Gurur ve Önyargı

Pride and Prejudice
1813 tarihli ilk baskısının açılış sayfası
Yazar	Jane Austen
Ülke	İngiltere
Dil	İngilizce
Tür	Roman
Yayım	28 Ocak 1813

Gurur ve Önyargı (özgün adıyla Pride and Prejudice), İngiliz yazar Jane Austen'in ikinci romandır. 28 Ocak 1813'te^{[kaynak belirtilmeli]} yayımlanan roman, 1796-1797 yılları arasında kaleme alınmıştır. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Hasan Ali Yücel Klasikler dizisinden çıkan çevirisi Gurur ve Önyargı, Can Yayınları'ndan çıkan çevirisi ise Aşk ve Gurur ismiyle yayınlanmıştır.

2013 yılında yayımlanışının 200. yıldönümü özel etkinliklerle kutlanan "Aşk ve Gurur" (Pride and Prejudice) romanı ortalama her on yılda bir ya bir sinema filmi, ya da televizyon filmi veya dizisi haline getirilmiştir.^[1] 1938, 1952, 1967, 1980 ve 1995 yıllarında yapılan dizilerle birlikte televizyona uyarlanmıştır. İki kez sinema filmi çekilmiştir. Kendi dillerinde isimleri Pride and Prejudice olan bu filmler Türkiye'de Gurur ve Önyargı ve Aşk ve Gurur isimleri ile bilinmektedir. İlk filmi Robert Z. Leonard’ın yönetmiş ve başrollerinde Laurence Olivier ile Greer Garson yer almıştır. 2005 yılında çevrilen ikinci filmi ise Joe Wright yönetmiş, Keira Knightley, Matthew Macfadyen, Brenda Blethyn, Donald Sutherland, Tom Hollander, Rosamund Pike, Jena Malone, Judi Dench yer almıştır. Keira Knightley bu filmdeki performansı ile Oscar ve Altın Küre'ye aday gösterilmiştir. 1995 yılında BBC için, Colin Firth ve Jennifer Ehle başrollerinde 6 bölümlük bir dizisi yapılmıştır. En çok övgü alan ve beğenilen formatı da bu dizidir.

Özet[değiştir | kaynağı değiştir]

Varsıl centilmen Charles Bingley’nin Netherfield Park malikânesini kiraladığı haberi Longbourn köyü civarında özellikle Bennetlerin hanesinde büyük bir heyecana yol açar. Bennetler beş tane evlenmemiş kıza - en büyükten en küçüğe Jane, Elizabeth (Lizzy), Mary, Catherine (Kitty) ve Lydia - sahiptir ve Bayan Bennet hepsini evlenmiş görme konusunda oldukça ümitsizdir. Bay Bennet’in Bingley ile yaptığı tanışma ziyaretinden sonra Bennetler Bay Bingley’nin de bulunacağı bir balo beklentisindedirler. Beklenen balo gerçekleşir ve Bay Bingley’nin evin en büyük ve en güzel kızı Jane ile fazlaca alakadar olması özellikle Bayan Bennet’i çok mutlu eder. Bingley’nin yakın arkadaşı Bay Darcy ise akşamdan daha az hoşnuttur ve ailenin ikinci büyük kız Elizabeth ile dans etmeyi yüksek sesle reddetmesiyle herkesin gözünde kibirli ve sevimsiz olarak yer eder.

Akabindeki sosyal etkinliklerde her nasılsa Darcy kendisini Elizabeth’in çekiciliği ve zekasına gittikçe kaptırırken bulur. Jane ve Bingley’nin arkadaşlığı da gelişmeye devam etmektedir ve Jane Bingley’nin evine bir ziyarette bulunur. Yolculuk sırasında soğuk algınlığı nedeniyle hasta düşer ve Netherfield’da birkaç günlüğüne misafir edilir. Elizabeth, Jane’e göz kulak olmak adına çamurlu engebeli arazileri geçmek için uzunca bir yürüyüş yapar. Charles Bingley’nin kibarlık taslayan kız kardeşi onun çamura batmış elbisesine ve yorgun görüntüsüne dudak büker.

Elizabeth ve Jane nihayet geri döndüklerinde evlerini ziyarete gelmiş olan Bay Collins’i bulurlar. Bay Collins Bay Bennet’in mal varlığının tek varisi olan, genç din adamı yeğenidir. Tam bir kibarlık budalası olan Bay Collins Bennet kızları tarafından büyülenmiştir. Longbourn’e varışından kısa bir süre sonra Elizabeth’e evlenme teklif eder. Teklifi gururu kırılarak geri çevrilir. Bu sırada, Bennet kızları yakınlardaki Meryton kasabasında konaklayan subaylarla arkadaşlık etmektedirler. Aralarından genç, yakışıklı Wickham Elizabeth’le alakadardır ve ona Darcy’nin onu nasıl bir acımasızlıkla mirasından ettiği hakkındaki hikâyeyi anlatır.

Kış başlarında, Jane’i umutsuzluğa düşüren bir kararla Londra’ya geri dönerler. Arkasından bir şok da Elizabeth’in en iyi arkadaşı Charlotte Lucas’ın Bay Collins’le nişanlanması haberiyle gelir. Charlotte, Elizabeth’e gitgide yaşlanıyor olmasının ve maddi nedenlerin onu bu birlikteliğe ittiğini açıklar, Elizabeth’i mutlaka yeni evine beklediğini konuşmasının sonuna eklemeyi de ihmal etmez. Kış ilerlerken Jane, Londra’ya dayısını ziyarete gitmeye karar verir. Şehirde Bingley’le karşılaşmayı da ummaktadır. Yalnız sadece Bingley’nin kız kardeşini görebilir ve onun da Jane’e karşı tutumu oldukça kabadır. Jane’in evlenme umudu suya düşmüş durumdadır.

İlkbaharın gelmesiyle Elizabeth, şimdi, Bay Collins’in patronu ve Bay Darcy’nin halası Lady Catherine de Bourgh’un evinin yanındaki papaz evinde ikamet eden Charlotte’u ziyarete gider. Lady Catherine’e davetli olduğu bir gün Darcy’yle karşılaşırlar. Elizabeth’in oradaki varlığı Darcy’nin Collinsleri birçok kez ziyaret etmesiyle sonuçlanır. Bir gün, Elizabeth’e ani şok edici bir evlenme teklifi yapar ve anında reddedilir. Elizabeth, Darcy’ye onu kibirli ve nahoş bulduğunu söyler. Ayrıca onu Bingley’yi Jane’den uzaklaştırmak ve Wickham’ı mirasdan mahrum etmekle suçlar. Darcy onun yanından ayrılır ama çok geçmeden bir mektupla suçlamalara cevap verir. Bingley’yi Jane’den uzaklaştırdığı doğrudur ama bunu aralarındaki ilişkinin ciddiyetine inanmadığı için yapmıştır. Wickham’a gelince mirasdan men edilme sebebi kız kardeşi Georgiana'nın Darcy’i kandırıp, kaçırma teşebbüsüdür.

Bu mektup Elizabeth’in Darcy’ye de Wickham’a da olan duygularını yeniden şekillendirmesine neden olur. Eve geri döndüğünde, Wickham’a oldukça soğuk davranır. Bu esnada askerî birlikler kasabayı terk etmek üzeredir. Bu durum Bennetlerin erkek delisi olan en küçük iki kızını perişan eder. Aralarından Lydia yazı Wickham’ın alayının da konaklayacağı Brighton’da eski bir albay olan Bay Foster ve karısının yanında geçirmek için babalarından izin koparmayı başarır. Haziranın gelişiyle Elizabeth Bennetlerin akrabası olan Gardinerlarla bir başka yolculuğa daha çıkar. Gezi onu kuzeye Darcy’nin ikametgâhı olan Pemberley’nin yakınlarına getirir. Pemberley müze ayarında, muazzam bir mülktür ve görmek isteyenlere açıktır. Elizabeth, burayı gezmeye Darcy’nin orada olmadığına emin olduktan sonra razı olur. Malikâneye ve üzerinde bulunduğu geniş, bakımlı araziye, bahçelere, göle kısaca oraya ve Darcy’ye dair her şeye hayran olur. Darcy’nin hizmetkârlarının onu harkulade, her açıdan cömert biri olarak tanıtması bu hayranlığı daha da besler. Aniden Darcy çıkagelir ve ona karşı gayet sıcak ve içten davranır. Yaptığı teklife herhangi bir gönderme yapmaksızın Gardinerların en iyi şekilde ağırlanması için uğraşır, Elizabeth’i ise kız kardeşiyle tanışmaya çağırır.

Çok geçmeden evden gelen bir mektup, Lydia’nın aşığı Wickham’la kaçtığını bildirir. Çift bulunamamaktadır ve evlilik dışı beraberlik yaşadıkları varsayımı yüksek olasılıkla doğrudur. Böylesi bir kepazeliğin duyulması korkusu tüm aileyi sarar ve Elizabeth’in eve dönüşünü hızlandırır. Bay Gardiner ve Bay Bennet, Lydia’nın peşine düşerler ama Bay Bennet bu arayıştan eli boş döner. Tam bütün umutlar bitti denildiğinde Bay Gardiner’dan çiftin bulunduğu, Wickham’ın ise senelik bir gelir karşılığında Lydia ile evlenmeyi kabul ettiğine dair mektup gelir. Bennetler bu parayı Wickham’a Bay Gardiner’ın verdiğine ikna olurken Elizabeth paranın kaynağının ve ailesinin kurtarıcısının Darcy’den başkası olmadığını öğrenecektir.

Artık evli olan Wickham ve Lydia Longbourn’e kısa süre içinde döndüklerinde Bay Bennet’in soğuk tutumuyla karşılaşır. Sonra da oradan Wickham’in yeni görevi dolayısıyla ayrılırlar. Ondan sonra Netherfield’a Bay Bingley döner ve Jane’a kur yapmaya kaldığı yerden devam eder. Bu arada Darcy de ona eşlik etmekte, Elizabeth’e olan teklifinin bahsini etmeksizin Bennetlere ziyarette bulunmaktadır. Diğer yandan Bingley Jane’e kız kardeşinin hoşnutsuzluğu pahasına evlenme teklif eder. Aile bu teklifi kutlarken, Lady Catherine de Bourgh Longbourn’ü ziyaret eder. Elizabeth’i bir köşeye çeker ve yeğeni Darcy’yle evlilik düşünüp düşünmediğini sorar. Böyle bir oluşuma izin vermeyeceğini, onun kendi kızına bağlı olduğunu söyler. Ondan evlenmeyeceğine dair söz almaya çalıştığında, Elizabeth kendi mutluluğuna karşı bir söz vermeyi reddeder. Elizabeth’le Darcy bir gün yürürken Darcy ona karşı olan duygularının bahardakiyle aynı olduğunu açıklar. Elizabeth teklifi müşfik bir tutumla kabul eder. Jane ve Elizabeth ikisi de evlenir. Bayan Bennet’e ise üç kızını evlendirmiş olmanın mutluluğunu yaşamak düşer.

Karakterler[değiştir | kaynağı değiştir]

Gurur ve Önyargı'da yarattığı Elizabeth Bennet karakterinin Jane Austen'in gözbebeği olduğu su götürmez bir gerçektir. Austen, Elizabeth'te bir anlamda kendi hayatının ve kişiliğinin bir yansımasını ortaya koymuştur. Küçük bir taşra çevresine mensup olan bu genç kız kendi kendini yetiştirmiş, oldukça zeki, nüktedan ve canlı bir yapıya sahiptir. Davranışları serbest, dili ise iğneleyicidir; aynı zamanda iyi niyetli ve candan bir yaradılışa sahip ve bir hayli de gururludur. Tüm vaktini kitap okuyarak ve çevresini gözlemleyerek geçirir.

Darcy ise Elizabeth'le tamamen zıt yapıdadır; oldukça ciddi, gururlu ve kibirli olan bu genç, bu taşra kasabasında tanıştığı insanlara ve Elizabeth'e karşı hor gören ve soğuk bir tutum takınır. Darcy bir soyludur ve sınıfının değer yargılarını aşamamıştır.

Austen, Gurur ve Önyargı'da Elizabeth ve Darcy arasında gelişecek olan tutkulu aşkı zıtlıklar ve çatışmalar üzerine inşa eder. Davranış ve karakter açısından olduğu kadar ait oldukları toplumsal sınıf açısından da birbirlerinden oldukça farklı olan bu iki insanın ilişkileri gurur ve önyargı yüzünden bir türlü yolunda gitmez, ancak en sonunda gerçekler ortaya çıktıkça ve ikisi de birbirleri hakkında peşin hükümlü olmakla yaptıkları yanlışları fark ettikçe bir araya gelebilirler.

Austen'in kitabında yarattığı diğer karakterler de Darcy ve Elizabeth kadar renklidir. Bunların en ilginçlerinden bir tanesi papaz olan kuzenleri Collins ve orduda subay olan Wickham'dır. Austen, papaz olan Collins karakterinde taşra çevrelerindeki din adamlarını ve onların zengin ve soylulara davranışlarını ve cemaatlerine karşı tutumlarını eleştirir. Collins; kibirli, dalkavuk bir karakterdir. Wickham ise, görünüşünün tersine, yapmacıklığın, yalancılığın, ikiyüzlülüğün ve kötülüğün timsali ve Darcy'nin zıddıdır.

Elizabeth ve Darcy ile Wickham arasındaki çatışma kitabın ana eksenini oluşturduğu gibi, insanları ilk izlenimlere göre değerlendirmenin yanlışlığı da kitabın ana temalarındandır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkçe çevirileri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Altın Halka, çev. G. Suveren, 1945, Ankara Şencan Kitabevi - Kastamonu Birlik Matbaası
• Aşk mı Gurur mu, çev. Güzin Günal, 1947, Rafet Zaim Er Kitabevi
• Gurur ve Aşk, 2 cilt, çev. Bena Özoron, 1950, Millî Eğitim Bakanlığı
• Aşk ve Gurur, çev. Nihal Yeğinobalı, 1968, Altın Kitaplar Yayınevi
• Gurur ve Önyargı, çev. Barlas Çevikus, 2001, Remzi Kitabevi
• Gurur ve Önyargı, çev. Hamdi Koç, 2006, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• www.radikal.com.tr 19 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• www.ntvmsnbc.com
• www.pemberley.com 27 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Jane Austen müzesi 29 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• [1] 13 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.