Rakugo (落語) bir tür eğlendirici sözlü Japon oyunudur. Hikâyeci (落語家 rakugoka) tek başına Kōza (高座) denilen sahnede oturur. Sadece bir yelpaze (扇子 sensu) ve küçük bir kumaş (手拭 tenugui) kullanarak seiza stilindeki oturuşundan hiç kalkmadan uzun, karmaşık ve komik bir hikâye anlatır. Hikâye genellikle iki ya da daha fazla karakterin konuşmasını içerir. Karakterler arasındaki farklılıklar sadece seste ton, yükseklik değişikliğiyle ve başın hafif bir şekilde döndürülmesiyle gösterilir.

Kelime Kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Rakugo aslen karukuchi (軽口) olarak bilinirdi. Rakugoya benzer bir gösteriden söz eden en eski kanjinin tarihi 1787 ye dayanır. O zamanlar bu kanji karakterleri otoshibanashi (落し噺) olarak okunurdu.

Rakugo ifadesi ilk defa Meiji döneminin (1868-1912) ortalarında kullanılmaya başlandı. Shōwa döneminde (1926-1989) yaygın kullanılan bir kelime oldu.

Açıklama[değiştir | kaynağı değiştir]

Seyircinin ortasındaki konuşmacının amacı ses tonuyla ve sınırlı fakat belirli el kol hareketleriyle seyirciyi güldürmektir. Monolog her zaman ochi (落ち) ya da sage (下げ) olarak bilinen kelime oyunu akışının aniden kesilmesiyle yapılan bir anlatı ile bitirilir. On iki çeşit ochi bilinmektedir ve zamanla  temel ochilerden zamanla daha karmaşık çeşitler ortaya çıkmıştır^[1]

Rakugo zamanla çeşitli tarzlara ayrıldı. Bu tarzlar shibaibanashi (芝居噺, tiyatro konuşması), ongyokubanashi (音曲噺, müzikal konuşma), kaidanbanashi (怪談噺, hayalet konuşma) ve ninjōbanashi (人情噺, duygusal konuşma) dir. Bu tarzların çoğunda orijinal rakugoda olmazsa olmaz olan ochi bulunmamaktadır.

Rakugo, Baruch Koleji modern diller ve karşılaştırmalı edebiyat bölümü yardımcı profesörü Noriko Watanabe tarafından "tek bir kişinin bütün bölümleri oynadığı bir durum komedisi" olarak tanımlanmıştır.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Rakugo 9. ve 10. yüzyıllarda Budist keşişler tarafından vaazlarını daha çekici yapmak amacıyla icat edilmiştir. İlk yazılı örnekleri  Uji Shūi Monogatari (1213–18) hikâye koleksiyonuna kadar dayanır.

Edo döneminde chonin tüccar sınıfının ortaya çıkmasından dolayı, rakugo halkın alt tabakalarında yaygın hale gelmiştir. Birçok sanatçı grupları oluşturulmuş ve metin koleksiyonları bastırılmıştı. 17. yüzyıl sırasında rakugo sanatçıları günümüzde kullanılan rakugoka (落語家) terimine karşılık gelen hanashika ( 噺家, 咄家, ya da 話家 ;hikayeci) terimiyle bilinirlerdi.

17. ve 19. yüzyıllar arasında, günümüz rakugosundan önce kobanashi (小噺) olarak bilinen bir ochi ile biten kısa komik vinyetler halk arasında popülerdi. Kobanashiler küçük umumi sahnelerde ya da sokaklarda sergilenirdi ve kitapçıklar halinde basılarak satılırdı.

Önemli sanatçılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Birçok sanatçı rakugonun gelişmesine katkıda bulunmuştur. Bazıları sadece anlatıcıydı fakat birçoğu aynı zamanda orijinal eserler de yazmıştı.

Tokugawa döneminin ünlü rakugokaları arasında 1000'den fazla hikâyeden oluşan Seisuisho hikâye koleksiyonunu yazan Anrakuan Sakuden gibi sanatçılar vardı. Edo'da (günümüzde Tokyo)  Shikano Buzaemon kudenbanashi'yi ve içinde 39 hikâye bulunduran Shika no makifude'yi yazan Shikano Buzaemon (1649-99) yaşamıştır.

Kyotolu Tsuyu no Gorobei (1643-1703) içinde birçok kelime oyunu  ve Tokyo, Osaka, Kyoto bölgelerinin farklı aksanlarını, ünlü yazarların hayatlarından bölümler bulunduran Karakuchi tsuyu ga hanashi'yi yazmıştır

Rakugoka listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Edo (Tokyo)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kairakutei Siyah Ben (Henry Siyah)
• Hayashiya Sanpei Ben
• Hayashiya Shōzō IX
• Kokontei Shinchō
• Tatekawa Danshi
• Tachibanaya Enzō
• Reireisya Bafū
• Kokontei Shinshō
• San'yūtei Enchō
• San'yūtei Enraku V
• San'yūtei Enraku VI (eski San'yūtei Rakutarō)
• Katsura Utamaru
• San'yūtei Koyūza
• San'yūtei Kōraku
• Hayashiya Kikuō (eski Hayashiya Kikuzō)
• Shunpūtei Shōta
• Hayashiya Konpei
• Hayashiya Taihei
• Reireisya Suzumaru (Yamada Takao)
• Shunpūtei Koasa
• Shunpūtei Ryūshō
• Yanagiya Kosan
• Sanshōtei Yumenosuke
• Katsura Yonesuke
• Ryūtei Chiraku
• Yanagiya Kosanji
• Tatekawa Shinosuke
• Tachibanaya Takezō

Kamigata (Osaka)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Hayashiya Somemaru IV^{[ölü/kırık bağlantı]}
• Katsura Bunshi V 12 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Katsura Bunshi VI
• Katsura Beichō
• Katsura Bunchin
• Shōfukutei Nikaku
• Tsukitei Kachō
• Katsura Harudanji
• Tsukitei Happō
• Shōfukutei Matsunosuke
• Shōfukutei Shōkaku
• Shijaku Katsura II
• Shōfukutei Tsurube
• Katsura Sunshine
• Tsukitei Hōsei

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]