Bu maddede yeterince bilgilendirici olmayan ve bağlantı ölümüne karşı savunmasız olan yalın URL'ler kullanılmıştır. Maddenin doğrulanabilir kalmasını ve maddede tutarlı bir kaynak biçiminin sürdürülebilmesini sağlamak adına lütfen bunları tamamlayın. (Ekim 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Peipus Gölü Savaşı
16. yüzyılın sonlarında bir el yazmada savaşın tasviri ve Aleksandr Nevski'nin Hayatı
Tarih 5 Nisan 1242 Bölge Peipus Gölü Sonuç Novgorod'un zaferi
Taraflar
Novgorod Cumhuriyeti Vladimir-Suzdal Knezliği Pskov Cumhuriyeti	Livonya Danimarka Dorpat Piskoposluğu Chudlar
Komutanlar ve liderler
Aleksandr Nevski II. Andrey	Andreas von Welwen Hermann Buxhoeveden
Güçler
15-17 bin kişi	10-12 bin kişi

Peipus Gölü Savaşı veya Buz Savaşı, Peipus Gölünün buzunda Jülyen takvimine göre 1242 yılının 5 Nisan Cumartesi (Proleptik Gregoryen takvimine göre 12 Nisan) gününde Aleksandr Nevski önderliğindeki Novgorod Cumhuriyeti ve Vladimir-Suzdal Knezliği ile Livonya Tarikatı liderliğindeki Danimarka, Dorpat piskoposluğu ve Chud birlikleri arasında gerçekleşen bir savaştır. Savaşın onuruna, 18 Nisan günü Rusya'nın askeri zafer günü olarak kutlanmaya başlandı.^[1]

Savaşın başlangıcı[değiştir | kaynağı değiştir]

Aralık 1237'de Papa IX. Gregorius, Baltık putperestlerine karşı ikinci bir haçlı seferi ilan etti ve Haziran 1238'de Danimarka kralı II. Valdemar ve efendisi Herman Balk, Estonya'nın bölünmesi ve İsveçlilerin katılımıyla Baltık'ta Rusya'ya karşı askeri operasyonlar konusunda anlaştılar. Bu yıllarda Rus toprakları Moğol istilasıyla zayıfladı.^[2]

15 Temmuz 1240'ta İsveçliler, Novgorod Cumhuriyeti birlikleri tarafından Neva Muharebesi'nde yenildi ve Ağustos 1240'ta Livonya, Novgorod Cumhuriyeti'ne karşı savaşa girdi. Livonyalı şövalyelerin yanında Derpt Piskoposu Herman Buxgevden'in milisleri ve Aestilerin de Novgorod Cumhuriyeti'ne savaş açtı. Pskov Prensliği ise Novgorod Cumhuriyeti'nin yanında savaşa girdi.^[3]

Almanlar, Izborsk'u aldı ve yardımına gelen 800 Pskovlu'yu da öldürdü. Izborsk'u ele geçirilmesinin ardından Almanlar, kapıları bir hafta sonra Pskov boyarlarından destekçileri tarafından açılan Pskov'u kuşattı.^[4] Ancak bu olaylar Aleksandr Nevski liderliğindeki Novgorod Cumhuriyeti birliklerinin 1240/1241 kışında Alamnları Pereslavl-Zalesski'ye sürmesini engellemedi ve sadece Almanlar Vozhan ve Koporye topraklarını ele geçirdiğinde ve Novgorod'a 30 mil mesafede yaklaştığında, Novgorod Cumhuriyeti birlikleri Yaroslav'a döndüler.^[5] Aleksandr Nevski Novgorod'a yaklaşan Alman birlikleri üstüne II. Andrey'i gönderdi. Ancak ısrarlar üzerine Nevski ordunun başına geçip Koporye'ye yürüdü ve ordaki Alman garnizonun çoğunu öldürdü. Yerel halktan bazı şövalyeler ve paralı askerler esir alındı, ancak serbest bırakıldı ve Chudlar arasından hainler idam edildi.^[6] Mart 1242'de Nevski ilerleyerek Pskov'u aldı. Şövalyeler güçlerini Derpt piskoposluğunda yoğunlaştırdı ve ileri Rus müfrezelerini durdurmayı başardı. Bunun üzerine Nevski, ana kuvvetleri belirleyici bir savaş için buz tutmuş göle çekti.^[7]

Savaşın yerini belirleme[değiştir | kaynağı değiştir]

Peipus Gölü'nün hidrografisinin değişkenliği, Buz Savaşı'nın gerçekleştiği yeri belirleme görevini zorlaştırıyor. 1958-1959'da, SSCB Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü'nün keşif gezisinde G. N. Karaev, savaşın iddia edilen yerinde, Sigovets Burnu'nun modern kıyısının 400 metre batısında, kuzey ucu ile Ostrov köyünün enlemi arasında bulunan Sıcak Göl bölümünde arkeolojik kazılar yapmış, ancak burada 1242 savaşıyla ilişkilendirecek buluntulara hiçbir zaman ulaşılamamıştır.^[8]

Tarihçi Mikhail Nikolaevich Tikhomirov ve General G. N. Karaev'in seferine katıldı. M.N. Tikhomirov, generalin araştırma yaklaşımını eleştirdi. Ayrıca tarihçi D. N. Alshits, G. N. Karaev'in sadece kaynaklar ile değil, kendisiyle de çeliştiğini kaydetti.^[9] G. N. Karaev'in seferinin çalışması ve sonuçları, o zamanın resmi askeri basınında bile sert eleştirilere maruz kaldı. Askeri tarihçi Albay M. S. Angarsky, Pnevo köyünün alanını savaşın muhtemel yeri olarak değerlendirdi.^[10]

Savaşın seyri[değiştir | kaynağı değiştir]

5 Nisan 1242 sabahı karşıt ordular karşı karşıya geldi. Saldırıyı başlatanlar Ruslardı. Alamnalar Rus ana kuvvetlerin merkezinin önünde bulunan ayrı bir tüfek alayını dağıttıktan sonra hatların içlerine doğru ilerlemeye başladı.^[11] Ancak daha sonra Livonya birliklerinin yanları Ruslar tarafından kuşatıldı ve diğer Alman birimleri aynı kaderi önlemek için geri çekildi. Kroniklere göre kuşatılan Livonyalılar inatla direnmiş ancak en sonunda yenilmişlerdi. Latin kuvvetleri kaçmaya başladılar. Ruslar kaçanları 7 mil boyunca takip etti.^[12]

Aynı yıl, Almanlar ile Novgorod Cumhuriyeti ile bir barış anlaşması imzaladı ve Almanlar tarafından ele geçirilen toprakların yanı sıra Latgale bölgesi de Rusya'ya verildi. Ayrıca tutuklu takası da yapıldı. Sadece 10 yıl sonra, Almanlar tekrar Pskov'u ele geçirmeye çalıştı.^[13]

Savaşın ölçeği ve önemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Rus tarihçiliğinde geleneksel bakış açısına göre, bu savaş, Nevski'nin İsveçliler (15 Temmuz 1240 Neva'da) ve Litvanyalılar üzerindeki (1245'te Toropets, Usvyat ve Zhiztsa Gölü yakınında) zaferleri, Pskov ve Novgorod için batıdan gelen üç ciddi düşmanın baskısını geciktirmek için büyük önem taşıyordu, tam da Rusya'nın geri kalanının Moğol istilası tarafından büyük ölçüde zayıfladığı bir zamanda.^[14]

Sovyet tarihçiliğinde, Buz Savaşı, Baltık ülkelerindeki Alman şövalye saldırganlığının tüm tarihinin en büyük savaşlarından biri olarak kabul edildi.^[15] Peipus Gölü'ndeki Alman ve müttefik kuvvetlerinin birliklerinin mevcudiyeti 10-12 bin, Novgorod ve müttefiklerinin ise 17 bin kişi olarak tahmin ediliyor. Yani yaklaşık olarak 1410 Grunwald Muharebesi'nde olduğu kadardı (Almanlar 11 bin iken Polonya-Litvanya Birliği ordusu 16 - 17 bin kişi).^[16]

İngiliz araştırmacı J. Fennel, Peipus Gölü Savaşı'nın (ve Neva Muharebesi'nin) öneminin fazlasıyla abartıldığına inanıyor: “Nevski, yalnızca Novgorod ve Pskov'un sayısız savunucusundan bir tanesidir.^[17] Kendisinden önce ve sonranda birçoklarının yaptığını yaptı. Rus profesör I. N. Danilevsky bu görüşe katılıyor. Özellikle, savaşın, Saul ve Rakovor savaşından daha düşük olduğunu not eder.^[18]

Alman tarihçiler, batı sınırlarında savaşırken, Nevski'nin Batı'daki başarıların Moğol istilasının dehşeti için bir miktar ahlaki ve psikolojik "telafi" sağladığına inanıyor. Birçok araştırmacı, Batı'nın Rusya'ya karşı oluşturduğu tehdidin boyutunun abartılı olduğuna inanıyor.^[19] Öte yandan, L. N. Gumilyov, aksine, Tatar-Moğol “boyunduruğu” değil, Töton Tarikatı ve Riga Başpiskoposluğu tarafından temsil edilen Katolik Batı Avrupa'nın varoluş için ölümcül bir tehdit olduğuna inanıyordu. Rusya'nın ve bu nedenle Aleksandr Nevski'nin zaferlerinin Rus tarihindeki rolü özellikle büyüktür.^[20]

Alman tarihçi Dittmar Dahlmann, Aleksandr Nevski'nin "Batı tehdidi karşısında Ortodoksluğun ve Rus topraklarının savunucusu" rolünün verildiği Rus ulusal efsanesinin oluşumunda Buz Savaşı'nın rol oynadığını yazıyor.^[21] Nevsky kültü, Dahlmann'a göre, bizzat Stalin kültü için bir tür görsel tarihsel örnek olarak hizmet ederek özellikle Stalin döneminde gerçekleşti. Aleksandr Nevski ve Peipus Gölü Savaşı hakkındaki Stalinist efsanenin tanrılaştırması Sergey Eisenstein'ın filmiydi.^[22]

Tarihçi Igor Danilevsky, savaşa birkaç yüz kişinin katıldığına inanıyor. Aynı zamanda, 13. yüzyılın standartlarına göre, böyle bir ordu oldukça ciddi bir güç olarak kabul edildi (muhtemelen, altın çağında, eski Livonyalı Kılıç Kardeşlerinin maksimum sayısı, prensipte 100'ü geçmedi).^[23] Danilevski'ye göre Livonyalı kronik yazarı, bir abartı olmasına rağmen, Rusların neredeyse 60 kat daha fazla olduğundan şikayet etti, hala Aleksandr Nevski'nin ordusunun Haçlıların kuvvetlerinden önemli ölçüde daha fazla olduğunu varsaymak için sebep veriyor. Tarihçi Alexei Valerov, Aleksandr Nevski komutasındaki ordunun maksimum sayısının 800 kişiyi geçme ihtimalinin düşük olduğuna inanıyor.^[24]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]