Risk faktörü

Epidemiyoloji (sağlık analizi) risk faktörü sağlık ve enfeksiyonun (hastalık kapma) yüksek riskli hastalık /enfeksiyonla birleştirildiğinde değişkendir. Bazen belirleyicide kullanılabilir. Yüksek veya düşük riskle birleştirildiğinde değişken olabilmektedir.

İlişkilendirme ve nedensellik[değiştir | kaynağı değiştir]

Risk faktörleri veya belirleyiciler ilintilidir ve illaki nedensel değildir. Çünkü ilinti (ilişki) nedenselliği onaylamaz. Örneğin genç olmanın kızamığa neden olduğu söylenemez. Fakat genç insanlar daha yüksek kızamık hastalığı oranına sahiptir. Çünkü genç insanların bir önceki salgın hastalık boyunca bağışıklık kazanmaları daha az muhtemeldir. İstatistiksel metotlar sıklıkla neden olan kanıtın bulunmasında ve birleşimin şiddetini ölçmeyi değerlendirmede kullanılır. Örneğin akciğer kanseri ile sigara içme arasındaki bağlantıya ait araştırma biyolojik bilimlerin yanında istatistiksel analizler risk faktörlerinin nedensel olduğunu ortaya koyabilir. Bazı insanlar yüksek oranda hastalıkların nedensel belirleyicilerini söylemek için risk faktörü tabirini kullanmayı tercih ederler. Muhtemel risk olarak adlandırılan kanıtlanmamış bağlantılara da, araştırmaya dayalı ve düşünsel olarak yapıldığında risk faktörlerinin tanımı tıbbi incelemede bir strateji olabilir.

Terimlerin açıklanması[değiştir | kaynağı değiştir]

Esas olarak göğüs kanseri için risk faktörlerinden alınmakla birlikte, risk faktörleri terimler şeklinde açıklanabilir. Örneğin: Akraba riski olana bir kadın altmışında yirmisine göre yüz kat daha fazla göğüs kanseri olma ihtimaline sahiptir.

Risk faktörüne maruz kalan veya risk faktörüne göğüs kanseri sahip olana grup içinde meydana gelen olayların parçaları, örneğin göğüs kanseri vakalarının %99’u kadınlarda meydana gelir gibi.
Maruz kalan grupta olayların/vakaların artması, örneğin; her bir günlük alkollü içeceğin göğüs kanseri olma oranını her bir kadında 11 vaka olarak artırması.
Örneğin, ortalama beş yıl içinde östrojen ve progesteron hormonu olan kadınlarda toplam ve artan göğüs kanserlerinde kontroller kıyaslandığında 1,24 tehlike oranı ile artış.

Örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Risk faktörüne maruz kalanlarla/kalmayanların değerlendirilmesiyle bir sonuç elde edilir. Aşağıdaki örnekte risk faktörü riske maruz kalanlarla/kalmayanların mukayesesiyle değerlendiriliyor. Diyelim ki bir düğünde 74 kişi tavuk yedi ve bunların 22’si hasta oldu. Balık ve sebze yiyen 35 kişiden 2 kişi hasta oldu. Tavuk insanları hasta etti mi? Risk: Olayı yaşayan kişi sayısı / Risk faktörüne maruz kalan kişi sayısı

Tavuk yiyenlerin riski: 22/74=0,297 Tavuk yemeyenlerin riski:2/35=0,057

Tavuk yiyenlerin riski, yemeyenlere göre beş kat daha fazla. Bundan dolayı bağlantılı risk beşten fazladır. Bu, hastalığın sebebinin tavuk yeme olduğunu belirtir. Fakat bu bir kanıt değildir.

Genel etkenler (belirleyiciler)[değiştir | kaynağı değiştir]

Salgın hastalıkları bilimi üzerine bir çalışma yaparken belli bir sonuç için bir veya daha fazla belirleyicinin değerlendirilmesi için diğer etkenler çeldirici olarak rol oynayabilir bunlar kontrol edilmelidir. Örneğin toplumsal sınıfları oluşturma gibi kontrole ihtiyaç duyar. Sonucun olasılığı olabilirliği genellikle çoklu bağlı değişkenler arsındaki etkileşime bağlıdır. Potansiyel çeldirici etkileri çalışılan sonuçla değişir. Fakat aşağıda genel çeldiriciler salgın hastalık bilimi kurumlarda daha yaygındır ve çoğunlukla kontrol edilen belirleyiciler salgın hastalık bilimine de belirleyicidir.

Yaş (0 ile 1,5 bebekler için 1,5’ten 6 yaşa çocuklar)
Cinsiyet (kadın ve erkek)
Uyruk(tabiiyet) etkin köken(ırkına bağlı)

Daha az bilinen diğer çeldiriciler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sosyal statü/gelir
Coğrafi konum (yer)
Genetik meyil (yatkınlık)
Cinsel kimlik
İş
Cinsel eğilim
Kronik stres seviyesi
Diyet
Fiziki aktivite durumu
Alkol tüketimi ve tütün kullanımı
Sağlığı etkileyen diğer sosyal etkenler

Risk belirleyici[değiştir | kaynağı değiştir]

Hastalıkla ya da diğer sonuçla miktar olarak bağlantılı bir değişkendir. Risk göstergesinin direkt değişimi riske ait sonucu illaki değiştirmez. Örneğin alkollü araç kaydı, pilotlar için risk belirleyici etken olduğundan dolayı salgın hastalık bilimi alkollü araç kullanıcı kaydı olmayan meslektaşlarına göre hava olayı kazasına karışma riskinin çok daha fazla olası olduğunu gösterir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Risk faktörü terimi ilk defa 1961 yılında Framingham Kalp çalışması yöneticisi, Dr. William B. Kannel'in tarafından “Dahili İlaçların Makalesinde” kullanılmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]

^ Giordano SH, Cohen DS, Buzdar AU, Perkins G, Hortobagyi GN (July 2004). "Breast carcinoma in men: a population-based study". Cancer 101 (1): 51–7. doi:10.1002/cncr.20312. PMID 15221988.
^ Heiss, G.; Wallace, R.; Anderson, G. L.; Aragaki, A.; Beresford, S. A. A.; Brzyski, R.; Chlebowski, R. T.; Gass, M.; Lacroix, A. (2008). "Health Risks and Benefits 3 Years After Stopping Randomized Treatment with Estrogen and Progestin". JAMA: the Journal of the American Medical Association 299 (9): 1036. doi:10.1001/jama.299.9.1036.
^ Allen NE, Beral V, Casabonne D, et al. (March 2009). "Moderate alcohol intake and cancer incidence in women". Journal of the National Cancer Institute 101 (5): 296–305. doi:10.1093/jnci/djn514. PMID 19244173.
^ Margolese, Richard G, Bernard Fisher, Gabriel N Hortobagyi, and William D Bloomer (2000). "118". In Bast RC, Kufe DW, Pollock RE; et al. Cancer Medicine (e.5 ed.). Hamilton, Ontario: B.C. Decker. ISBN 1-55009-113-1. Retrieved 27 January 2011
^ Wald, N J; Hackshaw, A K; Frost, C D (1999). "When can a risk factor be used as a worthwhile screening test?". BMJ 319 (7224): 1562–1565. doi:10.1136/bmj.319.7224.1562. ISSN 0959-8138.

[1] Giordano SH, Cohen DS, Buzdar AU, Perkins G, Hortobagyi GN (July 2004). "Breast carcinoma in men: a population-based study". Cancer 101 (1): 51–7. doi:10.1002/cncr.20312. PMID 15221988.

[2] Heiss, G.; Wallace, R.; Anderson, G. L.; Aragaki, A.; Beresford, S. A. A.; Brzyski, R.; Chlebowski, R. T.; Gass, M.; Lacroix, A. (2008). "Health Risks and Benefits 3 Years After Stopping Randomized Treatment with Estrogen and Progestin". JAMA: the Journal of the American Medical Association 299 (9): 1036. doi:10.1001/jama.299.9.1036.

[3] Allen NE, Beral V, Casabonne D, et al. (March 2009). "Moderate alcohol intake and cancer incidence in women". Journal of the National Cancer Institute 101 (5): 296–305. doi:10.1093/jnci/djn514. PMID 19244173.

[4] Margolese, Richard G, Bernard Fisher, Gabriel N Hortobagyi, and William D Bloomer (2000). "118". In Bast RC, Kufe DW, Pollock RE; et al. Cancer Medicine (e.5 ed.). Hamilton, Ontario: B.C. Decker. ISBN 1-55009-113-1. Retrieved 27 January 2011

[5] Wald, N J; Hackshaw, A K; Frost, C D (1999). "When can a risk factor be used as a worthwhile screening test?". BMJ 319 (7224): 1562–1565. doi:10.1136/bmj.319.7224.1562. ISSN 0959-8138.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Risk faktörü nedir?, Risk faktörü anlamı nedir?, Risk faktörü ne demektir?