Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Mayıs 2011)

Rol yapma oyunu (RYO), (İngilizce: role-playing game, RPG); oyuncuların kurgusal bir sahnede farklı karakterlerin rollerini üstlendikleri oyunların genel bir ailesidir. Oyuncular, belirli kurallar çerçevesinde oluşturulan karakterleri yöneterek bir hikâyenin parçası olurlar.^[1]

Kalem ve kâğıt RYO denilen orijinal biçimi, baştan sona konuşma aracılığıyla iletilir; oysa canlandırmalı rol yapma oyunlarında (LARP - Live Action Role Playing), oyuncular, karakterlerinin eylemlerini fiziksel olarak oynarlar. Bu biçimlerin her ikisinde de her oyuncu tek bir karakterin rolünü yaparken; bazı oyuncular Oyun Yöneticisi görevini üstlenerek oyununun senaryosunu hazırlar, kullanılacak ilkeleri belirler ve oyuncu karakterlerin iradesi dışında gelişen olayları kontrol eder.^[2] Belirsizlik faktörünün sağlanması için genellikle zarlar kullanılır. Kalem ve kâğıt RYO, Türkiye'de yaygın olarak FRP adıyla bilinir.

RYO'ların çok oyunculu metin tabanlı MUD'ları ve grafik arayüzlerini içeren birkaç çeşidi elektronik ortamda bulunur. Rol yapma oyunları, oyuncuların, oyun sürecinde belirli kullara göre kabiliyetleri gelişen bir karakteri veya karakter grubunu kontrol ettikleri rol yapma video oyunlarını da kapsar. Oyun mekanikleri sıkça kalem ve kâğıt RYO kurallarına dayanır; ama, işbirlikçi hikâye anlatımından daha fazla, karakter geliştirmenin üzerinde durur. Oyun dünyaları da kalem ve kâğıt RYO dünyalarıyla benzerdir.

Biçimlerin bu çeşitliliğine rağmen; rol yapma unsurları içeren kart toplama oyunları ve savaş oyunları gibi bazı oyunlar bunlara dahil değildir. Rol yapma etkinliği, bazen, böyle oyunlarda bulunabilmektedir ama temel odak noktası değildir. Terim, bazen de rol simülasyonu oyunları ve eğitim, antrenman ve akademik araştırmada kullanılmış egzersizleri açıklamak üzere kullanılır. Bu oyunlara örnek olarak, The Witcher 3: Wild Hunt, The Elder Scrolls V:Skyrim, Baldur's Gate serisi ve Stardew Valley gösterilebilir.

Amacı[değiştir | kaynağı değiştir]

Rol yapma oyunları, sosyal etkileşimi ve iş birliğini vurguladıkları oyunların diğer birçok türünden esas olarak farklıdır. Hâlbuki, genel oyunlar, kart oyunları ve spor oyunları rekabeti vurgular.

Kalem ve kâğıt rol yapma oyunlarının hem yazarları hem de büyük yayıncıları, etkileşimli ve işbirlikçi hikâye anlatımının biçimi olması için onları vurgularlar; ancak, rol yapma oyunu dahilinde hiç gerçek hikâye yokken, romanlar ve filmler gibi gerçek öyküler dikkate alınmaz. Olaylar, karakterler ve öykü yapısı yerine, öykü tecrübesinden bir fikir verir. Hikâyeler gibi rol yapma oyunları, hayali gücünü tuttukları için başvururlar. Etkileşim, rol yapma oyunları ve geleneksel kurgu arasındaki kritik farktır. Hâlbuki, bir televizyon programının seyircisi pasif bir gözlemci, rol yapma oyunda bir oyuncu hikâyeyi etkileyen seçimler yapar. Bu gibi rol yapma oyunları, hikâye meydana getirmek amacıyla arkadaşların, küçük bir partide iş birliği yaptıkları hikâye anlatma oyunlarının eski bir geleneğini devam ettirmektedir.

Basit rol yapma kalıpları, "polisler ve hırsızlar" ve ''kovboylar ve Kızılderililer'' gibi çocuk geleneksel çocuk oyunlarında bulunurken; rol yapma oyunları, oyun kolaylaştırıcıları ve etkileşimin ilkeleri gibi eklerle, bu temel kanıya, bir entelektüellik ve süreklilik seviyesi ilave eder. Rol yapma oyunundaki katılımcılar, özel karakterler ve gelişmekte olan bir plot oluşturacaklardır. İlkelerin ve oyunlardaki daha fazla veya daha az gerçeğe uygun bir kampanya sahnesinin tutarlı sistemi, güvensizliğin asılmasına yardım eder.

Çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kalem ve kâğıt[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyun, küçük bir sosyal toplantıda konuşma aracılığıyla yönlendirilir. GM, oyun dünyasını ve onun sakinlerini anlatır. Diğer oyuncular tasarlanmış karakterlerinin tasarlanmış eylemlerini anlatırlar ve GM sonları anlatır. Bazı sonlar oyun sistemi tarafından belirlenirler ve bazıları GM tarafından seçilirler.

Bu, rol yapma oyunlarının ilk kez halka sevdirildikleri biçimidir. İlk kez ticarî olarak piyasada bulunan RYO D&D, düşlem yazını ve savaş oyunu hobisiyle esinlendi ve 1974'te yayınlandı.^{[kaynak belirtilmeli]} D&D'nin tutulması, oyun konuları, ilkeleri ve tarzlarının geniş bir çeşitliliğiyle oyunları yayınlayan kalem ve kâğıt rol yapma oyunu endüstrisinin doğuşuna yol açtı.

Günümüzde bazı firmaların (Wizards of the Coast, White Wolf, Steve Jackson Games) oyunları yaygın olarak oynanır. Ayrıca bağımsız olarak yayımlanan yaygın sistemler de vardır. Bazı oyuncular kendi yarattıkları dünyaları ve kural sistemlerini oynamayı tercih eder. Türkiye'de en çok sevilerek oynanan RP'ler; FRP örneklerinden, Ejderha Mızrağı Destanı, Unutulmuş Diyarlar, Yüzüklerin Efendisi ve Harry Potter Serisi, (Proudloud olarak da özel bir çeşite sahiptir Harry Potter) kitap serileridir. Bunun en büyük nedeni hayran sayısının yüksek olması ve kişilerin bu dünyaları yaşama arzusudur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Bu biçim, sıklıkla bir rol yapma oyunu olarak basit bir biçimde atfedilir. Bu RPG biçimini diğer kalıplardan ayırt etmek için retroyms rol yapma oyunu ya da masaüstü rol yapma oyunu, ne kalem ve kâğıt ne de bir masa gerekli olmamasına rağmen, bazen kullanılırlar. FRP, yani Fantastik Rol Yapma Oyunu, rol yapma oyununun bir alt türüdür.

Canlandırmalı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir LARP doğaçlama tiyatro gibi daha iyi oynanır. Katımcılar onları anlatmak yerine karakterlerinin eylemlerini davranışlarıyla ortaya koyarlar ve asıl sahne, oyun dünyasının hayalî sahnesini temsil etmek için kullanılır. Oyuncular sıklıkla onların karakterleri olarak kostümlü olup uygun sahne donanımları kullanırlar ve buluşma yeri oyun dünyasının düşsel sahnesini çalmak için donatılabilmektedir. Diğer LARP'lar, airsoft tabancaları veya köpük silahları gibi taklit cephaneyle fiziksel savaşı kullanırken; bazı canlı eylem rol yapma oyunları, sembolik olarak anlaşmazlıkları çözmek üzere özelliklerden taş-kâğıt-makası veya kıyaslamayı kullanırlar.

LARP'lar boyca, birkaç bine yakın bir avuç dolusu oyuncudan ve sürece, birkaç güne yakın bir çift mesai saatinden değişime uğrarlar. Bir LARP'taki oyuncu sayısı genellikle bir rol yapma oyunundakinden daha bol olduğu ve oyuncular ayrı fiziksel alanlarda etkileşime geçebildikleri için, bir öyküyü veya oyuncuları doğrudan doğruya eğlendirici sıkı bir şekilde koruma konusunda karakteristik olarak daha az önemi vardır ve oyun devreleri daha iyi paylaştırılmış bir tutumda sıklıkla yönetilirler.

Elektronik ortam[değiştir | kaynağı değiştir]

Kalem ve kâğıt rol yapma oyunları, elektronik biçimlerin bir çeşidine dönüştürülmüşler. 1974 öncesine kadar, D&D sürümü olarak aynı yıl lisanssız sürümleri DND ve Dungeon gibi başlıklar altında üniversite bilgisayar sistemlerinde geliştirildiler.^{[kaynak belirtilmeli]} Bu eski bilgisayar RPG'leri, çoğalan rol yapma video oyunu tarzı yanında, bütün elektronik kumarı etkiledi. Bazı yazarlar, rol yapma oyunlarını, RYO stil mekaniğini kullanarak tek oyunculu oyunlar ve sosyal etkileşimi katarak çok oyunculu oyunlar, birbirine geçmiş iki gruba ayırırlar. Lethal Love bunun bir örneğidir.

Tek oyunculu[değiştir | kaynağı değiştir]

Tek oyunculu rol yapma video oyunları, sahneler ve oyun mekaniği terminolojilerini fazlaca kurdukları Zindanlar ve Ejderhalar gibi rol yapma oyunlarında kökenlerle bilgisayar ve konsol oyunlarını dağınık olarak tanımlı bir tarzını oluştururlar. Bu çeviri, dünyanın görsel bir temsilini sağlayarak ama işbirlikçi, etkileşimli hikâye anlatımı üzerinde istatistiksel karakter geliştirme üzerinde durarak oyun tecrübesini değiştirir.

Çok oyunculu[değiştir | kaynağı değiştir]

Metin bazlı arayüz ve bir İnternet bağlantısı kullanarak oynanan çevrimiçi metin bazlı rol yapma oyunları çok oyunculudur. Bu oyunlardan MUD'lar, MUSH'ler ve MU*'nun diğer çeşitleri gerçek zamanlı bir şekilde oynanır. Posta oyunları tur bazlı bir şekilde oynanır.

Çok oyunculu çevrimiçi rol yapma oyunları (MMORPG) grafik arayüzleriyle MUD'ların büyük ölçekli sosyal etkileşimini ve sürekli dünyasını birleştirirler. Çoğu MMORPG karakterine uygun rol yapmayı etkin bir şekilde desteklememektedir; ancak oyuncular diğer oyuncularla iş birliği yaptıkları sürece oyunların iletişim işlevlerini rol yapmak için kullanabilirler.

Klasik rol yapma oyunlarında bulunan ortam ve oyun mekanikleri içeren bilgisayar oyunları ise "bilgisayar rol yapma oyunları" olarak adlandırılırlar. Bilgisayar endüstrisinin sık kullanımı ile RYO şimdilerde daha çok bu oyunları anlatmakta ve klasik oyunlara ise, kâğıt kalem rol yapma oyunu ve masaüstü rol yapma oyunu adı verilir.

İnternet üzerinde de yöneticilerin (DM veya GM), sanal forumlar oluşturarak, çok büyük kitleler için yarattıkları RYO'lar da (kısaca RP olarak da bilinir) yeni bir çeşittir. RP'ler de en büyük fark bir DM (oyun yöneticisi) olmadan da kişilerin, birbirleriyle kurgu yaratıp, oynayabilmesidir. Masaüstü RYO' en fazla 10-12 kişilik bir gruba hitap ederken, sanal forumlar da bu sayı 100 kişiyi geçebilir. Ayrıca programların getirdiği pratik çözümlerle de, oyunlar etkileşimli bir hale gelir.

Örnek
A Kişisi: A bugün kötü bir kâbus ile kalkmıştı. ABC hanına doğru ilerlerken B'i gördü, ancak onu görmek bile kendisini neşelendirmemişti.
B Kişisi: A'ya gülümseyerek "Merhaba" dedi ve koşarak boynuna atladı. "Sonunda Abim savaştan döndü, Siyah Yüreği devirmişler. Yanında yaratığın kendisine düşün parçası, bir pençesini getirdi. Buna inanabiliyor musun?" dedi hayranlıkla...
A Kişisi: Bu beklemedi haber karşısında B'lerin evine doğru son hızla koşmaya başladı. Eğer gördüğü doğru ise, C'nin başı çok büyük belaydaydı.

Roller[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyun Yöneticisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Belli kurallar çerçevesinde, oyun yöneticisinin (Dungeon Master) yazdığı bir hikâyeyi oyunculara oynatmasıdır. Oyun sırasında oyun yöneticisi oyuncuların gözü ve kulağı olur. Yönetici oyuncuların hangi durumda olduğunu söyler; oyuncular da ona göre yöneticiye ne yaptıklarını söylerler. Oyun yöneticisinin rolü video oyunlarındaki bilgisayarın rolüne benzetilebilir. Oyun yöneticisi oyunu yönetirken kararlarını farklı esneklik seviyelerinde veriyor olabilir. Oyunu tamamen keyfi olarak yönlendirebileceği gibi oyunu yönetirken bir kural kitabında yazan kaideleri ve şans faktörünü belirlemek için zarlar kullanabilir. Tipik bir oyun süreci, oyun yöneticisinin dünya durumu tasviri ve oyuncuların buna verdiği tepkiler şeklinde döngüsel olarak ilerler.^[2]

Oyuncu karakter[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir oyuncu karakter bir oyuncu tarafından kontrol edilen kurgusal dünyadaki bir karakterdir. Her oyuncu tipik olarak bir karakteri kontrol eder. Oyuncu karakterler oyunun baş kahramanları olur. Ayrıca PC (İngilizce: Player Character) adıyla da bilinir.

Oyuncu olmayan karakter[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyuncu karakterlerin aksine, oyuncu olmayan karakterler oyun yöneticisi (Kağıt ve Kalem), oyun motoru (Video oyunu) ya da oyun yöneticisinin yardımcıları (LARP) tarafından kontrol edilir. Oyuncu olmayan karakterler kurgusal dünyanın nüfusunu oluşturur. Bu karakterler karşı kahraman, dost ya da izleyici rollerini taşır.^[3] Yaygın olarak NPC (İngilizce: Non-Player Character) adıyla bilinir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Zindanlar ve Ejderhalar
• Metin2
• Knight Online
• Silkroad Online
• World of Warcraft
• Çok oyunculu çevrimiçi rol yapma oyunu
• MUD
• Unutulmuş Diyarlar
• Ejderha Mızrağı Destanı
• Yüzüklerin Efendisi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]