Robert Armin (c. 1568 – 1615) İngiliz aktör. William Shakespeare ile ilişkilendirilen Lord Chamberlain's Men tiyatro topluluğunun üyesiydi. 1600 civarında Will Kempe'nin ayrılmasının ardından tiyatro topluluğunun önde gelen komedi oyuncusu oldu. Aynı zamanda popüler bir çizgi roman yazarı olan Armin, The History of the Two Maids of More-clacke, ayrıca Foole upon Foole, A Nest of Ninnies (1608) ve The Italian Taylor and His Boy adlı komedileri yazdı.

Armin, daha önce pek ciddiye alınmayan palyaço, kaba adam ve soytarı rollerini, ince bir zeka ve nükte becerisi isteyen yüksek komedi rollerine dönüştürdü.

Çocukluğu[değiştir | kaynağı değiştir]

Armin, King's Lynn’de başarılı bir terzi olan John Armyn II üç çocuğundan biriydi. Babasının arkadaşı John Lonyson da aynı bölgede bir kuyumcuydu. Kardeşi John Armyn III, Londra'da tüccar bir terziydi. Armin babasının zanaatını üstlenmedi; bunun yerine, babası onu 1581'de Goldsmiths' Company'deki Lonyson'a çırak olarak verdi. Lonyson, Londra Kulesi'ndeki Kraliyet Darphanesi'nde, büyük sorumluluk gerektiren bir işin üstadıydı. Bu düzenleme Armin'i Norfolk terzisi olarak beklediğinden oldukça farklı bir hayata ve sosyal çevreye taşıdı. Lonyson 1582'de öldü ve çıraklık başka bir ustaya devredildi. Tarlton's Jests'teki bir hikâyeye göre Armin, Kraliçe'nin ünlü soytarısı Richard Tarlton’ın dikkatini çekti. Hikâyeye göre Armin, görevleri sırasında Tarlton'ın hanındaki bir kiracıdan para toplamak için gönderilmişti. Adamın ödemeyi reddetmesi karşısında hüsrana uğrayan Armin, duvara tebeşirle mısralar yazdı; Tarlton bunu fark etti ve onun zekasını onaylayarak, Armin'i çırağı olarak alma arzusunu ifade ettiği bir cevap yazdı. Bu anekdot doğrulanmasa da ve Armin’in Tarlton'dan etkilenmiş ya da etkilenmemiş olduğu bilinmese de Armin, 1592'de çıraklığını bitirmeden önce zaten edebi bir üne sahipti. 1590'da adı, dini bir kitabın önsözüne Doğru Dinin Kısa Bir Kararı'na eklenmiştir. İki yıl sonra, hem Thomas Nashe (Strange News) hem Gabriel Harvey (Pierce Supererogation) ondan bir ballad yazarı olarak söz ettiler. Ancak bu yöndeki çalışmalarının hiçbiri günümüze ulaşmamıştır.

The Chandos company[değiştir | kaynağı değiştir]

1590'ların bir noktasında, Armin, 4. Chandos Baronu William Brydges tarafından himaye edilen bir oyuncu grubuna katıldı. Hakkında çok az şey bilinen bu şirketle batı Midlands'dan Doğu Anglia'ya seyahat ettiği tahmin ediliyor. Şirket için yaptığı işin doğası, The History of the Two Maid of More-clacke'deki bölümlerinden tahmin edilebilir. 1609 quarto'nun önsözü, Tarlton ve Kempe gibi bir palyaço olan Blue John'u oynadığını gösterir; ayrıca daha sonra Londra'da oynayacağı türden esprili bir aptal olan Tutch rolünü de almış gibi görünüyor. Geç quarto, Nathan Field tarafından yönetilen kısa ömürlü bir erkek oyuncular topluluğu olan King's Revels Children'ın yeniden canlanmasıyla ilişkilendirilir, ancak neredeyse kesinlikle 1597 civarında yazılmıştır.

Armin'in Chandos'un Adamları ile geçirdiği zaman hakkında kesin olarak çok az şey biliniyor. 1604'te hamisinin dul eşine yapılan bir ithaf, Brydges ailesiyle kişisel bir tanışıklıkları olduğunu gösterir; Öte yandan, başka bir çalışmadaki bir referans, Kempe gibi solo bir sanatçı olarak biraz zaman geçirmiş olabileceğini düşündürmektedir. Armin'in yüzyılın başında yayınladığı iki kitap, sanatına ilgi duyan bir sanatçıyı gösteriyor. Fool Upon Fool (1600, 1605; A Nest of Ninnies olarak 1608'de yeniden basıldı), bazılarını Armin'in şahsen tanıdığı çeşitli doğal soytarıların zekasını sunar. Aynı yıl, Signor Truncheon adlı marotte'siyle görünüşte doğaçlama diyaloglardan oluşan bir koleksiyon olan Quips on Questions'ı yayınladı. Bunda da tarzını gösterir; Tarlton’ın yaptığı gibi, izleyici ile sohbet etme ve fikir savaşının içine girme yerine, farklı kişilikler kullanarak şakalar yapar. Bir kişi veya olay hakkında yorum yapar ya da doğaçlama şarkı söyler. Kelimeleri değiştirmek etmek yerine, özgürce kullanır. Armin bu çalışmada 25 Aralık 1599 Salı ya da 1 Ocak 1600 Salı günü "onurlu iyi lordu" beklemek için Hackney'e gideceğini bildirir. Bu muhtemelen tatillerde Edward la Zouche, 11. Baron Zouche'yi veya daha büyük olasılıkla Hackney'de yaşayan Oxford'un 17. Kontu Edward de Vere'yi ziyaret etmiş olan Baron Chandos'du.^[1][2]

Bu iki kitabın ilk baskıları Curtain"nin Soytarısı -yani "Clonnico de Curtanio Snuffe"- adıyla yayınlandı. 1605 baskısında "Curtain"i "Mundo" (yani Globe) olarak değiştirdi; ve ancak 1608'den sonra ismiyle anıldı, ancak daha önceki versiyonları da Londralıların onu tanıması için yeterliydi.

Belirsiz bir tarihe sahip başka bir eseri ise (1609'da yayınlandı) İtalyan terzi ve oğludur. Gianfrancesco Straparola'dan bir masalın çevirisi olan konu, kendi aile geçmişini yansıtıyor olabilir. Armin, hikâyedeki İtalyan terzi çırağı gibi bir terzinin oğluydu ve oyundaki önemli noktalardan biri olan yakut yüzük de kuyumcu çırağı geçmişiyle paralellik gösteriyordu.

Sutcliffe, Armin'in 1599'da yayınlanan A Pil to Purge Melancholie adlı bir kitapçık yazdığını da iddia eder. İddialarının sebebi Armin’in önceki eserlerini basan aynı basımcı tarafından yayınlanması, Armin'in lakabını kullanan bir palyaçodan bahsetmesi ve Armin’in Two Maids of More-clacke eserinde kullandığı bazı sözcükleri içermesidir.

Lord Chamberlain'in Adamları[değiştir | kaynağı değiştir]

Armin'in Chamberlain's Men'e katılmasının zamanlaması, olayı kadar gizemlidir. Kempe'nin gidişiyle bağlantılı olduğu genel olarak kabul edilir; ancak, bu ayrılığın nedenleri açık değildir. Genel olarak şirketin veya Shakespeare'in özellikle Kempe'nin eski moda palyaçoluğundan bıkmaya başladığına dair geleneksel bir görüş vardır ve bu görüş hala geçerlidir, ancak bu görüşün ana kanıtı Kempe'nin ayrılışı ve Shakespeare'in 1600'den sonra yazdığı komik rollerdeki tiplemelerden oluşuyor. Armin, Ağustos 1600'de Globe sahnesinde oynadı; Wiles, 1599'da Chamberlain's Men'e katılmış olabileceğini, ancak Curtain’de solo gösterilere devam ettiğini düşünüyor; ancak, Kempe hala bir üyeyken, Curtain’de de oynamış olabilir.

Armin genellikle Chamberlain's ve King's Men'in repertuvarındaki tüm "lisanslı soytarılar" ile anılır: Size Nasıl Geliyorsa’da Touchstone, On İkinci Gece’de Feste, Kral Lear’da Soytarı, Sonu İyi Biterse’de Lavatch, Troilus ve Cressida’da Thersites, Macbeth'te Kapıcı, Atinalı Timon’da Soytarı ve Kış Masalı’nda Autolycus. Bu sekiz kişiden, hakkında en kritik tartışmanın yapıldığı soytarı Touchstone'dur. Harold Bloom onu "acı derecede kötü" olarak tanımlıyor ve "bu daha yoğun kokuşmuşluk, Rosalind'in ruhunun gerçek güzelliğini kanıtlamak için bir mihenk taşı gibi çalışıyor" diye yazar. John Palmer aynı fikirde değildir ve "o ya gerçekten güvensiz ve kötümser birisi ya da güler yüzlü bir ruhu maskelemek için kötümser görünen alaycı biri" der. Palmer soytarının "kalbinde iyice iyi adam olmalı" diye devam eder. Touchstone, hoşnutsuz bir alaycı gibi davranır, böylece Rosalind'in hızlı zekasının kanıtı olarak hikâyeye hizmet eder. Hem Jaques hem de Touchstone ile yüzleştiğinde, onların aptallıklarını ortaya çıkarır ve aptalların Arden'i olduğundan daha kötü göstermelerini engeller.

Feste, bir bilgin, bir şarkıcı ve bir nüktedan olduğu için neredeyse kesinlikle Armin için yazılmıştır. Feste'nin amacı etrafındakilerin aptallıklarını ortaya çıkarmaktır. Lear'ın soytarısı ise hem Touchstone'dan hem de Feste'den ve döneminin diğer palyaçolarından farklıdır. Touchstone ve Feste, soytarı filozoflardır; Lear'ın soytarısı, Armin'in incelediği ve yazdığı doğal soytarıdır. Armin burada çalışmalarını sergileme fırsatı buldu. Soytarı, oyundan tamamen kaybolmadan önce Kral Lear’ın büyük ölçüde görmezden geldiği kehanet repliklerini Lear'a söyler. Lear'ın soytarısı eğlence amaçlı pek ortalıkta yoktur; daha ziyade, komployu ilerletmek, krala sadık kalmak ve belki de deliliğini durdurmak için oradadır.

Armin tipik olarak bu zeki soytarı rollerini oynasa da, birkaç bilim adamı tarafından Othello'daki Iago'nun rolünü oluşturduğu ileri sürülmüştür. Bunun sebebi Iago'nun iki içkili şarkı söylemesidir. Shakespeare'in oyunlarındaki şarkıların çoğu 1600'den 1610'a kadar Armin’in karakterleri tarafından söylenmiştir. Ayrıca bu oyun As You Like It ile Atinalı Timon arasındaki, Armin'in oynayacak bir aptalı veya palyaçosu olmayan tek oyundur.^[3][4] Bununla birlikte, alternatif bir fikir, Iago'nun aslen John Lowin tarafından canlandırıldığı ve Armin'in Othello'nun hizmetkarlarından daha küçük bir rolü aldığıdır.^[5][6][7]

Shakespeare dışındaki rollerde, muhtemelen John Marston'ın The Malcontent'inde Pasarello'yu canlandırdı; gerçekten de, oyun King's Men tarafından yapıldığında, Marston rolü onun için eklenmiş olabilir. Armin, Ben Jonson'ın yönettiği The Alchemist'in oyuncu listesinde yer alıyor; Drugger’ı oynamış olabilir. Ayrıca George Wilkins'in Zorla Evliliğin Sefaletleri'ndeki soytarı olduğu da tahmin ediliyor.

Jonson'ın Catiline (1611) adlı oyunu için oyuncu listesinde adı yok ve diğer kanıtlar 1609 veya 1610'da emekli olduğunu gösteriyor. Two Maids quarto'nun önsözü, "John'u yine kendim canlandırabilirdim, ama tempora mutantur in illis ve yaptığım gibi yapamam" der. 1615'in sonlarında öldü.

Londra'da, St Botolph's Aldgate bölgesinde ikamet etti; mahalle kayıtlarında adı geçen üç çocuğunun yetişkin olmadan önce öldüğü görülüyor. King'in Adamı Augustine Phillips ona "arkadaş" olarak yirmi şilin miras bıraktı; Hereford'dan John Davies, Armin'e ücretsiz bir özdeyiş yazdı. Cenazesi St Botolph's Registers'da 30 Kasım 1615 olarak kayıtlıdır.^[8]

Yeni bir soytarı[değiştir | kaynağı değiştir]

Armin, Shakespeare'in soytarı ve palyaço karakterlerinin gelişmesinde kilit bir rol oynamış olabilir.^[9] Hotson, "Eğer Shakespeare ile deliliğin sınırındaki gölgeleri keşfedebilecek birisi varsa o kişi Armin'di" der. Robert Armin, doğal bir aptaldan filozof-soytarıya; hizmetçi adamdan muhafazakar soytarıya kadar palyaçoların her yönünü araştırdı. Çalışmalarında, yazılarında ve performanslarında, Armin soytarı rollerini rustik, saçma, aptal havasından çıkarıp eğitimli, rengârenk bir hale getirdi. Karakterleri -yazdıkları ve canlandırdıkları- aksi halde normal olarak adlandırılan şeylerin saçmalığına absürt bir şekilde işaret eder. İngiliz sıradan birinin kimliğine bürünüp onları taklit ederek, onlara hitap etmek yerine, yeni bir budala, bilgeliğin zeka, zekanın bilgelik olduğu komik bir soytarı yarattı. Robert Armin’in Chamberlain's Men'de Kemp'in yerini alması, "palyaçonun evcilleştirilmesi" olarak kabul edildi. Armin'in yeni komedi tarzı, "dünya bilgeliğindeki aptalı" oyunlara sokmuş oldu. Bu, Shakespeare'i, felsefi bir toplumsal ayaklanma olan On İkinci Gece’de Feste’yi yaratmaya teşvik etti. Feste’nin her yerde bir yeri vardı ama hiçbir yere ait değildi. Ken Kesey, bir röportajda, Armin'in iki tür aptal hakkındaki fikirlerini özetliyor: "Shakespeare'in soytarısı aktör Robert Armin [Falstaff'ı oynadığına inanılan Will Kempe için bir hata] o kadar popüler oldu ki, sonunda Shakespeare onu IV. Henry'den çıkardı. Armin, A Nest of Ninnies adlı kitabında yapay bir aptal ile doğal bir aptal arasındaki farkı yazmıştı. Ve Armin'in ikisini tanımlama şekli çok önemlidir: Jack Oates karakteri gerçek bir soytarıdır. Kendini kurtarmak için soytarı olmaktan asla vazgeçmez; Efendisi Sir William'ı kızdırmaktan başka bir şey yapmaya çalışmaz. Yapay bir soytarı ise her zaman memnun etmeye çalışır; o bir uşaktır."^[10]

Modern Referanslar[değiştir | kaynağı değiştir]

Shakespeare Hırsızı[değiştir | kaynağı değiştir]

Robert Armin, Gary Blackwood'un tarihi kurgusu The Shakespeare Stealer'da önemli bir karakterdir.

Tam Lin[değiştir | kaynağı değiştir]

1991 Pamela Dean romanı Tam Lin'de, ana karakterlerden biri, 1970'lerin başlarında Ortabatı ABD'de küçük bir kolejde Klasikler ve Tiyatro öğrencisi olan ve William Shakespeare'in hayatı ve işi hakkında şaşırtıcı derecede ayrıntılı bilgisine sahip olan Robert Armin (daha çok Robin olarak bilinir) isimli bir ana karakter vardır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bloom, Harold. Shakespeare: The Invention of the Human. New York: Riverhead Books, 1998.
• Brown, John Russell. The Oxford Illustrated History of Theatre. Oxford & New York: Oxford University Press, 1995. Web.
• Faggen, Robert. Ken Kesey-The Art of Fiction. The Paris Review: Issue 130, Spring 1994.
• Felver, Charles S. "Robert Armin, Shakespeare's Fool: a Biographical Essay." Kent State University Bulletin 49(1) January 1961.
• Gray, Austin. "Robert Armine, the Foole." PMLA 42 (1927), 673–685.
• Hotson, Leslie. Shakespeare’s Motley. New York: Oxford University Press, 1952.
• Lippincott, H. F. "King Lear and the Fools of Armin." Shakespeare Quarterly 26 (1975), 243–253.
• Palmer, John. Comic Characters of Shakespeare. London: Macmillan and Co., Limited, 1953.
• Sutcliffe, Chris. Robert Armin: Apprentice Goldsmith. Notes and Queries (1994) 41(4): 503–504.
• Sutcliffe, Chris. The Canon of Robert Armin's Work: An Addition. Notes and Queries (1996) 43(2): 171–175.
• Wiles, David. Shakespeare's Clown. Cambridge: Cambridge University Press, 1987.
• Zall, P. M., ed. A Nest of Ninnies and Other English Jestbooks of the Seventeenth Century. Lincoln: University of Nebraska Press, 1970.