913'te Yunanistan'a katılana kadar Osmanlı Süzerenliği hükümranlığında yarı özerk Sisam Emâreti tarafından yönetilmişti.^[6]

Bu adanın en büyük yerleşim merkez şehrini, Sisam adasını, Ahikerya (Yunanca: Ικαρία, İkarya) adasını ve bölgedeki birkaç küçük adayı kapsayan nomos idari bölgesidir. Tarihte kurulan on iki İyon kolonisinden biridir.

2001’de Sisam şehrinin (Yunanca: Vathi de denir) nüfusu 12.500, Sisam ada nüfusu 37.000, Sisam nomos (Sisam + Ahikerya) nüfusu 44.000'di.

Aydın ilinin Kuşadası ilçesinde bulunan Dilek Yarımadası'na oldukça yakındır (2 kilometre). Kuşadası'ndan günlük işleyen birkaç seferle deniz yoluyla yaklaşık 90 dakikada ulaşılabilen Sisam adasının görülmeye değer pek çok yeri vardır. Bunlar arasında antik kent, kente su taşıma amaçlı MÖ 6. yüzyıldan kalma tünel, Hera tapınağı, herkesin Türkçe konuştuğu Karaveli köyü, Yenikarlovası balıkçı kasabası sayılabilir. Ayrıca Gümüldür'den rahatlıkla görülebilen ve Tavşan Adası'nın tam karşısındadır.

Sisam, Yunanistan'ın Osmanlı'dan en son aldığı adadır.^[7]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Strabon bu ismi Fenikece| dilinde "yüksek" anlamına gelen sama kelimesinden almıştır.^[8]^[9]^[10]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Adanın alanı 477.395 km² (184.323,2 sq mi) olup, uzunluğu 43 km (27 mi) ve genişliği 13 km (8 mi)'dir. Anadolu'dan yaklaşık 1-mil (1,6 km) genişliğinde Mycale boğazı ile ayrılır. Büyük ölçüde dağlık olmasına rağmen, Sisam’ın nispeten geniş ve verimli birkaç ovası vardır.

Adanın büyük kısmı Misket üzümünden şarap yapılan üzüm bağlarıyla kaplıdır. Kuzeydoğuda başkent Vathi dışındaki en önemli ovalar kuzeybatıda Karlovasi, güneydoğuda Pithagorion ve güneybatıda Marathokampos ovalarıdır. Ada 33.814 nüfusuyla, Yunan adaları arasında en kalabalık 9. adadır.

Sisam iklimi tipik olarak Akdeniz'dir; ılık ve yağışlı kışlar, sıcak ve yağmursuz yazlar yaşanır.

Sisam'ın görünümüne iki büyük dağ hakimdir: Ampelos ve Kerkis (anc. Kerketeus). Ampelos masifi (halk dilinde "Karvounis" olarak anılır) ikisinden daha büyüktür ve 1.095 metre (3.593 ft) yükselen ada merkezini kaplar. Kerkis Dağı, alanı daha az olmasına rağmen, ikisinden daha uzundur ve 1,434 metre (4,70 ft) zirvesiyle adanın en yüksek noktasıdır. Dağlar Anadolu ana karasındaki Dilek sıradağlarının devamı niteliğindedir.^[6]

Fauna[değiştir | kaynağı değiştir]

Samos’ta, altın çakal, taş sansar, yaban domuzu, flamingo ve fok gibi pek çok tür yaşar.^[11]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Akdeniz adaları

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Samos". Lexico UK English Dictionary. Oxford University Press. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Samos". The American Heritage Dictionary of the English Language. 5. Boston: Houghton Mifflin Harcourt.
^ "Samos". Collins English Dictionary. HarperCollins. 6 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2019.
^ Şablon:Merriam-Webster kaynağı
^ "SİSAM - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 14 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2021.
^ ^a ^b ^c Bunbury, Caspari & Gardner 1911, s. 116.
^ "Samos History". www.samosguide.com. 9 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2021.
^ Everett-Heath, John (2017). The Concise Dictionary of World Place Names (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 9780192556462. 14 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2024.
^ Marozzi, Justin (2 Şubat 2010). The Way of Herodotus: Travels with the Man Who Invented History. Hachette Books. ISBN 9780786727278.
^ Leaf, Walter (2010). Homer, the Iliad (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 9781108016872. 14 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2024.
^ "Conservation Action Plan for the golden jackal (Canis aureus) in Greece" (PDF). 7 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2012.

[1] "Samos". Lexico UK English Dictionary. Oxford University Press. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[2] "Samos". The American Heritage Dictionary of the English Language. 5. Boston: Houghton Mifflin Harcourt.

[3] "Samos". Collins English Dictionary. HarperCollins. 6 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2019.

[4] Şablon:Merriam-Webster kaynağı

[5] "SİSAM - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 14 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2021.

[FOOTNOTEBunburyCaspariGardner1911116-6] Bunbury, Caspari & Gardner 1911, s. 116.

[7] "Samos History". www.samosguide.com. 9 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2021.

[8] Everett-Heath, John (2017). The Concise Dictionary of World Place Names (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 9780192556462. 14 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2024.

[9] Marozzi, Justin (2 Şubat 2010). The Way of Herodotus: Travels with the Man Who Invented History. Hachette Books. ISBN 9780786727278.

[10] Leaf, Walter (2010). Homer, the Iliad (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 9781108016872. 14 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2024.

[11] "Conservation Action Plan for the golden jackal (Canis aureus) in Greece" (PDF). 7 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Sisam Adası nedir?, Sisam Adası anlamı nedir?, Sisam Adası ne demektir?