Odyofil, sesin kaydedildiği doğal haline en yakın şekilde yeniden yüksek kaliteli şekilde üretimi konusunda meraklı ve hevesli kimselere denir.^[1]

Odyofillerin temel amaçları, iyi bir akustiğe sahip bir odada canlı bir müzik performansı deneyimini kaydetmek ve bunu evde yeniden üretmektir. İşte bu sebeple odyofillerin temel değerleri vardır. Odyofil değerleri müziğin yeniden üretiminin her aşamasında uygulanabilir: ilk ses kaydı yapılma süreci, bant, cd, plak gibi üretim süreci ve çalma süreci (genelde ev ortamında olan).^[2][3]

High-end ses terimi, uzman dükkanlarda ve web sitelerinden satın alınabilecek, odyofiller tarafından kullanılan oynatma ekipmanlarını ifade eder.^[4]

High-end bileşenleri, plak çalarları(turntables), dijital-analog dönüştürücüleri(DAC, Digital Analog Converter), ses eşitleme(equalization) aygıtları, ön yükselticileri(preamplifiers) ve yükselticileri(amplifiers) (hem katı hal ve vakum tüpü), korna ve elektrostatik hoparlörleri, güç düzenleyicileri, subwoofer'ları, kulaklıkları ve akustik oda iyileştirmelerini kapsar.^[5][6]

Ses Çalma Bileşenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir ses sistemi tipik olarak bir veya daha fazla kaynak bileşenlerinden, bir veya daha fazla yükseltici bileşeninden ve stereo ses için iki veya daha fazla hoparlör 'den oluşur.^[7]

Bu bileşenleri bağlamak için sinyal kabloları (analog ses, hoparlör, dijital ses vb.) kullanılır. Ayrıca ekipman rafları, güç klimaları, titreşimi azaltmak veya kontrol etmek için cihazlar, kayıt temizleyicileri, anti-statik cihazlar, fonograf iğne temizleyicileri, hoparlör yastıkları ve stantları, ses emici köpük ve ses yalıtımı gibi yankı azaltıcı cihazlar da dahil olmak üzere çeşitli aksesuarlar da bulunmaktadır.

Hoparlörler ve oda arasındaki etkileşim (oda akustiği) ses kalitesinde önemli bir rol oynamaktadır. Ses titreşimleri, duvarlardan, zeminden ve tavandan yansır ve odanın içeriğinden etkilenir. Oda boyutları, özellikle (genellikle düşük) frekanslarda duran dalgalar oluşturabilir. Ses kalitesini etkileyen oda muayenesi için cihazlar ve malzemeler bulunur. Sarkıtlar ve halılar gibi yumuşak malzemeler daha yüksek frekansları emebilir ancak sert duvarlar ve zemin aşırı yankılanmaya neden olabilir.

Modern plak çalar.

Üstten yüklemeli CD çalar ve harici D-A dönüştürücü.

Quad II, monoblok valf (vakum tüpü) amplifikatörü.

Ses Kaynakları[değiştir | kaynağı değiştir]

Odyofiller, plak kayıtları, kompakt diskler (CD) ve sıkıştırılmamış olan dijital ses dosyası formatları ile kayıpsız veri sıkıştırması kullanılarak sıkıştırılmış olan FLAC, Windows Media Audio 9 Lossless ve Apple Lossless (ALAC) gibi çok çeşitli kaynaklardan müzik çalmaktadır. 1990'ların başından bu yana, CD'ler yüksek kaliteli müziklerin en yaygın kaynağı haline geldiler. Bununla birlikte, kayıtların tozdan uzak tutulmasının zorluklarına ve pikaplarla ilişkili hassas kurulumlara rağmen, pikaplar, tonomlar ve manyetik kartuşlar hala kullanılmaktadır. 2000'li yılların başında hipster kültürünün plakları keşfetmesi ile günümüzde plaklar yeniden yükselişe geçmiştir.

CD formatının 44.1 kHz'lik örnekleme hızı, teoride CD bilgi kayıplarını, insan işitmesinin (20 kHz) teorik üst frekans sınırının üzerinde sınırlar. Buna rağmen, DVD Ses ve Süper Sesli Kompakt Disk (SACD) gibi daha yeni formatlar 88,2 kHz veya 96 kHz veya daha yüksek bir örnekleme oranına sahiptirler.

CD ses sinyalleri 16 bitlik değerlerle kodlanır. Yüksek tanımlı tüketici biçimleri, HDCD ile kodlanmış CD'ler gibi, 20 bitlik ve hatta 24 bitlik ses akışları içerir. Daha fazla bit ile daha dinamik aralık mümkündür; 20 bit dinamik aralık teorik olarak çoğu tüketici elektronik çalma ekipmanının sınırı olan 120 dB'dir.^[8]

Taşınabilir ses cihazlarında yaygın olarak kullanılan MP3 kodlaması, kayıplı sıkıştırmaya bir örnektir.

Yükselticiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir ön yükseltici (preamplifier) birkaç ses girişi arasından seçim yapar, kaynak düzeyindeki sinyalleri (örneğin bir plak çalardan gelen sinyalleri) büyütür ve sonrasında dinleyicinin ses şiddetini ve ton kontrollerini ayarlamasını sağlar. Birçok odyofil odaklı ön yükselticide ton kontrolü yoktur. Bir güç amplifikatörü (power amplifier), ön yükselticiden gelen "hat seviyesi" ses sinyalini alır ve hoparlörlere yönlendirir. Entegre bir yükseltici, güç yükseltme işlevlerini giriş anahtarlama ve ses ve ton kontrolü ile birleştirir. Hem ön / güç kombinasyonları hem de entegre yükselticiler, odyofiller tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır.

Odyofil amplifikatörleri, katı hal (yarı iletken) teknolojisi, vakum tüpü (valf) teknolojisi veya hibrid teknoloji -yarı iletkenleri ve vakum tüpleri şeklinde olabilir.

Aynı zamanda özel tahsisli amplifikatörler kulaklıkları, özellikle yüksek empedanslı ve / veya düşük hassasiyetli olanları veya elektrostatik kulaklıkları beslemek için odyofiller tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır.

Hoparlörler[değiştir | kaynağı değiştir]

Hoparlör kabini aynı zamanda muhafaza kasası olarak bilinir. Sızdırmaz dolaplar (akustik süspansiyon), taşınabilir dolaplar (bas refleksi), iletim hattı, sonsuz bölme ve yüklü boynuz gibi çeşitli hoparlör kasası tasarımları vardır. Kasa, hoparlörün sesinde önemli bir rol oynamaktadır.

Sesi üreten hoparlörler tweeter (yüksek kademe), orta kademe ve woofer (alt kademe) olarak adlandırılır. Hoparlör tasarımları dinamik, elektrostatik, plazma, şerit, düzlemsel, iyonik ve servo tahrikli olabilir. Hoparlörler, kağıt hamuru, polipropilen, kevlar, alüminyum, magnezyum, berilyum ve buharla biriktirilen sentetik elmas film (vapor-deposited diamond) gibi çeşitli malzemelerden üretilmektedir.

Bir hoparlörün dağılımı veya kutupsal tepki olarak adlandırılan çıkışının yönü ve yoğunluğu, sesin üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.^[9] Bu dağılımı kontrol etmek için çeşitli yöntemler kullanılır. Bu yöntemler arasında monopolar, bipolar, dipolar, 360 derece, boynuz, dalga kılavuzu ve çizgi kaynağı bulunur. Bu terimler muhafazadaki kutusundaki çeşitli sürücülerin konfigürasyonuna ve düzenlenişine işaret eder.

Hoparlörlerin odaya yerleştirilmesi, ses deneyimi üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir.^[10][11] Hoparlör çıkışı oda sınırlarıyla, özellikle bas tepkisi ile etkileşimden etkilenir ve yüksek frekans güç çeviricileri yönlü veya "yansıyan" dır.

Aksesuarlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Odyofiller, sistemlerinin sesini iyileştirmek için bazen "tweaks" olarak da adlandırılan çok çeşitli aksesuarlar ve ince ayarlama teknikleri kullanır. Bu aksesuarlar; elektriği "temizlemek" için filtreleri,^[12] zemin titreşimlerinden cihaz bileşenlerini izole etmek için ekipman rafları, özel güç ve ses kabloları, hoparlör stantlarını (ve ayaklıkları hoparlörleri izole etmek için altlıkları) ve oda iyileştirmelerini içerir.

Birkaç oda iyileştirmesi türü vardır. Ses emici malzemeler, erken yansımaların şiddetini azaltmak ve rezonans modlarıyla başetmek için bir dinleme odasında stratejik noktalara yerleştirilir. Diğer iyileştirmeler difüzyon üretmek (sesin dağınık biçimde yansıması) için tasarlanmıştır. Oda iyileştirmeleri pahalı ve optimize edilmesi zor olabilir.

Kulaklıklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kulaklıklar düzenli olarak odyofiller tarafından kullanılır. Bu ürünler çok pahalı olabilir, bazıları 10.000 $ 'dan fazla olabilir,^[13] ancak genel olarak benzer hoparlör sistemlerine göre çok daha ucuzdur. Kulaklıklar oda iyileştirmesi gerektirmeyen ve odada bulunan başkalarının aynı anda dinlemesine gerek kalmadan kullanılabilme avantajına sahiptirler. Yeni kulakiçi kulaklıklar daha az güçlü çıkış gücü gerektiren taşınabilir müzik çalarlar ile kullanılır.

Tasarım Çeşitliliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Müzik depolaması için kullanılan dijital biçimler, plak kayıtlarıyla karşılaştırıldığında, tıklama, pop verme, vay sesi, titreme, akustik geri bildirim ve gürültü olmadan sesi sunar. Biçime bağlı olarak dijital kayıt, daha yüksek bir sinyal-gürültü oranı, daha geniş bir dinamik aralık, daha az toplam harmonik bozulma ve daha düz ve daha geniş frekans tepkisi de gösterebilir.^[14][15] Tüm bunlara rağmen, plak kayıtları popüler olmaya devam etmekte, analog ve dijital sesin göreceli değerleri hakkında tartışmalar sürmektedir. (Plak kayıtların dijital sürümlerinden farklı olarak ana kayıtlarının yapılmış olabileceğini unutmayın.)

Diğer pek çok uygulamada vakum tüpü yükselticileri katı hal yükselticilere tercih edilmesine rağmen, sesin yükseltilmesi aşamasında vakum tüpü elektronikleri halen popüler kalmaya devam ediyor. Ayrıca vakum tüpü yükselticileri genelde daha yüksek toplam harmonik bozulma oranına sahiptir, yeniden polarlama gerektirir, daha az güvenilirdir, daha fazla ısı üretir, daha az güçlüdür ve daha fazla maliyetlidir.^[16] Ayrıca yükseltici tasarımında negatif geri beslemenin düzgün kullanılmasıyla ilgili tartışmalar da devam etmektedir.^[17][18]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]