Sabantoy

Sabantoy (Başkurtça: Һабантуй, Kazakça: Сабантой, Tatarca: Сабан-туе, Rusça: Сабантуй) – Tarihi Volga Bulgar dönemine kadar uzanan bir Tatar, İdel-Ural, Başkurt ve Kazak yaz festivalidir. İlk başta kırsal alanlarda bir çiftçi festivali olarak kutlanırke daha sonra ulusal bir tatil oldu ve şimdi şehirlerde yaygın olarak kutlanıyor.^[1] Kazaklarda güzün son sıcak günlerinde Altı Alaş’ı (ulusu) ve temsilcilerini toplayıp, onlara yemek verme geleneği vardır. Bu yemekte ozanlar atışır, at yarışı, güreş ve Kökpar düzenlenir. Yılın en iyi ve en verimli iş yapan çiftçilerine de hediyeler verilir. Ancak çoğu zaman bir yaz bayramı olarak 23 Haziranda kutlanır.^[2] Çuvaşlar bu bayrama Akatuy (Çuvcaşça: Акатуй) adı verirler.^[3]

Terminoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Tatarlar tatili Sabantuy (Сабантуй, [sʌbɑnˈtuɪ]) ya da daha doğrusu Saban tuyı (Сабан туе, [sʌˈbɑn tuˈjɯ]) olarak adlandırırlar.

Volga boyunca yaşayan diğer Türk halkları da bu tatili kutluyor. Başkurtlar buna Habantuy (Һабантуй), Çuvaşlar — Akatuy (Акатуй) diyorlar.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Sabantuy'un kökenleri Ekim mevsiminden önce kutlandığı İslam öncesi döneme kadar gitmektedir. Sabantuy'un varlığı 921'de İbn Fadlan tarafından fark edildi. Geleneksel şarkılar ve Sabantuy'un diğer gelenekleri muhtemelen o zamanlar dini bir çağrışıma sahipti.

Daha sonra, Tatarlar ve Başkurtlar arasında İslam'ın, Çuvaşlar arasında ise Hıristiyanlığın yayılması ile laik bir tatil oldu.

20. yüzyılın başlarında Sabantuy, Tatarların ulusal Festivali olarak tanındı. Sovyet makamları bu Festivali muhtemelen mütevazı kırsal kökenleri nedeniyle onayladılar. Ancak, Sabantuy'u ekim sonrası mevsime taşıdılar, böylece eski yaz Festivali olan Cıyın (Kiril: Җыен, [ʑɯɪˈɯn]) ile birleştirdiler.

Son zamanlarda Moskova, Sabantuy'u 2007'de insanlığın sözlü ve somut olmayan Mirası listesinin Başyapıtlarına dahil etmek için aday gösterme planlarını açıkladı.

Türk Kültüründe Saban[değiştir | kaynağı değiştir]

Saban, tarımda kullanılan tarlayı ekme öncesi toprağı kaldırma için kullanılan bir alettir. Anadoluda büyük sabanlara Köten (Azerice: Kotan) adı verilir. Tarımı ve bereketi sembolize eder. Saban demiri: Saban demiri, sabanın önemli bölümüdür ve Tış veya Buylu adı verilir. Demirin kutlu bir metal olması onu önemli kılar. Koşumda kullanılan ağaç kısma ise, "Ok" adı verilir. Yine ok Türk kültüründe hem bir silahtır hem de Türk birliğini ve kavimlerini sembolize eden bir kavramdır. Örneğin Bozoklar, Uçoklar gibi...

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Лепехин И.И. Дневные записки путешествия академика Ивана Лепехина по разным провинциям Российского государства: в 1768, 1769 и 1770 году. СПб., 1795-1802 (Rusça)
Saban Tuyı / Сабан Туе". Tatar Encyclopaedia. Kazan: The Republic of Tatarstan Academy of Sciences. Institution of the Tatar Encyclopaedia. 2002.
Urmançe F. Tatar xalık ijatı. Kazan, Məqarif, 2002, səh. 62

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Roam, Home To (4 Temmuz 2012). "home to roam: Sabantuy". home to roam. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2021.
^ Drayton, James. "Sabantuy". Home to Roam arşivurl=https://web.archive.org/web/20160304031939/http://hometoroam.blogspot.co.uk/2012/07/sabantuy.html. 1 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2013.
^ См. Уразманова Р. К. Обряды и праздники татар Поволжья и Урала (Годовой цикл. XIX — нач. XX века)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Sabantoy Bayramı Bu Yıl Eskişehir'de Kutlandı 29 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sabantoy Bayramı
Saban ve Bölümleri 29 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Mehmet Getizmen, Türk Kültürü
(İngilizce) 2012 Sabantuy celebrations in Kazan4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
(İngilizce) Traditions of Sabantuy, Ogonyok, photos
(İngilizce) History of Habantuy
(Rusça) Традиции Сабантуя, Огонёк

[1] Roam, Home To (4 Temmuz 2012). "home to roam: Sabantuy". home to roam. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2021.

[2] Drayton, James. "Sabantuy". Home to Roam arşivurl=https://web.archive.org/web/20160304031939/http://hometoroam.blogspot.co.uk/2012/07/sabantuy.html. 1 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2013.

[3] См. Уразманова Р. К. Обряды и праздники татар Поволжья и Урала (Годовой цикл. XIX — нач. XX века)

[1]

[2]

[3]

Sabantoy ne demektir